Seguindo a recomendación que me fixo David Simón, a quen respecto moito polo seu estupendo traballo, vou dar entrada a Josefa Martínez Biel, muller da que non tiña eu referencia pero que David deuma a coñecer, algo que debo agradecer enormemente.
Naceu en Madrid no ano 1901 e residía en Xinzo da Limia no número 37 da rúa Progreso. Era filla de Andrés Martínez Veiga (Diario de un médico de guardia), ciruxián e dentista, do que temos interesante información grazas a David Simón. Josefina tiña catro irmáns: Lohengrin, mestre e galeguista, cun nome peculiar que nos leva a lendas artúricas, pois Lohengrim era fillo de Parzival; Parsifal, dentista, de nome tamén certamente mítico pois remite a Persibal, cabaleiro da Táboa Redonde; Roberto vinculado tamén ao oficio como mecánico dentista e Fausto, dentista e colaborador nos xornais locais. Polo tanto era unha familia de rango intelectual sobradamente recoñecido.
Josefa, ou Pepita, segundo nos indica David Simón, debía exercer como auxilar de odontólogo, de feito, cando a Garda Civil a detivo en maio de 1937 alcumábana "A dentista":
(Fonte: «Una detención», La Región, 26 de maio de 1927, p. 2)
O 14 de setembro de 1949 foi detida pola Garda Civil en Lugo e conducida ao cárcere da cidade pois foi acusada de manter relacións con «
elementos perturbadores del orden». Así que, Josefina, tamén sufrirá o cárcere como os seus irmáns
Unha vez ingresada en prisión, e tras un mes encarcerada, isto é, en outubro de 1949, enviou unha carta ao Capital Xeneral na que di que está delicada de saúde, que estivo sometida a unha operación cirúrxica por parte do Doutor Peña Rey e que debía gardar repouso e ter tranquilidade pero ademais alegou que ela non cometeu delito algún:
Excmo Señor Capital Gral octava Región: Josefina Martínez Biel, de cuarenta y nueve años de edad, soltera, ayudante y auxiliar de ondontólogo, procesada en causa que se tramita bajo el número 218 en el Juzgado Militar número 1, de la ciudad de la fecha, ante V.E. comparezco y con el máximo respeto expongo: Que como consecuencia del sumario mencionado me encuentro detenida en la prisión provincial de Lugo, con daño manifiesto de mi salud y peligro de sufrir graves accidentes. Es el caso excmo. Señor que, cual resulta acreditado en el certificado médico que se acompaña autorizado por el Sr. Peña Rey de Orense, el veinticinco de marzo del año actual fui sometida a una operación quirúrgica, despues de la cual estuve sujeta a tratamiento variado e intenso, durante semanas quedando resentida de riñones, habiéndome ordenado el médico que durante mucho tiempo hiciese vida tranquila, de reposo y con sujección a un régimen alimenticio especial especial. Bueno no se ocultará a su excelencia, en la cárcel ni puedo hacer vida tranquila ni guardar reposo, ni procurarme una alimentación especial, sino que, por el contrario, la intranquilidad es absoluta, los trastornos frecuentes y los peligros manifiestos...»(1)
Na segunda parte da instancia quere defenderse das acusacións das que foi obxecto e di:
Por otra parte, se da la circunstancia de que no he realizado voluntariamente ningún acto delictivo, de que jamás he tenido relación con elementos perturbadores del orde, de que siempre, como mis mayores y todos mis familiares, figuré entre los amantes de la paz y defensores de la situación actual, verdadero ejemplo de dicha y bienestar, gracias al talento y ejemplaridad del Excmo. Caudillo.... »(1) .
Pero Josefina non obtivo a resposta desexada e seguiu cumprindo condena acusada de colaboradora dos «bandoleiros». A situación que estaba a vivir Josefina é dunha evidencia de desacougo, por iso, o 3 de xaneiro de 1950 volve enviar outro manuscrito no que seguía argumentando practicamente o mesmo que no anterior pero engadindo que súa nai, Mercedes, tiña oitenta anos de idade e dependía do sustento dela, e suplica clemencia:
« ...que de prolongarse la detención de la dicente, su anciana madre, de 80 años de edad, se verá en la obligación de implorar la caridad pública por ser la que suscribe con su honrado trabajo de ayudante de auxiliar odontólogo la que atiende al sustento (...) Tenga a bien decretar la libertad de la suplicante ...(2)
De pouco valeu pois a condena establecida en seis meses e eses foi os que estivo Josefina no cárcere, saíndo en liberdade o 20 de abril de 1950. É o caso dunha familia que sufríu denuncias contínuas e vivíu a represión da ditadura.
Unha vez libre continuou co exercicio de auxiliar de odontóloga pero foi denunciada por intrusismo e, de novo, en xuño de 1950 tivo que comparecer ante a xustiza:
(Fonte: «Gobierno Civil», El Progreso, 13 de xuño de 1950, p. 2)
Moitos detidos, tamén moitas mulleres, sufriron o engano dos infiltrados na guerrilla, e Josefina sería unha das represaliadas enganadas. (3)
(1) (2) Expediente procesual de Josefina Martínez Biel;
ES.GA.27028.AHPLU/1.3.2.7.PPL.02.01.02.92765-102.; caixa 92765-102 (3) Torna, C. « Jesus Costoya., outro infiltrado chave para acabar coa guerrilla nas Terras de Lemos», https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/infiltrados/20250913182032233767.html. Neste artigo faise mención a Josefína que, xunto con outras mulleres, caeu na rede dos infiltrados.
Outras referencias foron
«A familia Martínez Biel. Dentistas en Xinzo», https://historiadexinzo.wordpress.com/2023/07/17/a-familia-martinez-biel-dentistas-en-xinzo/
«Los Martínez Biel, dentistas en Xinzo de Limia» https://diariodeunmedicodeguardia.blogspot.com/2022/07/los-martinez-biel-dentistas-en-xinzo-de.html.Foto da entrada: Recorte dunha fotografía publicada por David Simón no seu blog e logo mellorada por programa informático.
