Jesusa Prado López naceu en Ourense no ano 1897 e foi
unha activista que loitou contra o fascismo e defendeu o socialismo.
Jesusa
naceu no seo dunha familia comerciante. O seu pai rexentaba unha peletería en
Ourense, negocio que montou despois de fabricar calzado[i]. O
pai defendía ideas socialistas e Jesusa foi adquirindo pouco a pouco ese mesmo
ideal. Foi nena precoz pois comezou a ler aos catro anos e, despois da
primaria, fixo os estudos de secundaria no Instituto Provincial da capital.
A familia
emigrou a Cuba en 1911, cando Jesusa tiña catorce anos. Son os anos de
emigración transoceánica previos á primeira guerra mundial, un período de saída
masiva de emigrantes con destino aos países de Sudamérica[ii].
Serán os protagonistas da emigración andoriña da que falaba Vicente Risco,
composta por aqueles galegos que atravesaban o mar e que rara vez voltaban[iii].
Chegados
a Cuba os pais de Jesusa foron afíns ás ideas socialistas o que lle traería grandes
desgustos pois chegaron a queimarlle a casa provocando a morte de dous irmáns
de Jesusa. Os obreiros da fábrica de ladrillos onde comezara a traballar o pai
adoitaban facer asembleas e Jesusa
acudía a elas xa que, dende moi nova, abrazaba ideas revolucionarias.
Ao
morrer o pai, Jesusa comeza a traballar na tinturería Lindsay, coñecida en
España co cualificativo de “Americana” e que tiña varios negocios abertos en
diferentes cidades españolas[iv].
Pero a vocación de Jesusa era escribir sobre política, poesía, literatura,
arte...Unha muller dunha enorme amplitude intelectual.
Coñecerá
a un galego ourensán de Paderne de Allariz, tamén emigrante en Cuba, chamado
Donato Figueiral Quintas e casan en 1920. Os dous teñen ideas socialistas e a
súa casa convértese nun lugar onde se reunirán galegos. Cada vez é maior o
convencemento de Jesusa polas ideas
revolucionarias e marxistas.
Volve a
Galiza en 1926 cun médico e dous obreiros e en Ourense vai cimentar as
primeiras organizacións do Partido Comunista desempeñando cargos de
responsabilidade local e provincial. Ela rexentará na cidade a “Tintorería
Alemana” e era coñecida como a “plisadora”, pero deixou de traballar nela en
novembro de 1934[v].
As ideas de Jesusa cobran realidade e materialízanse cando ela vai participar
nas revoltas obreiras de Asturias de 1934.
Foi apresada e librouse da cadea pero non da represión xa que tivo que
permanecer na súa casa sen saír ata as eleccións de 1936.
Cando se
produciu o levantamento militar en 1936, Jesusa botouse á rúa e sumouse á
revolta dos obreiros que pedían armas para combater o fascismo. Desta vez foi
detida e maltratada e encadeada no Convento de Celanova. Estaba condenada a
pena capital pero ao fin foi trasladada á prisión de Ribadavia.
Afortunadamente,
o cónsul de Cuba en Vigo recibe a carta certificada enviada por Donato
Figueiral desde Cuba co documento da nacionalidade cubana de Jesusa. Grazas a
isto, puido embarcarase en Lisboa para volver a Cuba.
De volta
a Habana, Jesusa mantén a súa inquedanza revolucionaria. Montará unha nova
tinturería chamada “El buen gusto”. Pero
seguiu a loita para axudar aos antifranquistas presos ou fuxidos e tamén
encabezar e apoiar o movemento obreiro e revolucionario cubano. Todo isto fíxoo
desde o Partido e desde as Asociacións da colonia na Habana.
Comeza a ser respectada pola comunidade galega en Cuba e
coa revolución de Fidel Castro cede o seu negocio ao Estado. Logo foi fundadora
dos Comités de Defensa Revolucionaria. Coñeceu a Ernesto Che Guevara que lle dá
a misión de actuar como mestra no círculo de estudos que el dirixía. Tamén
coñeceu a“Pasionaria”, Dolores Ibarruri, cando foi invitada a Habana en 1963 e
tamén tería ocasión de coñecer a Santiago Carrillo. Deste xeito, Jesusa era
considerada unha muller moi respectada polos máis altos cargos do partido
Comunista.
Pero a
súa vida en loita non lle saíu gratuíta pois a súa saúde sufriuno. Jesusa
padeceu varios infartos e decidiu xubilarse en 1967. Pero a senda política non
a abandonou.
Jesusa
faleceu en La habana o 15 de abril de 1971. O seu enterro foi unha gran mostra
e manifestación de dor dos “camaradas e
amigos”. O féretro ía envolto na bandeira vermella do Partido Comunista de
España e como dixo o Camarada Jérez, membro do comité executivo do partido, “Os restos da camarada Jesusa descansan na
irmán (sic) terra cubana que moito amaba. Pero estamos certos que Jesusa morreu
pensando na nosa Galicia pola liberación da cal loitou toda a súa vida. Na nosa
lingua, que Jesusa non deixou de falar endexamais, queremos expresar o noso
sentimento e a nosa tristura pola desaparición de tan veterana e adnegada
militante...¡Que descanse en paz a nosa camarada Jesusa Prado”[vi].
“Á memoria de
Jesusa Prado”, A voz do pobo ¡Proletarios
de todol-os países unídevos”, 25 de maio de 1971.
Mundo Obrero : Órgano del Comité Central del Partido Comunista de España: Año XLI Número 12 - 1971 junio 15
[i]Nydia Sarabia, “Jesusa Prado. Jesusa e a memoria dun pobo”, http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=23, consultado o día 19 de marzo de 2020 . Nesta biografía consta que Jesusa naceu en 1887 pero noutra fonte que eu consultei fala de que naceu en 1898; VV.AA.: Repertorio bibliográfico do exílio galego: unha primeira achega, Santiago de Compostela, Arquivo da Emigración Galega, (2001).
[ii] Antonio Eiras Roel, “La emigración gallega a América en los siglos XIX y XX. Nueva panorámica revisada”, Aportaciones al estudio de la emigración gallega. Un enfoque comarcal, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, Secretaría Xeral de Relacións coas Comunidades Galegas, 1993, p. 191;
[iii] Vicente Risco, “Orense”, Francesc Carreras y Candi (dir), Geografía Xeral do Reino de Galicia, Tomo V, (Barcelona, Ed. Alberto Martín, 1928), 93.
[iv] La voz : diario gráfico de información: Año XVI Número 5910 - 1935 enero 9
[v] El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano XI Número 3310 - 1934 novembro 14.
[vi] “Á memoria de Jesusa Prado”, A voz do pobo ¡Proletarios de todol-os países unídevos”, 25 de maio de 1971.