ACCIÓN FEMENINA GALLEGA. DUNHA ASOCIACIÓN POLÍTICO-SOCIAL A UNHA SECCIÓN FEMININA DA XUNTA PROVINCIAL DE ACCIÓN SOCIAL

A finais de abril de 1932 constituíuse en Ourense a agrupación Acción Femenina Gallega, unha Asociación Político-Social cuxo obxectivo primordial era a defensa dos principios que servían de base á sociedade e que eran: Relixión, Familia, Propiedade, Orden e Traballo. Unha asociación moi tradicionalista formada por mulleres da burguesía ourensá de traxectoria conservadora.

Era unha agrupación de mulleres que, segundo a prensa "era una hermosa lección que da la mujer a los hombres que poblamos la provincia, un tanto despreocupados y desentonados hay que reconocerlo, con la gravedad del momento presente..." (1)

A Presidenta de honra era a Marquesa de la Atalaya Berjema e a Xunta de Goberno desta asociación estaba formada por:

Sabina Albizu de Valcarce.

María Andina de Zarauza.

Elena Arias, viúva de Cerviño.

María Méndez.

María Palao.

Teresa M. Pedrayo.

Carmen Galán de Taboada.

María Guerra Muñiz.

María Valencia.

Elvira Pereira, viúva de Armas.

Angelina Laso

Mercedes Somoza.

No novembro do 33 a directiva estaba formada por: 

Carmen Bugallo de Valeiras.

Alicia Rodríguez.

Guillermina Veiga.

A sede da Acción Feminina estaba situada na Praza do Trigo, número 3 e quen quixera adherirse  debía acudir alí para afiliarse.

A Acción naceu cun cometido específico, pois vían en perigo os principios básicos da sociedade e, polo tanto había que orientar adecuadamente as decisións das mulleres no emprego do seu recentemente dereito ao voto. Esta agrupación  traballou para que as dereitas gañasen en Ourense nas eleccións. Así dicían na prensa: "han de ser solo las señoras las que han de formar la legión de salvadores de nuestra Patria" (2). Fixeron campaña para as dereitas e organizaban colectas para os gastos de propaganda. Tamén se ofrecían para que os ourensáns e ourensás comprobasen se estaban nos censos electorais. A vitoria das dereitas en Ourense non se esqueceron de agradecer o traballo de apoio levado a cabo pola Acción Femenina Gallega, así o manifestou Carlos Taboada Tundidor que saíu deputado da CEDA por Ourense.

(Fonte. Galiciana. "Acción Femenina Gallega", Galicia, 3 de novembro de 1933, p. 6)

Fixeron tamén un labor social creando escolas gratuítas para as nenas de Ourense así como un roupeiro de caridade en 1933 para ocupar o espazo deixado polo de Santa Vitoria que fora disolto uns anos. Grandes Festivais de música, baile, recitais, comedias... coa intención de recadar fondos para as escolas "católicas" da cidade. Tamén montaron un comedor de caridade para atender ás xentes máis humildes e sen fogar

Nas intencións da agrupación estaba a de crear Seccións temáticas e especiais que se encargarían de distintas actividades e estarían ao frente de cada unha delas dúas vogais. Organizaban mitins no Teatro Principal de Ourense que adoitaban ser moi concorridos pois os oradores eran, daquela, de recoñecido prestixio como Medina Togores que viña de Madrid, Mosquera Nocelo que impartiu unha conferencia titulada " Distintos aspectos de la acción femenina" e Pita Lasanta que viña dende o Ferrol. Noutra ocasión tamén organizaron unha charla a cargo do avogado e político celanovés, Manuel Lezón, vinculado ao Partido Agrario Español e que saiu escollido como deputado nas eleccións de novembro do 33. Disertou sobre "El matrimonio y la mujer católica" na que animou ás mulleres a acollerse aos postulados cristiáns. Outros oradores foron Manuel Álvarez de Toledo; José María Valiente...

Así mesmo fóronse constituíndo grupos en diversas vilas da provincia. Una das máis temperás foi a de Carballiño que se formou o 9 de abril de 1932. A directiva estaba composta por:

Presidenta: Emma Diz.

Vicepresidenta: Dolores Vilarino.

Secretaria: Consuelo Villanueva.

Tesoureira: Aurora Rodríguez.

Vogais: Felisa López, Rosa González, Gloria Rodríguez e Elvira Fernández. 

Logo a de Viana do Bolo e tamén a de A Gudiña o 24 de xuño de 1932 sendo a súa presidenta Eloísa Barja.

Agora ben, non cabe dúbida que a militancia destas mulleres focalizouse fundamentalmente no eido político. Foron activistas na preparación das mulleres ourensás para que votaran á dereita. As mulleres de Acción Feminina gallega traballaban para a política. Por tal motivo, cando se produciu o golpe de estado do 36 as funcións desta agrupación experimentaron un significativo xiro.

En efecto, a Acción Feminina Gallega no ano 1936 viu que a súa colaboración na política dos anos anteriores en apoio das dereitas -e dicían: " Los deseos de cuantos han buscado nuestra ayuda para el bien de España nos han hallado siempre dispuestas a servir a todos y atentas siempre al bien religioso y social de nuestra amada Patria"-  xa non tiña razón de ser pois instalárase un réxime ao modelo da súa defensa. Por tal motivo, o comandante José Ceano convocou á Directiva da Acción Feminina o día 5 de novembro de 1936 e pediulle que:

 Toda vez que las circunstancias presentes de España no son propias para labores políticas y en cambio exigen suma actividad en el campo social, dejará a un lado Acción Femenina Gallega actividades y matices políticos y en colaboración con la Junta Provincial de Acción Social formando nuestra asociación la rama femenina de dicha Junta y encargándose oficialmente de la labor social propia de la mujer en bien de España.(3)

A directiva de Acción Femenina Gallega contestou que a parte política era unha ocupación accesoria da asociación e que a levaran a cabo mentres as circunstancias o esixían pero que o propio da Acción era o labor social e, polo tanto, aceptaban con gusto a indicación do comandante sen descoidar as actividades que xa tiñan en marcha como eran a escola de nenas, o Sindicato de mozas do servizo, a Escola Obreira de Carballiño.

Por suposto que a comandancia aceptaba a continudade destas tarefas e incluso reclamaba que a Acción crease máis escolas para nenas, non só na capital, senón nas vilas e nos lugares da provincia onde fosen pertinentes.

A reunión rematou quedando a Acción Femenina gallega integrada, como sección feminina, na Xunta Provincial de Acción Social.

A continuación a directiva da Acción social enviou unha circular con cinco puntos ás súas socias indicando que a agrupación nin se disolvía nin cambiaba o seu fin primordial nin a súa organización interna; que abandonaba "por impropios" todo labor directamente político: que intensificará o seu traballo social, principalmente nas escolas, Sindicatos femininos, Escolas nocturnas de obreiros, comedores de pobres, etc...; que estará ao lado do exército e ás ordes das autoridades militares e de xeito especial da Xunta Provincial de Acción Social e, finalmente, invitaba a todas as mulleres de Ourense e provincia a que se implicasen y se asociasen para traballar para a reconquista espiritual e social de España.

(1) "Acción Femenina Gallega", Galicia, 3 de Marzo de 1932, p. 1; (2) Un orensano, "¿Hay derechas en la provincia de Orense?", Galicia, 17 de novembro de 1932, p,1; (3)"La Junta Directiva de Acción Femenina Gallega a sus socias, simpatizantes y a toda mujer cristiana de Orense y provincia", La Región, 19 de novembro de 1936, p. 3. Elaboración propia a partir de diversas fontes. Vid: "Acción Femenina Gallega", Galicia, 9 de abril de 1932, p. 6; 28 de xuño de 1932, p. 1; 3 de novembro de 1933, p. 1; 4 de novembro de 1933, p. 1; 5 de novembro de 1933, p. 1;  27 de decembro de 1932, p. 1; 27 de xaneiro de 1933, p. 1; "Acción Femenina Gallega en A Gudiña" ,  La Región, 3 de xullo de 1932, p. 1; La Junta Directiva de Acción Femenina Gallega a sus socias, simpatizantes y a toda mujer cristiana de Orense y provincia", La Región, 19 de novembro de 1936, p. 3. 

ELISA e MARINA SUÁREZ NOGUEROL

Sempre digo que o blog non medraría tanto se non fose polas interesantes suxestións que recibo de persoas que se poñen en contacto comigo. Neste caso debo agradecer a contribución de María Milagros Conde Sánchez, do Museo Etnolóxico de Ribadavia, que me achegou esta bonita fotografía de Normalistas na que figuran as súas dúas tías avoas: Elisa e Mariña Suárez Noguerol. Tamén a imaxe de cabeceira e a do Pazo de Palacio foron proporcionadas por ela. Contoume que, en efecto, as súas tías avoas exerceron de mestras, por conseguinte e como non podía ser doutro xeito, investiguei sobre a traxectoria de cada unha delas e outra parte da historia contouma Milagros.

Eran fillas de Manuel Suárez González natural de Penela de Orbán e de profesión perito agrimensor e de Rosa Noguerol Fernández natural de Bouzas. Os avós por parte paterna eran Isidoro Suárez e Rosario González e, por parte materna eran, Ramón Noguerol e Bibiana Fernández. O matrimonio tivo oito fillos que se chamaban Gumersindo, Luz, Mercedes, Dorinda, Isidoro, Marina, Bibiana, Elisa e Arturo, que tiña unha droguería moi renombrada na rúa Lamas Caravajal. 

(Fonte: Esta fotografía das alumnas da Normal de 1919 pertence a María Milagros Conde Sánchez a quen agradezo o seu permiso para poñela neste blog. Nela figuran a súas tías avoas: Elisa e Marina. Elisa está na última fila e é a primeira pola esquerda e Marina está na terceira fila, é a segunda pola dereita. Trátase dunha imaxe preciosa de cando as estudantes de maxisterio cursaban na Normal da rúa do Progreso. E como non podía ser doutro xeito, sempre acudo ao meu amigo Rafael Salgado, ao que sempre lle estarei agradecida,  para que me resolva todas as miñas dúbidas. Neste caso tratábase de saber quen eran os profesores que aparecen na fotografía xunto ás normalistas e díxome que son Luís Fernández Pérez "Xesta", (sentado á dereita); Emilio Vázquez Pardo (sacerdote sentado na segunda fila, á dereita de Luís Fernández) e, o outro profesor que aparece é Rogelio Núñez Couto (sentado na primeira fila á esquerda). 

Marina Suárez titulouse nos estudos de maxisterio. Naceu o 24 de abril de 1896 en Orbán, concello de Vilamarín. Fixo o ingreso na Normal de Ourense o 8 de xuño de 1915, cando tiña dezanove anos no que obtivo o aprobado. Nese exame de ingreso explicou as partes da oración gramatical. O primeiro curso fíxoo por libre pero nos sucesivos matriculouse por oficial. Marina rematou os estudos destacando sobradamente nas materias de Debuxo, Bordado, Relixión, Historia Medieval e Música. Revalidou os estudos o día 4 de febreiro de 1920.

          

(Exame de ingreso de Marina. Arquivo da Universidade de Vigo. Expedientes Académicos.)

Marina comezou a traballar como interina e no ano 1929 déronlle a praza de "Vilar de Mulleres" en Carballedo. Presentouse aos cursiños de selección en 1933 e  mentres tanto exercía nas escolas de interina. No ano 1934 foi nomeada para a escola de Alvarellos en Boborás e no ano 1937 seguía exercendo nesa mesma escola ata que cesou en setembro de 1939. Xunto coa súa irmá coidou do pazo pero seguía a dar clases aos nenos e nenas dos caseiros do Pazo.

Elisa Suárez Noguerol naceu en Orbán, concello de Vilamarín, o 24 de agosto de 1898. Matriculouse, aos dezaseis anos, na Escola Normal de Ourense e e o 25 de abril de 1915 enviou unha carta á directora da Escola Normal, Dona Leonor López Pardo, solicitando poder examinarse do exame de ingreso e dalgunhas materias do primeiro ano que eran Relixión e Historia Sagrada, Nocións de Aritmética e Xeometría, Costura e Debuxo que as preparou por libre e superou todos os exames. No exame de ingreso explicou as partes da oración e foi cualificada co aprobado. Os demais cursos realizounos con matrícula oficial ata acadar a titulación en 1921. Destacou sobradamente en Música, Caligrafía, Debuxo, Bordados, Nocións de Xeografía e Xeografía rexional, Nocións xerais de Historia e Historia da Idade Media.

As dúas irmás remataran xuntas a carreira e Elisa, o mesmo día que a súa irmá Marina, o 4 de febreiro de 1920, pagou os dereitos de reválida e solicitou a expedición do título o 12 de novembro de 1924. Ambas as dúas irmás recollérono o 9 de xaneiro de 1926.

(Arquivo da Universidade de Vigo. Expedientes académicos. Exame de ingreso de Elisa Suárez.)

Elisa solicitou cubrir prazas de interinidade e un dos seus primeiros destinos foi a Sección Graduada de Carballiño, en 1933 solicitou participar nos cursiños para ingreso no Maxisterio Nacional presentándose durante os seguintes anos. Mentres tanto continuou varios anos como interina en varias escolas da provincia e, en 1940, estaba exercendo na escola de Xurenzás, en A Ventosa.

Elisa non casou e dedicouse á ensinanza info dunha escola a outra pero deixouno para coidar do Pazo no pobo de Palacio, pertencente a Santa Mariña de Orbán. Non obstante, a súa entrega á ensinanza continuou pois, ela e máis a súa irmá, daban clases aos fillos e fillas dos caseiros do pazo e tamén aos seus sobriños, preparándoos para os exames de ingreso nos estudos superiores. 

O pazo pertencía a Francisco Taboada Ulloa e foi mercado por Isidoro e Rosario, os avós de Elisa e Marina, naturais de Avilés e comerciantes de potes, pois posuían unha industria de metalúrxica, que decidiron establecerse na zona de Vilamarín. No pazo hai unha habitación que se chama "a habitación do Rei" porque se pasaba por estes lares tiña sitio de descanso para el.

Era unha muller moi relixiosa e doou bens á igrexa e deixou dito que os seus herdeiros tamén doasen para misas e o mantemento da parroquia.

Elisa crese que faleceu no ano 1983.

(Debuxo do Pazo de Palacio realizado por Juan J. Veiga da colección particular de Milagros Conde. Fotografía cedida para poñer neste blog.)

Marina e Elisa eran mulleres moi cultas e proviñan dunha familia amantes dos libros. Estudaron na Normal de Ourense situada na rúa do Progreso por tal motivo residían na capital na rúa Viriato. As dúas sempre xuntas, indo á par coa súa vocación, contribuíron a culturizar ás nenas dos pobos de Ourense. Estamos a falar duns anos difíciles no que o desempeño do maxisterio era un labor arduo e sacrificado polo difícil desempeño dos lugares recónditos a onde había que exercer.

Elaboración propia a partir de diversas fontes e da información que me proporcionou Milagros Conde á quen lle estou enormemente agradecida. Vid: Expedientes académicos. ARUVI (Arquivo da Universidade de Vigo); El Ideal Gallego, 15 de maio de 1929, p. 5; La Región, 12 de xuño de 1931,p. 1; Galicia, 12 de outubro de 1933, p. 6; El Pueblo Gallego, 5 de decembro de 1934, p. 11; Galicia, 1 de agosto de 1935, p. 2; La Región, 9 de setembro de 1939, p. 3; La Región , 28 de xaneiro de 1940; La Región, 2 de maio de 1972. 

AS MULLERES TALENTOSAS

O luns preséntase este libro cun enfoque sobre a muller na gastronomía e como esta sufriu, dentro do ritual comensal e dese espazo tan asimilado a ela como é a cociña o afastamento e a relegación. Mulleres que postergaban a súa comida pois antepuñan e priorizaban a dos seus. Ë un marabilloso libro que fala da xenerosidade das nosas avoas, nais...mulleres que vivían para manter aos outros antes que a si mesmas. (clicar na imaxe)

27 Luns, de Novembro, ás 20:00 horas. 

Presentación do libro de Xavier Castro

   “Cociñeiras con talento. Mulleres e gastronomía en Galicia” (Editorial Transforma). 

No Salón Nobre do Liceo de Ourense (Rúa Valentín Lamas Carvajal, 5)

Interveñen: Xavier Casares Mouriño (Presidente de o Liceo), Rosa Cid Galante (Mulleres Ourensás) e o autor Xavier Castro Pérez (Catedrático de Historia Contemporánea na USC).

FLORA IGLESIAS PADRÓN

A relegación das mulleres é un fenómeno que vén dado desde os inicios da humanidade, sobre todo desde que os grupos sociais foron conformándose en base a unha organización máis xerarquizada sobrevida pola división do traballo e por unha estrutura de poder segundo a lei do máis forte. Un contexto no que as mulleres eran apartadas dos ámbitos de poder e de decisión, quedando sumidas a un papel totalmente marxinal, se ben é certo, agora están saíndo estudos que nos indican que durante a prehistoria a opresión e dominación sobre as mulleres non foi tal pois o grupo viña contribuíndo por igual na supervivencia e noutras etapas históricas (revoltas liberais, revolta industriasl incluso nos procesos bélicos mundiais...) a presenza das mulleres foi máis notable do que os historiadores tradicionalistas viñan dicindo.

O dominio do home sobre a muller persitiu desde sempre, algo que, a día de hoxe,  aínda está sendo difícil de erradicar. 

Coñecemos en Ourense o caso de Pobre Asunción, unha muller que foi asasinada na Praza Maior en 1891. Pero en anos sucesivos houbo tamén outros casos sanguentos como o que se relata a continuación.

(Fonte: La Zarpa, 24 de abril de 1926, p. 6. Galiciana)

Flora naceu en 1903 e era natural de Parada de Piñor e foi alí onde sucedeu este feito lutuoso no 23 de abril 1926. Vivía cos seus pais, Emilio e Julia, e dicíase dela que tiña un carácter bondadoso, afable, emanaba simpatía...calidades que facían que tivese moitos pretendentes pero non tiñan nada que facer xa que Flora estaba moi protexida polos seus pais.

Pero regresara de América Martín Cid que emigrara de neno a América onde traballou durante vinte anos acadando unha grande fortuna. Martín vivía coa súa nai e casou con Flora e tiveron un fillo. Pero a felicidade non durou pois Martín trataba a Flora bastante mal e exercía sobre ela un maltrato psicolóxico. Dise que, a pesar desta situación, Flora non chegou a queixarse do seu home que en máis dunha ocasión chegou a discutirlle a compra dunha libra de pan sen o seu consentimento. Martín padecía a lepra e Flora xa non quixo convivir con el por temor ao contaxio. Por esa causa, o home estaba sumido nunha grande desesperación.

Un día Martín saíu ao encontro de Flora nun camiño solitario. Ela ía cunha cesta de hortalizas para vender no rianxo en Ourense. El parouna e díxolle que lle trouxera tabaco e comezaron a discutir entregándolle ela o diñeiro que acababa de darlle Martín para o tabaco. Cando Flora continuou a marcha, Martín, sen máis, sacou unha pistola e disparou varios tiros. Flora caeu despois de dar varios pasos. O seu home seguiu disparando e despois deuse á fuga.

Flora foi auxiliada por varios veciños e estaba perdendo moito sangue. Tiña dúas feridas de bala nas costas e unha na meixela e o seu estado era grave. Foi atendida polos facultativos e, afortunadamente, non faleceu.

Martín acubillouse na casa dun curmán ás aforas de Ourense pero foi detido e ingresou no cárcere.

Na prensa histórica recóllense moitos casos de maltrato de xénero pero tamén hai que dicir que as mulleres atrevéronse a denunciar como fixo Elvira Fernández Jorge de vintecatro anos que  denunciou en maio de 193r ao seu home, Benjamín, de haberlle tirado unha botella a cabeza causándolle feridas importantes. Josefa Cofán, tamén vai denunciar ao seu home en agosto de 1934 por malostratos...e como estes figuran moitos máis.

A ansia de poder e dominio levan a condutas irracionais con consecuencias catastróficas.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes. Vid: La Zarpa, 24 de abril de 1926, p. 6; "El suceso de ayer", La Región, 24 de abril de 1926, p. 2; "El crimen de un leproso", El Heraldo Gallego, 30 de maio de 1926, p. 6; "Maltratos", Galicia, 23 de maio de 1934, p. 6; "maltratada por su esposo", Galicia, 30 de agosto de 1934, p. 5)

MARÍA DICKER DE DAINOW

Eu descubrín a esta muller tan interesante por estar relacionada cunha profesora de piano rusa que daba clases na rúa Lamas Carvajal de Ourense chamada Olga Berliavskaya. Após pescudando sobre María Dicker atopei o marabilloso e moi recomendable estudo de David Simón no seu blog  Diario de un médico de Guardia.

María Dicker, en efecto, posuía o título de odontóloga ruso que lle foi habilitado en 1911 polo Colexio Provincial de Otontólogos de Pontevedra polo que puido exercer a profesión.

María e o seu home,Wladimiro, eran rusos e viñeron de Suíza e, de seguro, achegarían un certo aire de cosmopolitismo nunha cidade tan pequena e provinciana como era o Ourense de comezos de século. Tiñan dous fillos, Marc Zilberman Dicker, fillo do primeiro home de María, e Miguel Dainow Dicker, fillo de Wladimiro. O matrimonio rexentaba unha moderna consulta no propio centro neurálxico da capital, na da Praza Maior, concretamente, na casa construída por Vázquez Gulías propiedade de Fermín García. Tamén tiñan outra consulta na vila de Celanova. María traballaba de odontóloga e o seu home, Wladimiro Dainaw, era protésico-mecánico e ambos os dous exerceron aquí desde 1911 ata 1936. 

O matrimonio gozaba de grande recoñecemento na cidade e relacionábase coa intelectualidade ourensá. De María pódense indicar outros aspectos interesantes acerca da súa personalidade que teñen que ver co seu labor e implicación na sociedade ourensá, pois estamos a falar dunha muller que gozaba de grande prestixio mais carecía de ambición xa que non cobraba a aqueles que se atopaban nunha situación desfavorable, ofrecía tarifas reducidas para a clase obreira e os sábados consultaba gratuitamente a xente máis pobre para extracción dalgunha peza dental.

Así mesmo, o matrimonio sempre foi moi sensible aos acontecementos do seu país polo que era habitual que organizasen colectas para recadar fondos para os Nenos Rusos que sufriron a Revolución Rusa e a Guerra Civil no país soviético a finais da segunda década do século XX. Outro dato interesante que nos revela a boa integración na cidade e a personalidade altruísta de María  é a súa contribución a diferentes causas humanitarias que había en Ourense como, por exemplo, fixo unha achega desinteresada de cinco pesetas para o Colexio das Adoratrices pois este sufrira un incendio en 1927. Tamén contribuíu con 15 pesetas ao Roupeiro Santa Victoria para os nenos da cidade; era doante para os Comedores de Caridade e para a Junta de Protección a la infancia escolar.

A súa preocupación para manterse ao día fixo que o matrimonio acudise regularmente a Congresos Internacionais sobre Odontoloxía. Visitaron en 1926 Alemana, Francia e Suíza as principais Clínicas odontolóxicas e no ano 1931, de novo, fan unha nova saída ao extranxeiro para coñecer novos adiantos:

Ha regresado de París, a donde han asistido con ocasión de celebrarse el último Congreso Internacional Odontológico, los señores Dicker y Dainow, después de estudiar los últimos adelantos y las aplicaciones científicas más modernas introducidas en la práctica profesional del extranjero. También en Suiza, han visitado las clínicas e instalaciones más completas.(1)

(Fonte: Galiciana. La Región, 23 de xuño de 1911, p. 3)

María Dicker tiña unha irmá chamada Clara Hala Dicker Zilberman que traballaba  na consulta odontolóxica de Manuel Casanova Rodríguez de Ribadavia e nos días que este non estaba na clínica era ela a que o substituía desempeñando o traballo de dentista. Pero foi denunciada polo Colexio de Odontoloxía de Pontevedra de non posuír a titulación. Clara, na súa defensa, argüía que era irmá de María Dicker e que tiña a titulación en odontoloxía e que coñecía todos os traballos da profesión dental. Sempre pensou en rebalidar o seu título pero esixíronlle aprobar toda a carreira de novo.

Miguel, fillo de María e Wladimiro, continuaría coa tradición profesional familiar e fíxose odontólogo. Pero no ano 1936 a familia sufriría a represión franquista e tivo que pechar a clínica requisándolle todo o material que tiñan na de Ourense e na de Celanova. O seu novo destino sería París onde, lamentablemente, a familia foi recluída no campo de concentración francés de Drancy na redada parisiense de Vel d´hiber (2) cando o nazismo se fixo con Francia. Miguel puido voltar a Ourense no ano 1949 onde continuou exercendo de dentista. Faleceu en 1975.

(1)Galicia , 8 de agosto de 1931, p. 8.

(2) http://galiza-israel.blogspot.com/2017/11/a-historia-de-salvador-rosental-e-os.html     Blog moi interesante para consultar a traxectoria da familia.

Elaboración propia a partir de diversas fontes: Boletín Oficial del Colegio Provincial de Médicos de Pontevedra, Número 99, 1 de outubro de 1932, p. 66; La Región, 27 de xullo de 1912, p. 1; La Región : 19 de febreiro de 1922, p. 1; La Región , 26 de febreiro de 1926, p. 5; La Región, 24 de decembro de 1927; La Región, 6 de decembro de 1931, p. 1; La Región, 5 de novembro de 1936, p.2. https://andaquepaque.blogspot.com/2020/04/como-ser-dentista-y-morir-en-el-intento.html

OLGA BERLIAVSKAYA ZILBERMAN

Era natural de Rusia e foi unha máis dos migrantes xudeo-rusos chegados a Ourense nos primeiros anos do século pasado. Tiña a licenciatura de Piano, Pedagoxía Musical e Sofexo polo Conservatorio de Praga. Na nosa cidade traballou como profesora de música e impartía clases no seu domicilio na rúa Lamas Carvajal, número 28, segundo piso. 

Sen dúbida, no Ourense dos anos trinta esta profesora chamaría a atención pola súa procedencia.  Estaba casada con Isaac Zilberman Dicker, rumano nacionalizado español, que era enxeñeiro e traballaba en Ourense de reparador de radios. En Ourense xa había xentes do leste europeo desde os primeiros anos do século XX e Isaac Zilberman estaba emparentado coa recoñecida dentista María Dicker que tiña unha consulta de odontoloxía na Praza Maior. 

Temos constancia de que Olga exerceu durante varios anos na cidade pois os anuncios na prensa local La Zarpa ofrecendo as súas ensinanzas eran diarios. Pero, non descartamos que a familia marchara de Ourense e de España cando se produciu o golpe de Estado e a Guerra Civil pola persecución aos xudeos e aos que procedían do leste europeo por consideralos comunistas. Tamén a consulta de María Dicker pechou no 1936 e a familia marchou de Ourense a París.

(Fonte: Galiciana. La Zarpa, 12 de outubro de 1932, p. 11.)

En Ourense había varias profesoras de música, sobre todo de piano, a moitas das nosas ourensás realizaron estudos de piano e ían examinarse no Conservatorio de Madrid. Algunhas obtiveron grandes éxitos e recoñecemento o que dá mostras de que as profesoras que impartían as clases eran grandes profesionais.

(Fonte. Galiciana. Galicia, 6 de decembro de 1934, p. 3)

(Elaboración propia. La Zarpa, 5 de novembro de 1932, p. 9; Galicia, 18 de decembro de 1934, p. 4) 

PILAR DURÁN PARADELA

Natural de Ourense foi a representante delegada da JOC (Xuventude Obreira Cristiá ) ourensá no I Railly Europeo da Xuventude Traballadora celebrado en Estrasburgo en agosto de 1964. Traballaba de empregada nuns almacéns de tecidos e acudiu ao evento no que chegou a concentrarse 32.000 un mozos e mozas obreiras, dos cales  570 eran españois con 120 delegados.

Dita concentración fora acordada no Primeiro Congreso Mundial da XOC que tivera lugar en 1961 en Río de Xaneiro.

O obxectivo desta xuntanza era que os mozos e mozas de Europa acordaran pautas de actuación no apostolado obreiro e a proclamación do Estatuto do xove traballador.

Segundo as súas palabras : "Aquí (referido a Ourense) somos 35 chicas e 25 o 30 chicos. Pero aunque por el número somos una minoría, por la actividad somos una mayoría, puesto que vivimos el problema obrero y vivimos entre obreros".(1) 

Preocupáballe os baixos salarios que percibían os traballadores e a falta de preparación para o emprego polo que reivindicaba a creación de escolas de Formación Profesional. En  1971 Pilar foi escollida enlace sindical

A JOC tivo a súa orixe en Bélxica en 1920 a cargo de Monseñor Cardinj e chegou a España nos anos trinta. O franquismo tolerouno, desenvolvéndose a partir de 1940 tras a suspensión durante a Guerra Civil. Foi foi un movemento dirixido á mocidade obreira e humilde e o obxectivo era educar, formar, concienciar e evanxelizar aos grupos sociais que se atopaban nunha situación de precariedade. Así mesmo procuraba a xustiza social e a defensa dos traballadores.

Esta agrupación naceu baixo o manto protector dunha Igrexa comprometida cos máis humildes, de tal xeito que se desmarcaba da elite eclesiástica que estaba máis ligada ao franquismo. Non cabe dúbida que este movemento das XOC tiña un forte interese polo obrerismo e a súa organización e foi plataforma para a formación de líderes obreiros.

(1)Alvarez Alonso, F. "Pilar Durán Paradela", La Región, 27 de agosto de 1964, p. 5. (Elaboración propia. Vid: Becas sindicales, El Pueblo Gallego, 16 de setembro de 1960, p. 11; 7 de decembro de 1962, p. 17; "El Rallye europeo 1964 es un congreso de trabajadores", La Región, 19 de xullo de 1964, p. 5. La Región, 20 de maio de 1971, p. 9. Foto: Reza, La Región. )

OBDULIA GRAÑA ALFEIRÁN

Era natural de Ribadavia. O seu irmán Ramón Graña Alfeirán era recadador de Facenda en Ribadavia e a súa irmá Guadalupe Graña era unha muller reputada e que pertencía á Terceira Orde ocupando o cargo de vicesecretaria. 

Obdulia era titulada en maxisterio e solicitou abrir unha escola de primeira ensinanza para nenas no lugar de San Martín en Ribadavia, nº 37. 

Para a apertura dunha escola privada tiñan que facer unha solicitude ao Director do Instituto entregando dúas copias da instancia, tres exemplares do regulamento, o plano por triplicado, as materias que ía impartir tamén por duplicado; dous documentos de filiación; partida de nacemento, certificado de boa conduta, certificado de residencia, informe do alcalde sobre as condicións do local e as materias a impartir.

Obdulia alegou que o local gozaba de boas condicións e que o material que ofrecía era unha mesa para escribir; dous bancos longos de asentos; seis bancos pequenos, seis cadeiras con respaldo. O material fixo ofrecíao a directora mentres que os libros, papel e pluma tiñan que levalos as nenas.

Serían admitidas nenas de tres a oito anos que fosen católicas e estivesen vacinadas. As clases serían pola mañá e pola tarde en sesións de tres horas.

As escolas privadas comezaron a ser obxecto de vixianza pois en moitas non se garantía o cumprimento da normativa. Fose o que fose, esta escola de Obdulia non chegou a abrirse xa que figura no listado de escolas privadas clausuradas por non aterse aos Reais Decretos de 1902 e 1903.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes consultadas no AIOP)

CONCEPCIÓN RODRIGUEZ EIRAS "A CONCHA"

Naceu en 1901. Esta ourensá foi a muller que máis animou ao equipo de fútbol local de Ourense. Asídua a todos os eventos deportivos, ela era moi recoñecida entre os seguidores do equipo. 

Desde logo, recibiu numerosos homenaxes e foi madriña en varias ocasións. 

Unha muller enérxica e con carácter coñecida en toda a cidade. Unha muller sen complexos que era habitual vela fumar mentres vía os partidos de fútbol do equipo ourensán, actual Unión Deportiva Ourense.

(Debuxo dedicado por Xosé Lois a Concha)

(Foto: Reza, La Región, 2 de decembro de 1967, p. 20.)

FACULTADE DE CIENCIAS DA EDUCACIÓN ORGANIZA UNHAS XORNADAS CONMEMORANDO O CENTENARIO DO SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS.

 

Fun invitada para impartir unha comunicación o día 20 sobre o SEG e a educación. Quixen enfocar a miña charla na influencia que deberon exercer sobre o seu alumnado os grandes docentes, profesores e profesoras de Ourense, que impartían na Normal, no Instituto, no colexios, nas academias e que estaban vinculados ao SEG.

Compartín palestra co profesor Uxío Breogán Diéguez que deu unha charla magnífica sobre a política no SEG. Aprendín moito sobre a xestación do Seminario os froitos que deu cara un galeguismo que naquel entón aínda estaba fresco. 

Quero manifestar a miña gratitude aos organizadores Xosé Constenla e Isabel Mociño, así como a Xosé Manuel Cid Fernández por contar comigo nestas Xornadas tan corais e enriquecedoras

Para acceder á temática da charla clicar no seguinte enlace.

A impronta do SEG nas mestras e universitarias ourensás.

Así mesmo, incluín información do seguinte estudo:

As mestras ourensás, aquelas que recibiron leccións de Vicente Risco e Otero Pedrayo.

LAURA SOLLA

Laura Solla naceu en Ourense no ano 1993 e a súa infancia transcurriu en Pontevedra. É unha das nosas mulleres internacionais.  O seu mundo é a música, máis concretamente, a guitarra coa que expresa o seu interior. 

Comezou a tocar aos trece anos pero ela xa desde moi pequena estaba apegada ao mundo da guitarra pois seu pai e o seu tío son guitarristas. Comezou tocando a guitarra española e, posteriormente, pasouse á eléctrica e xa, definitivamente, á acústica. Na actualidade está especializada en Lap steel guitar coñecida como guitarra hawaiana. Trátase dunha guitarra que se pon sobre as pernas e posición horizontal e tócase mediante unhas púas en cada un dos dedos da man como se fose un piano.

Ademais estudou a carreira de Psicoloxía en Santiago de Compostela e, mentres tanto, xa ía actuando en diferentes lugares ata que se planteou dedicarse á música. Trasladouse a Madrid e alí comezou a colaborar con diferentes artistas e a compor pezas musicais. 

As súas características de muller perfeccionista e profesional comezan a acadar grande sona e, por tal motivo, empeza a acompañar a grandes e recoñecidos artistas, entre eles, o internacional grupo Coldplay. Chamouna o xefe de desde Live Nation España, unha empresa que organiza grandes eventos musicais, que é Robert Grima e propúxolle tocar xunto a Coldplay, unha banda británica formada en 1997 e que fai unha  musical indie-rock, pop e música electrónica. Unha agrupación de alcance internacional e aí, con eles, vai Laura Solla, grande guitarrista:

"Nací en Ourense, me crié en Pontevedra, estudié la carrera en Santiago....Galicia está ahí".

 (Elaboración propia a partir de diferentes fontes periodísticas e páxinas web.)

CICLO DE CONFERENCIAS SOBRE OURENSE NOS ANOS VINTE.

 

Poden clicar na imaxe para obter máis información sobre a conferencia que pronunciei neste estupendo circuíto de charlas que organizou o Museo Arqueolóxico Ourensán sobre o Ourense nos anos 20. Tiven ocasión de compartir este ciclo con importantes investigadores que gozan da miña admiración.

O Museo preparará unha publicación no Boletín Auriense no que se recollan estas charlas.

CHONINA VILANOVA

Chonina Vilanova era telefonista pero a súa paixón era o teatro e a interpretación. Formou parte da agrupación Miryam pero logo entrou na compañía Teatro de Cámara de Ourense que se creou en febreiro de 1961 e dicía que: "el teatro es una necesidad. Hoy no podría vivir sin trabajar en él". A entrada no Teatro de Cámara supuxo para ela ampliar os horizontes artísticos. 

A iniciativa de crear na cidade unha agrupación teatral contaba co respaldo de importantes promotores como Varela Feijóo, López Morais, Román Ferreiro, Pato Movilla, Lezcano, Alvarado, Raimúndez Porto, Martínez Risco, López Cid, Gómez del Valle, Alonso García e outros. O entusiasmo levou a que comezasen a iniciar inmediatamente as actividades. A intención principal era levar á escena un teatro selecto de autores clásicos e modernos. En efecto, atrevéronse con obras de autores franceses e xaponeses de grande profundidade temática.

(La Región, 21 de febreiro de 1961, p. 3)

Chonina interveu en numerosos eventos culturais que se celebraban en Ourense nos anos cincuenta e sesenta e, por suposto, realizou lecturas líricas como así fixo na homenaxe ao poeta Alfonso Alcaraz. Representou  interesantes papeis teatrais como: "El Pan vivo" de Francois Mauriac, "La voz humana" de Jean Cocteau, "La mujer del abanico" de Yukhio Mishima...A obra de Cocteau tratábase dun monólogo intimista que foi interpretado maxistralmente por Chonina, demostrando as súas facetas de actriz, no Museo Arqueolóxico Provincial o 19 de xuño de 1961. Outra das súas compañeiras de teatro foi a destacada Guadalupe Espinar.

De novo unha mostra máis de que Ourense foi cidade de cultura e as súas mulleres as principais protagonistas.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes. Vid: "Presentación del teatro de Cámara en Orense", La Región, 15 de xuño de 1961, p. 3; "La presentación del Teatro de Cámara en el Museo Arqueológico Provincial", 18 de xuño de 1961, p. 2; "Hacia la constitución del Teatro de Cámara y Ensayo", La Región, 15 de febreiro de 1961, p. 3; "Hoy se constituirá el Teatro de Camára y Ensayo de Ourense", la Región, 16 de febreiro de 1961, p. 3; "Teatro de Cámara y Ensayo", La Región, 18 de xuño de 1961, p. 3).

A IMPRONTA DO SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS NAS MESTRAS E UNIVERSTARIAS OURENSÁS

É pertinente que formulemos a hipótese seguinte: O SEG influíu nas mestras e universitarias ourensás.

Fagamos, entón unha reflexión.

O Seminario de Estudos Galegos creado en Galiza o 12 de outubro de 1923 foi un dos fitos máis importantes para a o noso acervo cultural. A súa duración foi curta pola guerra civil que coaccionou radicalmente a expresión da riqueza cultural do noso territorio impondo unha ditadura violenta, centralista e opresora. Cabe preguntarnos: Que houbera sido de Galiza se non se truncaran todas estas iniciativas galeguistas: Instituto de Estudos Galegos, Seminario de Estudos Galegos, o Partido Galeguista, o Estatuto de Autonomía...Cicais sentiriamos máis fondamente o orgullo polo noso, a querenza pola nosa cultura, pola nosa fala...

Certo é que o Seminario nunca se considerou político aínda que non impedía que agrupacións políticas se sumasen ao marchamo das reivindicacións rexionais e culturais. De feito sempre alegou a súa apertura a un amplo especto de ideoloxías pois o nódulo principal era o recoñecemento e e a posta en valor da riqueza patrimonial histórica-artística e intelectual de Galiza. As súas publicacións "Arquivos", actividades, cursos, excursións...tiñan a intención de divulgar e por en valor a riqueza galega e, por conseguinte, acrecentar  o orgullo pola Terra.

Na súa afiliación oficial estaban profesores insignes de Galiza, recoñecidos galeguistas que xa viñan desenvolvendo outras facetas como o Grupo Nós, a propia revista Nós nacida en Ourense, e colectivos intelectuais e políticos afíns ás Irmandades da Fala e, posteriormente, Partido galeguista. Pero estou segura de que habería un grande número de simpatizantes que compartían a ilusión do renacer galego. Ademais, o propio Seminario encargábase de difundir, con especial interese entre o maxisterio, a necesidade da cultura, tradicións, historia...da nosa Terra. 

O interese desta institución pola formación do maxisterio quedou patente na convocatoria do Primeiro curso de extensión escolar entre os días 29 de xullo e 2 de agosto de 1935 durante os cales desenvolveuse un amplo programa de actividades: cursos, conferencias, excursións…con especial atención ao maxisterio galego pois, no seu fuero interno, considerarían que eran os transmisores idóneos duns ideais pola cultura galega. Durante catro xornadas abordaron as seguintes conferencias e cursos específicamente para o maxisterio:

• A ensinanza en Galicia.
• Solucións da moderna Pedagoxía
• Práctica nun test Técnica.
• A Escola e a Hixiene Rural Galega

As palabras enunciadas polo Secretario do Seminario no inicio destes cursos van na liña do labor que hai que desempeñar nas escolas para garantir o futuro pensando en Galiza:

“Todo el que no se sienta espurio a la Tierra sabe que conquistadas sean en un día próximo las primeras posiciones vindicativas, con la misma acribia y tesón que a la perentoria obra de la reconstrucción económica, toda la ofensiva política de Galicia tendrá que dirigirse ineludiblemente, apresurando su ritmo y cargando su racial ímpeto hacia el campo de la cultura, hacia la escuela concretamente, hasta lograr la conquista de sus puntos más estratégicos, de donde ha de manar nuestro porvenir. Hay que instalar allí perentoriamente el gran tema de la realidad y la palpitación de Galicia, hoy casi fuera del horizonte mental de nuestra población escolar, en casi todos sus planos. A esto hay que afanarse, cada cual desde su ángulo y en la medida de sus fuerzas. El Seminario de Estudios Gallegos, la benemérita Institución cultural orgullo de Galicia por su gnosticismo racial, su formación científica y el vuelo y estilo, ecuménico y galleguísimo de su fecunda labor, no podía dejar a sus espaldas empresa de tal urgencia preñada de ortos por donde también ha de comenzar la reconquista de Galicia...Así, pensando patrióticamente "en gallego", es decir, mirando Galicia adentro, nuestro primer organismo cultural, hoy por hoy el de más alto y sólido prestigio intelecutal proyectó y llevó a la práctica un primer curso de extensión escolar....Estos cursos tienen el propósito de sistemanitar, juntar y procurar reunir en una visión amplia de conjunto la cultura gallega. Gran tarea esta, imprescindible y urgente en Galicia” (Palabras do Secretario do Seminario D. Sebastián González García-Paz).

(Fonte: El pueblo gallego, 4 de setembro de 1935, p. 1)

A actividade resultou un éxito pois  asistiron un promedio de 150 cursillistas entre os que había inspectores, docentes, alumnado das escolas normais e tamén universitario; estudantes de bacharelato e de centros diversos.

En Ourense había un grande elenco de profesorado que impartía no Instituto, na Normal, en Centros privados e e nas Academias da cidade cunha forte ligazón ao Seminario de Estudos Galegos, polo tanto achegados ao galeguismo e á recuperación da identidade galega. Realizaron un gran labor a través das súas leccións maxistrais para inculcar ao alumnado ese amor e recoñecemento da Terra. Grandes ilustres eruditos que eran un referente cultural na nosa provincia como Vicente Risco profesor na Normal e Director da Normal, Otero Pedrayo, Presidente do SEG en 1936 e profesor do Instituto ourensán onde estudarían moitas bachilleras que rematarían sendo mestras. Como socios do SEG estarían Antón Losada Diéguez, Angel Martínez Doval,  Amador Villar Amor, Ángel Ferrín Moreiras, Leuter González Salgado, Luís Madriñán Neira, José Ramón Fernández, Manuel Sueiro, Juan Fernández Pérez "Xesta", Xaquín Lorenzo.  Fago mención especial de Antonio do Campo que foi profesor na Academia Villar e tamén da Normal onde impartía francés. Ao marchar en 1918 a Cuba creou na Habana a Asociación Pro-Seminario de Estudos Galegos. Un home moi comprometido pola terra e co galeguismo, irmán de Mercedes e Rosa do Campo. (Remito ao libro publicado para coñecer máis de preto a Antonio do Campo e o seu labor desde a emigración).

Tamén é preciso mencionar ás docentes na Normal e noutros centros como Joaquina Rodríguez Caminero, usuaria da Biblioteca do SEG, Carmen Pardo, socia do SEG, Sara Leirós socia do SEG. Así mesmo Celsa Ferrín Moreiras coincidiu na facultade de Filosofía e Letras con Pura Lorenzana, e tamén estaba vinculada ao SEG. Outras ourensás universitarias como Emilia e Remedios Álvarez que fixeron parte dos seus estudos de bacharelato en Ourense e logo rematárono en Pontevedra para encamiñarse á Facultade de Santiago.

Outras profesoras da Normal e do Instituto na nosa cidade e de recoñecido prestixio na provincia non figuraron como socias pero si cremos que mantiveron unha afinidade grande cos SEG, estamos a referirnos a Concepción Ramón Amat, Leonor López Pardo, Ángeles Leirós, Aurora Seijo, María Teresa Delgado, muller de Ferro, Patrocinio Armesto Alonso, Carmen Lorenzo, Mercedes Randulfe, e un longo etc...

De Sara Leirós rescatamos a seguinte publicación sobre El Padre Feijóo que foi patrocinada polo Seminaro de Estudos Galegos.

(Fonte: Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Orense [1927]: Tomo XI Número 227 - 1936 marzo, p. 15 e 16)

Pero ao carón destes docentes que son socios ou teñen unha vinculación directa co Seminario había outros  persoeiros ourensáns, funcionarios, profesións liberais, investigadores, intelectuais... que demostraron a súa conformidade cos postulados desta agrupación como López Cuevillas, Juan Coma, Julio Cortés Martínez, Antonio Diéguez Nóvoa, Asdrúbal Ferrreiro Cid, José Fernández B.Casal, Isaac Forneiro Barandela , Julio Gallego, José García Boente, Julio García Pérez, José Lamas, Pedro López Teixeiro, Luís Madriñán Neira, Modesto Pérez Piñeiro, Ignacio Riestra Calderón, José Sabucedo Morales, Jacinto Santiago, José Ulloa, Carlos Valencia, Alfonso Vázquez Monjardín, Xosé Alonso Obregón., Reinado Álvarez de Nóvoa, Ático Noguerol, Benigno Quiroga, Xan Luís Ramos Colemán, Xacinto Santiago, Xulio Velasco Astray, Manuel Chamoso Lamas (Moldes), Xosé Velo Mosquera, Alexandre Otero Teixeiro, Ramón Bretaña Campelo, Antón Diéguez Nóvoa, Xosé Fernández A. Dacal, Modesto Fernández Román, Xulio García Pérez, Xulio Gil Fernández, Lóez González Quiroga, Xosé Goyanes Sotelo, Isidodo Guede Fernández, Ricardo Outeiriño, Manuel Peña Rey, Modesto Pérez Piñeiro, Cesareo Saco, Antón Saco, Xoan Saco, Xosé Antonio Varela Garza.

Así como a Institución da Deputación Ourensá, o Concello de Ourense, o Concello de Verín, a Condesa Atalaya Bermeja, José Berbén Ulloa, Modesto Pérez Peinador e as Mocidades Galeguistas de Ourense, como socios protectores...que contribuíron economicamente ao sostén do Seminario. A Escola Normal tamén se sumaría a ser socia protectora do Seminario.

(Fonte: Arquivos do Seminario de Estudios Gallegos, Vol.6, 1933-34, p. 374)

O Seminario parecer haber sido ben acollido na nosa cidade. Víase como unha agrupación sen postulados partidistas cunha finalidade cultural. Moitas mestras demostran o seu afecto por Galicia aínda desde postulados tradicionalistas. Mestras que demostraron que os seus referentes seminaristas cumpriran un bo labor. En efecto, foron maiormente mestras as que se animaron a crear o Grupo Feminino do PG e das Mocedades galeguistas (que eran socias protectoras do SEG), as mesmas que homenaxearon a Filomena Dato. Tamén foron mestras as que escribiron en galego na Revista Nós animadas por Vicente Risco estamos a referirnos a María Sánchez Fernández; Dolores Fernández Quintáns; Carmen Somoza Pato; Purificación González Feijóo e Josefa Rodríguez Paradela. Tamén eran mestras as que escribiron en A Nosa Terra como Mercedes do Campo, Rosa do Campo, Felisa Morais, Olimpia Varela, mestras..

Non podemos obviar o grande interese que puxo Vicente Risco por Galeguizar as escolas, por galeguizar o ensino. O seu Plan Pedagóxico para a galeguización das Escolas podemos consideralo a demostración máis plausible do sentimento de Risco por Galiza e ese sentimento, segundo se traduce do seu Plan, había que levalo ás escolas. Dicía dos escolantes:

O escolante ha de ser alma da escola. Mais para iso cómpre que o escolante teña espírito, que teña ideal. Cómpren escolantes imbuídos do Ideal de Raza e de Tradición da Terra. Para isto, o primeiro é que os escolantes que rexan as nosas escolas sexan galegos; o segundo que estudien e  amen a Galiza. 

Ese espírito para galeguizar a escola tamén se sentiu en Bos Aires. Vicente recibiu unha carta da Unión Provincial Orensana  asinada por J. Sanchéz e o Secretario Xeral e datada no 3 de febreiro de 1934 na que se pedía a creación en Ourense dunha escola en galego e tamén se indicaba que as docentes ideais para o desempeño nesa escola eran as que formaran o Grupo Feminino do Partido Galeguista. Así dicían:

Pensando sempre na abnegación e sacrificio da muller galega, permitímonos polo tanto insinuarvos que ningúen mellor que esa comisión de abnegadas e valentes patriotas que preside dona Celia Bouzas, da Peña Rey para poñerse ao fronte da propaganda e administración dun labor deste xeito.

Así que non é de raro pensar que moitas mestras acadaron tendo o acervo pola terra. Mestras que se encamiñaron ás súas escolas remotas co afán de culturizar aos nenos e nenas no seu respecto pola cultura. A facerlles sentir orgullo do seu pois iso é o que pretendía o Seminario. Poñer en valor a cultura propia. 

Polo tanto, o espírito do SEG espallouse tamén ata aquí, Ourense, unha cidade de interior que nos anos vinte e trinta aínda era pequena. Tal vez, moitas mestras axudaron a esa difusión por medio de actividades escolares como recitais, cantos, xogos, traballos de exposición... 

Si, as mestras culturizaron e nos recónditos lugares onde exercían, de moi difícil desempeño, foron quen de implicarse na vida das xentes do lugar, e iso é valorar a tradición cultural galega. Mestras que levaban a cultura, os saberes e descubrimentos ás mentes infantís que vían nas súas mestras un exemplo a poder seguir. 

(Entrada escrita segundo as reflexións da autora do blog. A relación dos socios da SEG extraeuse da publicación Arguivos do SEG. Tamén se consultou a publicación de Alfonso Mato Domínguez en Cultura Galega. Album. Tamén para ver o influxo dos galeguistas nas mestras, así como a influencia da Normal na cidade como dinamizadora cultural e comprometida coa formación dos futuros mestres e mestras, remito á entrada As mestras ourensás, aquelas que recibiron leccións de Vicente Risco e Otero Pedrayo.)

CAYETANA CABEZAS ARROYO

Naceu en Madrid o 2 de xullo de 1972 pero criouse en Ourense. É filla de Manuel Cabezas, que foi alcalde de Ourense. Os estudos de primaria fíxoos no Colexio Guillelme Brown. Logo do bacharelato trasladouse a Madrid para estudar arquitectura no ETSAM, na Escola Técnica Superior de Arquitectura. Finalizados os estudios e coa titulación de arquitecta abriu o seu propio estudo pero en 2009 pechouno pois outra vocación a reclamaba, o teatro.

A paixón polo teatro veu, segundo conta Cateyana, de cando estivo interna en Inglaterra.

A los 11 años estuve interna en un colegio en Inglaterra. Un lugar ajeno en el que yo no hablaba la lengua y pasaba mucho tiempo en soledad. Teníamos cuatro horas semanales obligatorias de clases de teatro... A raíz de aquello, el teatro y yo siempre mantuvimos relación, pero éramos más bien amantes… ¡Casarse con el teatro eran palabras mayores!

Para especializarse na interpretación acudiu ao Estudo Juan Carlos Corazza. A continuación foi unha das fundadoras da Asociación Teatral La Misenplas.

Tras más de una década haciendo teatro con grupos no profesionales, a los 28 decidí estudiar en el Estudio Coraza para el Actor. Los cursos me los pagaba yo con el dinero que ganaba como arquitecto (otra cosa que agradecer a esa profesión). Es la inversión que más satisfacciones me ha dado. En la escuela, además de aprender técnica, he desarrollado una nueva manera de leer a los grandes autores, de entender los textos, de conocer un poco las personalidades humanas… Para mí, Juan Carlos Coraza ha sido y es estímulo creativo. Siempre hay más hondura por explorar, más belleza en las palabras del autor, más capas en los movimientos internos y externos de los personajes…

Despois da súa preparación comezou de seguida a ter papeis en películas, series de TV e teatro. En TV interveu en Aída, El secreto del Puente Viejo, Servir y Proteger...Tamén en serie das plataformas como Movistar e Netflix, por exemplo, Mira lo que has hecho o Machos Alfa.

No cine interveu en Diana, La Montaña Rusa e Por la Sombra. Participou en máis dunha decena de curtametraxes e, por suposto, no Teatro nas obras Dos más dos; La voz dormida; Kafka enamorado; La cantante calva...etc.

Pero outra das facetas que a embargan é a literatura por iso deixouse levar e escribiu a súa primeira novela que non será a última e que se titula Una persona para el fin del mundo.

Cayetana é unha muller de amplos horizontes pero sinte a súa terra, séntese de Ourense: 

Sin duda. Ourense (Galicia) es mi familia, mi raíz… su música, la sonoridad del acento, el olor de la tierra, la comida, la relación con lo mágico… A mí Ourense me mueve los pies del suelo, me activa los sentimientos más primarios; de pertenencia, de seguridad, de hogar. A mí me gusta estar en casa con los míos, me gusta el fuego del hogar, reunirme en torno al vino, a un buen cocido, al baile. Y además es una tierra inspiradora, de belleza sutil, de carácter misterioso… es un lugar apasionante que redescubro siempre que empiezo a escribir algo nuevo y del que, me doy cuenta, guardo una huella más honda incluso de lo que creía cuando salí de allí.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes: Vid:  https://thecitizen.es/literatura/cayetana-cabezas-hable-de-lo-que-hable-siempre-termino-hablando-de-amor; https://www.laregion.es/articulo/la-revista/cayetana-cabezas-contadora-historias/20190531152840874964.html. Foto entrada: https://www.diarioabierto.es/619201/orgullosa-resaca/cayetana-cabezas)