NOA CID BLANCO

Noa Cid Blanco naceu en O Barco de Valdeorras, Ourense, en 1989. É fundadora e editora da revista dixital Chorareii, que desde Tokio ten por obxectivo difundir internacionalmente a cultura alternativa e emerxente de Xapón e inspirada por Xapón. 

O seu carácter perfeccionista fai que todo o que emprende adquira un valor engadido. 

Desde a súa infancia destacou en todas as áreas creativas nas que se embarcou como na danza e na música. Todo isto combinouse co seu elevado grao de autoesixencia e disciplina, de aí que os seus expedientes académicos fosen sempre sobresalientes, xa desde a primaria, pasando por un Bacharelato excelente ata a Universidade na Pompeu Fabra, na que destacaría como alumna cun  expediente impecable de brillantes cualificacións.

Pero, a máis disto, a formación de Noa é global e humanística pois non só aprende dos libros, dos que é unha ávida lectora, senón que aprende da vida, dos países onde viaxa, das xentes...Iso fai que teña no seu haber, sendo tan nova, unha gran vagaxe de coñecementos. Para ela viaxar é despregar un libro de cultura e sabedoría e xa desde moi nova marchou a Chile e non perdeu a ocasión para coñecer parte de Sudamérica. Outro tanto faría por Europa, mergullándose na cultura dos países e xentes.

O seu interese pola escritura e o pensamento creativo levouna a licenciarse en Publicidade e Relacións Públicas pola Universidade Pompeu Fabra de Barcelona. Nada máis licenciarse comeza a traballar no ámbito da Publicidade. Pero, despois dun ano traballando no sector, sentiuse na necesidade de adicarse a proxectos menos comerciais e mais culturais. Por iso, uniuse desde Barcelona, onde residía, ao equipo da revista internacional VICE, con sede en Nova York, un dos medios de comunicación contraculturais icónicos da xeración "millennial". Traballou oito anos no equipo editorial deste medio en España, ocupando diversas posicións vinculados á estratexia editorial e dixital. 

Buscando novos retos, mudouse a Xapón, o seu país fetiche. Despois dun ano involucrándose na escena cultural de Tokio, decidiuse a iniciar o seu propio proxecto editorial, Chorareii, para dar voz aos creadores emerxentes que pouco ou nada están representados nos medios de comunicación establecidos. 

O nome da revista provén do verbo galego "chorarei", ao que se lle engadiu un "i" final que é propio dos adxectivos en xaponés. "Chorareii é unha plataforma para proxectos que emocionan", explica Noa. 

En Tokio, a cidade onde nacen as tendencias e onde se ve futuro, é onde recalou Noa, xa falando algo do idioma e facéndose entender, seguro que cun lixeiro acento galego pois Galiza e Ourense sempre van con ela, pois como ela mesmo di: "o que si fago é promocionar a miña terra alá onde vou..."

Iniciativa, emprendemento, cosmopolitismo, retos, cultura, underground...son algúns dos nomes que rodean a esta nosa ourensá que transcende á postmodernidade e olla o post-contemporáneo. Muller ourensá na terra do sol nacente.

(Texto elaborado a partir do testemuño da protagonista)

MULLERES NA REVISTA NÓS

O ano 2020 foi o centenario do nacemento de NÓS, e é importante que salientemos ás mulleres que por entón tamén colaboraron coa revista. Segundo din Afonso Vázquez Monxardín e Xosé Luís Carrión, a presenza de mulleres na revista foi escasa e é de comprender pois durante estes anos,  e a pesares do que di Carrión "Nestes anos nace unha nova muller" , aínda serían moitos os reparos que estas terían para adentrarse nunha iniciativa cultural tan impresionante, tan revulsiva e de tan elevado calado intelectual. Unha iniciativa de orgullo de recoñecemento da cultura e a lingua  galega que redundaría posteriormente nun desexo político coa creación do Partido Galeguista cuxo eixe principal era o recoñecemento da Patria Galega.

Agora ben, aínda sendo poucas as mulleres que colaboraron na publicación, a súa presenza vai ser moi importante pois dá mostras de que os intelectuais e fundadores do GRUPO NÓS e deste "Movemento Cultural e deste Renacer Cultural", tan maiúsculo, contaban tamén coa participación das mulleres. E, en efecto, aquí está a mostra de cinco mestras ourensás, animadas polo seu profesor Vicente Risco, presentan uns traballos para a revista. Son mulleres que escriben na lingua galega como reivindicación da mesma e achegan contos e historias da tradición popular, na liña da publicación Nós de recuperar o noso. Resulta interesante o manexo que teñen da lingua, apreciable na súa redacción na  ortografía e puntuación. Todo iso amosa o coidado que puñan á hora de transcribir estas narracións.

Unha desas colaboracións veu dada por María Sánchez Fernández que, sendo alumna da Normal de Ourense, escribiu na revista NÓS, no apartado "Arquivo Filolóxico e Etnográfico de Galiza" o conto "Zorro por Lebre", que foi recollido pola autora no pobo San Miguel de Melias, Coles. Trátase dun conto popular onde se amosa a retranca típica do galego. Fala de que un home alcumado "Lalín" ía por viño onde o sacristán e un día, mentres medían o viño o Lalín díxolle que traía unha lebre pero ao rematar a cea o vinateiro comezou a dicir "dous dous dous dous" imitando ao raposo. Deste xeito soubo que lle deran zorro por lebre. Pero o interesante é o comentario que fai a autora ao pé de páxina falando das onomatopeias, da súas interpretacións, das variantes segundo a zona, e incluso cita a Vasconcelos, o lingüista, filólogo portugués. Todo isto dá mostras do coñecemento que María Sánchez ten sobre o tema.

María exerceu como mestra e no ano 1934 ocupaba a praza como interina na escola mixta de Entrambosríos da Peroxa. No ano 35 estaba admitida nos Cursiños Especiais do Maxisterio. Nos novos plans de estudos das Normais, no RD do 29 de setembro de 1931, debido ao nivel de esixencia nas probas de ingreso e na reválida xa non era preciso realizar as oposición poisa o longo deste proceso xa se establecía a selección dos futuros mestres e mestras.Si debían realizar tres cursiños (cursiños de selección profesional) e ir superándoos para acreditarse como docentes. No ano 1936 seguía exercendo na escoliña de A Peroxa. Continuou o seu periplo laboral e no ano 1939 estaba exercendo na escola de Souteliño de Laza. Afonso Vázquez Monxardín di de María Sánchez que sería Inspectora na zona de O Barco e participaba nos Cursos Culturais organizados desde a Normal.

Non sería a única muller que colaboraría puntualmente coa revista, tamén outras estudantes da Normal, e que, segundo Monxardín, eran alumnas de Vicente Risco, enviarían algún escrito para a revista.

Revista Nós, 15 de marzo de 1934, Ano XVI, nº 123, p. 55.

Dolores Fernández Quintáns era filla do industrial Severo Fernández. Unha familia distinguida de Ourense e moi querida polos ourensáns, tal como se demostrou no sepelio do seu irmán, José Manuel Fernández Quintáns que faleceu en outubro de 1955. En 1934 obtén praza de mestra en Siabal, Paderne de Allariz, Ourense onde exerceu durante moitos anos só pedindo licencia por un mes debido a unha enfermidade. O 3 de maio de  1940 casa con Luis Fabello Álvarez, un axente comercial colexiado, de Herederos Severo Fernández, S.L e que faleceu en setembro de 1968 á idade de cincuenta e seis anos. 

Aínda que Dolores ten unha formación conservadora e o seu home tamén pois ofrecen donativos para os combatentes por España e tamén para a División Azul, vai colaborar no número 123 da revista Nós, na sección "Archivo filolóxico e etnográfico de Galiza" cun conto no que fala dun home que era de Navín e que tiña afición pola Astroloxía, pero que a xente do lugar considerábao un pouco estrano aínda que de grande cultura. Nunha ocasión os paisanos querían saber o alcance da cultura deste home e puxeron un papel por debaixo da pedra onde adoitaba a sentarse. Cando o Astrólogo chegou pronunciou unha frase que deixou a todos os homes asombrados. Volve a ser interesante as reflexión que fai a autora ao pé de páxina facendo mencióna Ramón Aller. Estamos pois, ante otra mestra, culta e non debemos esquecer que moitas mestras de este momento eran as que detentaban un gran poso cultural que se viña a manifestar, como neste caso, colaborando na Revista Nós de tan alto renome, ou noutras achegando artigos moi interesantes sobre pedagoxía.

Revista Nós, 15 de marzo de 1934, ano XVI, nº 123.

Carmen Somoza Pato naceu en Ourense o 22 de decembro de 1914. Fixo estudos de Maxisterio e, unha vez rematados, en 1934 adxudicóuselle a praza de párvulos en Xinzo da Limia. No ano 1942 é confirmada no seu cargo de mestra na Merca, Ourense, tras apertura de expediente de depuración. Colabora no n. 123 (1934) da revista Nós na sección "Arquivo filolóxico e etnográfico de Galiza". Escribiu o conto "Venancio das Pitas"  no que conta que un preso de Celanova de alcume "As pitas" díxolle ao carcereiro que o deixara saír ás doce da noite que viría para o cárcere moi cedo. O carcereiro díxolle que no podía facer iso. Entón o preso aseguroulle que se o deixaba saír volvería ás catro da mañá con seis mil pesetas e daríalle dúas mil. O carcereiro preguntoulle a quen ía roubar ao que contestou o preso que ao cura de Mourillós. Entón deixouno saír e, efectivamente, voltou ás catro da mañá. Pero ao día seguinte o cura foi dar razón do roubo e insistiu que fora o Pitas esixindo que o levaran á celda onde estaba o Pitas. O preso denunciou ao cura e ao final resultou preso o cura e o Pitas saíu do cárcere. 

Carmen fai un comentario interesante ao pé de páxina completando a información sobre o Venancio o Pitas, polo que de novo estamos ante un conto popular con visos de realidade. 

Nós, 15 de marzo de 1934, nº 123, p.56

Purificación González Feijóo En 1937 obtén praza de mestra en Corexido (A Veiga), Ourense. En 1944 a súa praza de mestra estaba en A Manchica, A Merca, Ourense. No ano 1957 concédeselle a saída de España. Colabora no número 123 da revista Nós, na sección "Archivo filolóxico e etnográfico de Galiza". Escribe o conto "O corpo do delito" , un breve conto de Penosiños de Ramirós sobre uns bandidos que na primeira guerra carlista secuestraron ao cura de Santa Mariña a Graña e levárono ao monte. Mentres tanto a reitoral foi ocupada polos xefes e as súas mulleres, pasando alí unha tempada. Cando o abade pagou o rescate deixárono libre e ao voltar queimou todas as camas que había na casa.

De novo unha redacción breve e concisa pero escrita nun galego coidado.

Nós, 15 de marzo de 1934, nº 123, p. 57.

Josefa Rodríguez Paradela, como as anteriores tamén era mestra de Ourense e exerceu na escola de Ribeiras do Miño. Ela tamén colaborou na revista nós achegando un conto titulado "Os que chouzan" no que fala da zona de Chouzán, un lugar no que había unha barca para pasar o río Miño. Era un lugar onde había figos que eran apañados e vendidos polos do pobo. Cando lle preguntaban a un de onde era, contestaba dicindo que de Chouzán e pedían descambiar un peso pois xuntaban moita calderiña despois de vender os figos. Cando non había figo a resposta era outra, pois no tocante pedían o peso. Quere aclarar a autora no pé de páxina que este mesmo facer acontece noutros pobos como o de Seixalbo de Ourense. 

De novo estamos ante un pequeno conto popular, apropiado para a Revista Nós que tiña entre as súas numerosas intencións, plasmar a cultura popular.

Josefa, segundo consta, sufriu o proceso de depuración en decembro de 1937 sendo trasladada de escola e inhabilitada para desempeñar cargos directivos. A depuración estableceuse no decreto do 8 de novembro de 1936. Anteriormente á publicación do decreto, a purga foi levada a cabo polas autoridades académicas de cada distrito universitario (Inspección), seguindo as directrices da autoridade militar e civil de cada provincia, quen redactaban as primeiras listas de mestres sancionados, para despois facelas públicas en cada un dos B.O.P. Podemos definir esta primeira depuración como unha purga militar, non soamente por ser decidida polos estamentos militares provinciais, senón porque estaba suxeita á lexislación castrense de urxencia. Posteriormente, cando se constitúe o Ministerio de Educación Nacional, a depuración entra nunha segunda fase; a partir deste momento a depuración regúlase por un corpo de leis e normas establecidas como desenvolvemento do Decreto 108, e o control da depuración pasa das mans militares a converterse nunha competencia do Ministerio de Educación.

Nós, 15 de marzo de 1934, nº 123, p. 57.

Vid:

La Región, 6 de agosto de 1935; 27 de setembro de 1935; 6 de novembro de 1936. 

El Compostelano: diario independiente: Ano XVII Número 4882 - 1936 novembro 4.

El Correo gallego: diario político de la mañana: Ano LXI Número 21117 - 1939 outubro 31.

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano XI Número 3309 - 1934 novembro 13.

La Noche : único diario de la tarde en Galicia: La Noche - Ano XXXVII Número 10799 - 1955 outubro 24 (24/10/1955)

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Num. s.n. (06/09/1968)

El magisterio español : Revista General de la Enseñanza: Año LXVIII Número 9308 - 1934 Junio 26, p 15.

El magisterio español : Revista General de la Enseñanza: Año LXVIII Número 9309 - 1934 Junio 28.

El Correo gallego : diario político de la mañana: Ano LXVI Número 22486 - 1944 marzo 30.

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano XIV Número 4233 - 1937 marzo 17.

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Año XXXIII Número 11010 - 1957 julio 5.

El Correo gallego : diario político de la mañana: Ano LIX Número 20526 - 1937 decembro 1

Afonso Vázquez Monxardín. As mulleres na revista Nós

Xosé Lois Carrión, Revista Nós, escasa presenza feminina

BEGOÑA PAREDES

Naceu en Ourense o 20 de decembro de 1963. É una deportista internacional pois participou nos Campionatos de Europa e do Mundo en 1981 e 1982. Foi campiona de España en cama elástica e dobre mitramp. Tras a súa participación nos Campionatos de España de Clubs, no que quedou campiona de España de sincronismo, a Federación Española ofreceulle unha beca de estancia e estudos para acoplarse no Esquino Nacional. Así pois, alonxouse na Residencia Joaquín Blume de Madrid.

Vid: Diario de Burgos : de avisos y noticias: Año XCII Número 28293 - 1983 septiembre 8.

MULLERES NA SEMANA SANTA

 

(Fonte: La Región,  17-4-1927)

Estas son dúas estampas de Semana Santa do Ourense dos anos vinte. Son tempos nos que a A igrexa fomentaba un tipo de muller sumamente relixiosa co deber de ser católica practicante asistindo a todo tipo de eventos relixiosos co decoro e recato esixido. Para coñecer como era a vida das mulleres ourensás a comezos de século pódese consultar o libro publicado conxuntamente con Carmen Benso titulado "Entre a tradición e o cambio en Galicia. As mulleres na sociedade ourensá de comezos do século XX.

Eran aquelas Semanas Santas onde as risas, as músicas, se apagaban para centrarse nas visitas ás igrexas e nas procesións. Nelas as mulleres ourensás eran o fiel reflexo do momento cos seus loitos rigorosos, o seu recato, a súa devoción.  Así o recollía a prensa da época:

“Mantilla suntuaria de las fiestas de Semana Santa, en la apoteosis de Primavera!¡Crespón del drama milenario del Gólgota que nimba la belleza de las mujeres de España, en los templos oscuros, entre cirios crispados como reptiles de oro!

Los sutiles primores de las mantillas negras flotaron al viento de esta Primavera, ebrias de azul y de perfumes de mujeres…Elisa Carballo, Africa Lybia Porto, Carmela Vázquez Monjardín, Pura Torres Hermida, Maruja García Ugas, Lola Iglesias y Natalia Cid, mujeres que llevan en la maga luz de sus pupilas un bendito rayo de ilusión y que tienen siempre en su corazón la adorable floración de un querer…”

(La Región, 8-4-1928)

“Engalanamos hoy estas páginas con una bella fotografía que dice elocuentemente del fervor religioso de la mujer orensana ...Como un jirón de noche, cae la mantilla sobre sus frentes pálidas, velando la gracia hermética de esas dos mujeres que llevan en su pecho reminiscencias árabes.

Solas, en la calma augusta del templo, con las miradas fijas en el Redentor del mundo, parecen estas dos mujeres, de rostros bellísimos, la encarnación misma del fervor orensano. Así son, en efecto los sentimientos de nuestras mujeres. Así las hemos visto todos muchas veces cuando, anhelantes, doblan las rodillas ante el Cristo de la Misericordia, y ponen en los labios palabras sentidísimas, súplicas mejor dicho, que dicta el corazón...”

Vid: V, "Jueves Santo en Orense", La Región, 17 de abril de 1927, p. 1; V, "Religión y Arte", La Región, 8 de abril de 1928, p. 1. 

Vid: Benso Calvo, Carmen e Cid Galante, Rosa María, Entre a tradición e o cambio en Galicia. As mulleres na sociedade ourensá a comezos do século XX, Ourense, Deputación Provincia, 2011.

INMACULADA PAZOS SÁNCHEZ-RUBIO

Naceu en Ourense o 6 de decembro de 1962. Representou a España en múltiples ocasións na modalidade de saltos de trampolín, en competicións internacionais tales como os Campionatos do Mundo de 1980 en Suíza e de 1982 en Estados Unidos e un gran número de torneos internacionais. Unha vez se retirou actuou de xuíz nas competicións de salto de trampolín. Tamén é entrenadora de grandes promesas ourensás que acudiron a Tokio  ao Centro Ximnástico Ariake.

Imaculada segue a participar en citas deportivas na modalidade de absoluto como foi o caso do Mundial en Sofía, Bulgaria, en 2013 e, como non, segue a formar a futuras promesas desta modalidade ximnástica.

Vid: Diario de Burgos : de avisos y noticias: Año XCII Número 28293 - 1983 septiembre 8

MOTÍN DE MULLERES DE RIBADAVIA

As mulleres ourensás, malia estar educadas para seren dóciles e seguir os preceptos patriarcais, foron quen de encararse cando eran presas das inxustizas. Tal foi o caso das mulleres de Ribadavia que outubro de 1889 se amotinaron no Concello para protestar polo arriendo dos consumos. O caso é que o imposto a consumos supuña gravar os prezos dos alimentos máis esenciais e as mulleres non estaban dispostas a soportalo. Era un imposto indirecto establecido en España no século XIX  e vixente ata 1920 e que trouxo consigo un gran malestar e foi motivo de moitas protestas. Pois ben, en Ribadavia, cando o alcalde  se dispuña a debater no pleno o asunto do imposto dos consumos, un grupo de mulleres fóronse xuntando na praza e comezaron a proferir en altiva voz frases de protesta. Non conformes co iso, chegaron a asaltar a Casa Consistorial presentándose en tropel no salón de sesións. O Alcalde pretendeu animalas a disolver a protesta prometendo que non se ía tomar medidas que prexudicaran os intereses do pobo. Cando o Alcalde se dispuña a abandonar o Concello foi perseguido polas manifestantes a algunhas colleron paus. A pesar da intensa protesta a situación chegou a calmarse.

Este feito dá imaxe de que as mulleres non temeron defender aquilo que consideraban preciso.

(Carta de arriendo de consumos de Ourense, 22 de setembro de 1910)

Vid: Diario de avisos de La Coruña: Ano XVIII Número 9578 - 1889 outubro 13, p. 2.

"Impuestos de consumos" entrada Wikipedia. 

(Pintura: "Mulleres galegas" de María Antonia Dans. Non representa a escena,  é ilustración)

PILAR GATO VIVERO

Non podiamos deixar de incluír no noso blog a esta muller de longa traxectoria e militancia activa polas causas de xustiza e equidade. Pilar non naceu en Ourense pero reside na nosa cidade dende a súa xuventude e foi aquí onde desenvolveu a súa militancia, a súa vida profesional, pero, sobre todo, foi aquí onde teceu as súas grandes amizades que comparten con ela as inquedanzas e as vivencias nun percorrido de hai xa moitos anos. Non cabe dúbida que veñen a ser os seus grandes compañeiros/as de vida.

Naceu en 1954 en Cabreiros, concello de Xermade na provincia de Lugo. Sendo moi nena, a iso dos catro anos, a familia emigrou para a Coruña onde estudaría Maxisterio, unha das poucas carreiras que se podían estudar ao comezo dos anos 70 nesa cidade. No verán do 74, nada máis rematar o curso de prácticas e acadado o título, marcha a Londres coas ganas no corazón de cambiar o mundo e vivir aires novos de liberdade, o que non deixa de ser un acto valentía dada a súa xuventude. Alí entra en contacto cos exiliados e xentes de esquerda que se opuñan á ditadura, sendo este o xérmolo da súa posterior militancia. Pasado un tempo regresa a Ourense e inmediatamente atopa traballo polo que non volverá á Coruña ata que a súa nai a precisa nos seus derradeiros anos.

O primeiro traballo foi no Colexio Familiar Rural de Celanova, centro moi peculiar no que compartiu docencia con outros compañeiros cheos/as de ilusións e ansias de xustiza social, facendo grandes amizades que perduran no tempo e comezando a súa militancia no daquela MCG e posterior Inzar do que formaría parte ata a súa disolución no 2012. O seu labor profesional continuou pasando por Bemposta, dando clases particulares, aprendendo a facer instrumentos populares…. No 1986 aproba a oposición de Maxisterio e dá clases de inglés en varios colexios da provincia, xubilándose no 2018 estando de profesora no IES Chamoso Lamas do Carballiño.

O seu carácter reivindicativo levouna a compaxinar o seu labor profesional coa militancia en diversos movementos sociais e/ou políticos. A loita antifascista dos primeiros anos, continuou coa loita sindical no SGTE, sendo representante en Madrid (USTE) durante varios cursos. Participou tamén do movemento antimilitarista e na campaña do referendo de non a OTAN e en canta mobilización se dá na cidade. Aínda hoxe en día é unha das habituais nas concentracións reivindicativas que por diversos motivos son convocadas diante do “Goberno Civil”.

Asemade, comprometida permanentemente coa causa das mulleres, centrou o seu labor no feminismo, sendo unha das caras visibles da AGM (Asociación Galega da Muller), organización da que forma parte dende o seu inicio. As loitas polo divorcio e máis sinaladamente a favor do dereito ao aborto, unido a grandes reflexións internas sobre o que significa ser muller e feminista, son os seus sinais de identidade. Tamén forman parte da súa cotidianeidade, as reivindicacións de lesbianas, gais e transexuais.

No anos 90 o BNG dá grandes pasos na unidade do nacionalismo no que Inzar entra a formar parte no 1993.  Así na súa militancia, que ate ese momento fora sobre todo a través movementos sociais, pasa a ter un gran peso a política institucional. No 1999 e no 2003 foi electa concelleira polo BNG no concello de Ourense. Durante este tempo as súas responsabilidades foron no ámbito das políticas sociais e do feminismo que tamén axudou a desenvolver dentro da propia organización. Participou na fundación e primeiros anos da MMM (Marcha Mundial das Mulleres) até que no 2011 trasladou a súa residencia á Coruña durante catro cursos para coidar a súa nai dependente.

Xubilada e retirada da actividade política e social en primeira liña, pero sen perder as súas ansias de mellorar o mundo, desempeñou labores de voluntariado na Cruz Vermella e esta colaboración fíxolle ver que: “a pandemia puxo en evidencia o mal solucionada que está a atención aos maiores” motivo polo que está a botar unha man na defensa duns servizos sociais públicos e de calidade  e unas pensións xustas. Pero como muller inqueda que é non perde a ocasión de seguir formándose e por iso acode como alumna á Universidade de Vigo en Ourense.

Sen dúbida, non podía faltar no noso blog a traxectoria de Pilar Gato Vivero, xa que representa as ansias de querer facer un mundo mellor e máis xusto.

(Biografia realizada segundo testemuño da protagonista)

ESTHER GLORIA PRIETO ALCARAZ

Esther Gloria Prieto Alcaraz naceu en  1931 e era filla de Julio Prieto Nespereira. Como digna sucesora dos seus pais artistas tamén ela desenvolveu a súa faceta musical dedicándose e especializándose no piano e no canto. Esther era unha muller polifacética no artístico, tanto pintaba como facía escultura pero, tal como ela afirmou nunha das entrevistas que lle realizaron: "Hago escultura, pinto, me gusta la literatura pero la música sigue siendo mi favorita". Estudou en Italia, Francia e Portugal. E continuou perfeccionándose en Barcelona onde estudou con Conchita Badía a que fora discípula predilecta de Granados. Tamén se formou en Pedagoxía do Canto. Como admiradora da terra das súas orixes, gustáballe percorrer a provincia para recoller cancións populares e versionalas en concerto. Rematou os estudos de música en 1960. Acudía con frecuencia a Santiago para participar como becada nos Certames de "Música en Compostela" que duraban dous meses no Hostal dos Reis Católicos. 

Os titulares da prensa "La Noche" describíana como "Promesa da música lixeira española" pois triunfou con enorme éxito no I Certame da Canción en Madrid e onde interpretou a canción "Sólo quiero olvidar", canción composta por ela como outra treintena de composicións feitas por ela.

Tamén musicaba poemas de insignes poetas como "Canción do berce" poema do libro "Estampas Gallegas" de José Fernández Méndez e versos de García Lorca e Pura Vázquez. Esther fixo o Ciclo de Cancións tristes que lle valeu o título honorífico no Premio Montes. A canción foi interpretada por Eshter en Barcelona obtendo un grande éxito. O poema de Jesús Manuel García musicado por Eshter dicía:

Vel-ahí  ven, vel-ahí vai,

pol-o ceo unha estreliña:

 pol-o río, vel-ahí ven

do toxo linda froliña.

Vel-ahí  ven, vel-ahí vai,

a durmir o pequeniño

despaciño, vel-ahí ven

o soño do meu neniño.

Vel-ahí  ven, vel-ahí vai,

a boneca de cartón

en camisa , vel-ahí vai,

a durmir no seu rincón.

A súa querenza pola terra fixo que, ademais de recoller cancións populares e tradicionais, participase no III Certame de Música Galega en Pontevedra: "Hay mucho de Galicia en mi casa, mi familia". En Pontevedra participou cun "Lieder" sobre poesía galega, exactamente "Cuatro Canciones Tristes" escritas en galego.

La Noche, 1967 novembro 1

Esther tería a honra de presidir a Fundación Julio Prieto Nespereira ata o seu falecemento en Valencia o 2 de maio de 2012 cando tiña 81 anos.

Fonte: La Noche, 1960 setembro 9; La Noche,1962 xaneiro 3;  La Noche, 1962 xullo 12

EMMA RÍOS MANEIRO

Co noso máis sincero respecto aos Vilagarcianos hoxe fago mención dunha muller enormemente recoñecida como é Emma Ríos Maneiro. Seguro que aos nosos veciños non lles vai resultar extrano nin lles vai parecer mal que incluamos entre as Nosas Mulleres Ourensás a esta magnífica debuxante de cómic. En efecto, naceu en 1976 en Vilagarcía de Arousa pero a razón principal de que estea entre nós é porque residiu dende nova na nosa cidade e foi aquí onde comezou a ler tebeos como La patrulla X de Chris Claremont, Nuevos Mutantes de Sienkiewicz e sobre todo Akira de Katsuhiro Otomo que foi o que decantou a súa vocación de debuxante de cómics. Así pois, a cidade de Ourense foi onde descubriu a súa paixón polo mundo do cómic.

Estudou Arquitectura na Universidade de A Coruña e compaxinou os seus estudos cos primeiros traballos en Banda Deseñada.

Dende 1998 ten unha traxectoria pública como debuxante de banda deseñada; participou inicialmente en Fanzines, unha publicación afeccionada, xeralmente realizada de forma colectiva sobre un tema especializado, en Ourense e na Coruña, como El bolchevique vespertino, Esto es la guerra, Mensajes en una botella o Comikaze. Tamén nesa primeira época colaborou con revistas e axencias de publicidade como ilustradora, e mais en publicacións colectivas de banda deseñada.

Sen deixar o seu traballo como arquitecta, Emma Ríos participou en diversas exposicións colectivas no salón de banda deseñada Viñetas desde o Atlántico, e pasou a formar parte do colectivo de debuxantes Polaqia.

A través de Polaqia continuou a súa serie A prueba de balas (2003), na que Pablo Pérez colaborou cos guións.

En 2005 fixo ilustracións para unha campaña de publicidade de Ron Cacique. Nese mesmo ano foi invitada ao salón de Andenne e en 2006 ao de Angulema, polo stand do fanzine "L'inédit".

Despois de varias historias curtas para publicacións de difusión estatal como Dos veces breve (2006) e Los Reyes Elfos: Historia de Faerie 2, foi galardoada co premio ao Autor Revelación en Expocómic 2008. Ese mesmo ano, colaborou no proxecto de restauración do viaduto de San Pedro de Mezonzo (A Coruña), pintando a María Pita nunha das súas columnas. Tamén tivo a bolsa Lingua Cómica da Fundación Asef, que lle permitiu rematar unha banda deseñada no Xapón.

Recibiu unha oferta de Matt Gagnon, editor de Boom! Studios para realizar unha miniserie de 4 números. Deixou entón o estudio de arquitectura no que traballaba para centrarse na banda deseñada e produciu Hedex (2008) con Michael Alan Nelson no guión e Cris Peter na cor. Daquela xa era unha das estrelas do salón de banda deseñada Viñetas desde el Atlántico.

 Nas Jornadas Internacionales del Cómic Villa de Avilés coñeceu a CB Cebulski, quen a puxo en contacto co editor de Marvel Comics e con quen realizou un fill-in para Runaways primeiro e despois unha miniserie do Doctor Extraño, escrita por Mark Waid.

Realizou unha adaptación do Amadís de Gaula para SM, con guión de Ricardo Gómez.

 Vid: Emma Ríos

JUDIT VEGA AVELAIRA

Judit Vega Avelaira é a actual directora da UNED en Mallorca, despois de dezaseis anos co mesmo cargo en Berna, Suiza. Naceu en Ourense e estudou no Instituto Otero Pedrayo onde tivo como profesores insignes á profesora de Historia da Arte, Nora, a quen admiraría e quen lle inculcou o seu amor pola Historia da Arte. Tamén este gusto o herdou do seu pai, Tomás Vega Pato polifacético autor, artista e investigador en historia, arqueoloxía e heráldica, a quien se lle debe a normalización do escudo da provincia e a bandeira de Ourense: “nos enseñaba desde críos, nos llevaba a ver cosas y, él mismo, como el mejor antropólogo-arqueólogo, recogía en su cuaderno de campo miles de informaciones. Un tesoro todo lo que ha reunido e investigado”

Judit continuou os estudos na Facultade de Historia de Santiago, especializándose en Historia da Arte Antiga e Medieval. Finalizada a carreira, probablemente o seu camino tivese sido quedarse no Departamento co magnífico profesor Moralejo pero ese camino cambiou polo seu traslado a Suíza. Nada máis chegar a Suiza fixo unha Licence ès Lettres, un máster en Historia da arte, cursou o doutorado e presentou o seu traballo en francés sobre a Catedral de Santiago levando a cualificación de Summa cum laude. Aos poucos meses xa daba clases de español como lingua estranxeira nunha academia e rematou os seus estudos cun posto no Departamento de Historia da Arte Medieval da Universidade de Friburgo. Compaxinou varios traballos de docente coa colaboración con publicacións da Emigración, como Mundo Hispánico (Neuchâtel), La Página (Zúrich), Cartas de España, Nexos Hispano-Suizos... Foi profesora do Departamento de Arte Medieval e do Instituto de Estudos Medievais da Universidade de Friburgo, investigadora de Arte Medieval na Universidade de Berna, colaboradora científica da Universidade de Humboldt (Berlín) e profesora de UNED Senior. También exerceu como docente de Español na Universidade Popular de Berna e no Secretariado de Estado para a Economía (Suiza) e foi responsable de Lengua y Literatura Mundial, Lengua Española e Latín na International School de Berna (Bachillerato Internacional). Muller políglota pois domina sete idiomas.

Estando en Suíza tamén se licenciou en Antropoloxía e fixo o Máster de Psicoloxía. Ocuparía en Berna o cargo de directora da Universidade a Distancia. Ali desenvolvería numerosos proxectos e iniciativas que tiveron grande impacto e foron moi recoñecidas.

Cando saíu a praza de dirección na UNED das Balerares presentouse, ademais porque o mar tamén atrae a Judit xa que é unha experta patrón de barcos e regatista.

Pero ante todo, Judit di que é de Ourense e lembra pasar a súa infancia entre os pobos dos seus país que eran de Manzaneda e Trives e a capital. Medrou entre a cidade e a aldea e di que é galega ata médula: “Galicia está nos meus xenes, é ese fogar que vive nun e ao que sempre se volve”

Vid: Galiciaexterior

 

VIRXINIA PEREIRA RENDA

A traxectoria vital de cada quen parte dunhas fondas raíces que proporcionan a seguranza e a savia das persoas, algo que sempre permañece e que nos nutre día a día. Por iso non podemos deixar de mencionar neste blog a mulleres que, respectando o seu lugar de orixe e nacemento, os seus antepasados son oriúndos da nosa terra ourensá. Virxinia Pereira naceu na Estrada o 19 de outubro de 1884 e era filla do ourensán Camilo Pereira Freijenedo e de Peregrina Renda e a muller de Castelao. Os seus avós paternos eran Hipólito Pereira e María Freijenedo, oriundos de Seoane de Arcos en O Carballiño. O seu pai, Camilo Pereira, Licenciouse en Dereito na Universidade de Santiago e instalouse na Estrada a finais da década dos sesenta como procurador dos tribunais. Casou en 1873 con dona Peregrina Renda  e tiveron dez fillos sendo Virxilia a sétima dos seus vástagos. Foi concelleiro da Estrada e deputado provincial (1888-1900) polo Partido Liberal. Foi secretario do xulgado municipal da Estrada e presidente da empresa Automóviles Gallegos. En 1926 concedéronlle a medalla do Traballo

Virxinia Pereira casou con Alfonso Daniel Rodríguez Castelao pero non foi unha muller que permañecese á sobra do seu ilustre home, tamén ela tivo un protagonismo especial na nosa historia. Evidentemente o matrimonio vai estar moi apegados á cidade de Pontevedra. Virxinia coidaría constantemente de Castelao. Castelao consegue, en 1921, unha praza no Instituto como profesor de debuxo e tamén obterá unha bolsa para a Ampliación de Estudos no Estranxeiro viaxando por Francia, Alemaña e Países Baixos.Virxinia queda soa atendendo do seu fillo delicado de saúde e pasará unha tempada en Vigo xunto cos seus pais e irmá Sara. O fillo falecerá sendo un duro golpe para a familia.

Cando a Castelao lle conceden outra bolsa para estudar as cruces de Bretaña, Virxinia vai con el. Ao voltar, Castelao é escollido Deputado das Cortes Constituíntes da II República e colabora coa redacción do Estatuto de Galiza ata que foi desterrado a Badaxoz no ano 1934. Virxinia permanece en Galiza e despois reúnese con el permanecendo ata que finaliza o desterro en 1935. Cando Castelao viaxa a Madrid para presentar o Estatuto sorpréndeo o Golpe de Estado, Virxinia estaba con el. Desde Madrid trasládanse a Valencia e, en 1938, realizan por encargo da República unha viaxe internacional de denuncia do fascismo que os levará a URSS, EEUU e Cuba. A súa casa de Pontevedra foi saqueada e cunha economía moi mermada trasládanse a Bos Aires. Eran anos difíciles aos que se lle sumaba a case cegueira de Castelao.

Virxinia sempre demostrou afouteza incluso cando lle foi detectado a Castelao o cancro. Ese senso aguerrido de Virxinia demóstrase nas cartas que lle enviaba á Josefina Bustamante, muller de Otero Pedrayo, e tamén a María Casares, onde lles falaba de Galiza e da loita antifranquista:

 “É GALIZA isa NAZÓN GALEGA sempre asoballada,

que dende todol-os tempos tamén, vén recramando

sin desmaios os dereitos que tan inxustamente lle son negados”,

Virxinia vai ser moi activa no movemento nacionalista e sempre foi moi crítica co fascismo. De feito encarouse co Centro Galego de Bos Aires por recibir ao embaixador e cónsul do goberno franquista e permitía que ondease a bandeira "de pus e sangue" como ela indicaba. Virxinia retira da tumba do seu home a bandeira española da coroa.

Grazas a Virxinia mantívose o legado de Castelao. Ela coidou de que se salvagardase no Museo de Pontevedra. Virxinia faleceu en Madrid o 23 de novembro de 1969.

Virxinia non foi consorte, foi compañeira de ideas, de loita, de amor a Galiza xunto con Castelao. 

Vid: Wikipedia

Vid: Do gris ao violeta

Foto: Foto de Virxinia 

TINA DESMET

Tina Desmet naceu en Ourense e era unha "canzonetista" de enorme sona entre 1910 e 1917. Actuou en varias cidades galegas  e españolas e tiña grande pestixio e éxito e aos lugares nos que actuaba recibía moitísimos aplausos.
Un dos lugares onde actuou con frecuencia foi no Cine Fraga de Santiago.
Pero o recoñecemento foi nacional pois de Galicia pasou a actuar nos mellores cines de España. Nos teatros e cines de Barcelona, Madrid, Mallorca, Menorca, Valencia, Tenerife e, sobre todo, Tortosa, .

"Va Tina en el mundo entero
derrochando su talento
como reina del couplet
¡es un arte verdadero
el de Tina Demet!"

O público eloxiaba dela a gracia de cantar os coupléts e ademais tiña un amplo repertorio.

A prensa da época das cidades que percorría adoitaban a eloxiala moito como as publicadas no Diario Tortosa o día 22 de novembro de 1913:
"La artista predilecta de nuestro público, tan pronto salió a escena, escuchó una ovación en prueba de lo mucho que se le quiere. Su trabajo fue el de siempre, admirable, encantador, artístico. "La Exclava" nuevo en esta ciudad gustó mucho tanto en lo sentimental de la música como por el exquisito estilo y dicción con que lo intepreta" . 

Ademais de ser moi boa intérprete era moi seria no traballo pois seleccionaba o repertorio de forma moi escrupulosa logrando que o público se mantivera fiel. Así mesmo ampliaba o seu repertorio compoñendo ela mesma as cancións.

Os seus debuts nas diferentes cidades causaban moita espectación como exemplo o que figurou no periódico El Progreso : diario republicano: Año X Número 2871 - 1915 febrero 11 de Santa Cruz de Tenerife:

El Progreso : diario liberal: Año VII Número 3004 - 1914 octubre 28.
El Progreso : semanario independiente: Ano VI Número 720 - 1912 xuño 8

FRANCISCA FRANCO GONZÁLEZ

Levaba varios días publicada esta entrada de Francisca Franco no blog das Nosas Mulleres Ourensás e púxose en contacto conmigo a súa bisneta, Araceli Gallego Blanco. Foi para min moi emocionante pois compartiu comigo unha información moi inédita sobre Francisca. Vou transcribir íntegra a información que me transmitiu cargada de emoción:

“Ola bo día, hoxe lin no teu blog a entrada de Francisca Franco González, a miña bisavoa. Foi unha grata sorpresa atopar o relato que forma parte da nosa historia biográfica familiar, nunha palestra máis pública. Esta historia contouma a miña avoa Melania (a filla menor das dúas fillas que tivo Francisca). Tempo despois de coñecer esta historia andiven na procura de máis datos para poder completar e afianzar o relato que a miña avoa Melania me foi narrando ao longo do tempo”

Araceli achegoume datos biográficos sobre a súa visaboa e di:

Francisca Franco González, naceu no lugar das Ouxeas, parroquia de Santiago de Vilamarín, Concello de Vilamarín, o 5 de febreiro de 1885, filla de Esperanza e Pedro e casada con Manuel González Dacoba (moi vinculado, tamén, ao Comité Republicano Agrario e íntimo amigo do seu irmán), tiveron dúas fillas Esperanza e Melania. No momento onde se relatan os feitos da súa entrada en prisión, ela vivía nas Ouxeas, xunto coa súa nai Esperanza e o seu irmán Francisco Franco González (Presidente do Comité Republicano Agrario de Vilamarín). Francisca entrou en prisión, con 36 anos, o 25 de agosto de 1921, e permaneceu ata o 15 de setembro de 1921. Un dato que agravou o drama, foi que ela estaba embarazada da súa primeira filla, Esperanza (nacida en febreiro de 1922). Faleceu o 21 de xaneiro de 1970 en Ourense. Araceli di con emoción: “A miña avoa sempre describiu a súa nai como unha muller de moita  determinación e carácter”.

Desde aquí quero expresar o meu máis sentido agradecemento a Araceli por contribuír ao enriquecemento deste blog.

A situación que se estaba a vivir no pobo de Vilamarín era moi tensa debido ao comportamento dun dos representantes do Gobernador Civil de Ourense polo cobro do reparto dos consumos, tal como recoller o seguinte artigo de La Zarpa do 25 de agosto de 1921:

Francisca Franco foi unha muller que se implicou no movemento agrarista ourensá e pola súa militancia e por ser denunciada polo cacique do pobo de Reádegos foi detida e encarcerada durante un tempo no cárcere de Ourense. O colectivo agrario protestou e manifestouse en contra de dito encarceramento e o propio Basilio Álvarez mediou para que fora posta en liberdade. 
Francisca era irmá do Presidente da Sociedade Agraria de Vilamarín e foi encarcerada en setembro de 1921 pola denuncia dun cacique con quen tiña un duro enfrontamento. O feito fixo que Basilio Álvarez solicitase á Auditoría de A Coruña que a puxera en liberdade e, tras diversos informes foi admitida e librárona do cárcere. Así o recolle a prensa da época (la Zarpa, 14 de setembro de 1921).

(...)

Logo da súa posta en liberdade, Francisca regresou a Ouxeas, acompañada polo propio Basilio Álvarez, sendo recibida con honra e apertada por todas as mulleres do pobo. O seu irmán estaba emocionado como toda veciñanza e: “Los que creyeron que con esta persecución sufriría el agrarismo de Villamarín un gran quebranto, se han lucido”[1]

O agrarismo galego foi un movemento de reivindicación do campesiñado galego que xurdiu  en 1906 cando se promulgou a lei de sindicatos agrícolas que permitía a asociación de campesiños en cámaras agrarias ou comunidades para adquirir trebellos e poder exportar os seus produtos. Finalmente, dito movemento tivo unhas repercusións sociais de maior relevancia[2]

Co paso dos anos este movemento tivo unha grande actividade reivindicativa dirixa cara dous obxectivos claros: o problema dos foros e o caciquismo. A Zarpa, a prensa local ourensá de liña editorial máis progresista e cuxo fundador- director foi Basilio Álvarez, foi a que se encargou de informar de xeito exhaustivo sobre as reclamacións do agrarismo.

En Ourense o movemento agrario tivo como principal defensor a Basilio Álvarez. Home plenamente convencido para a defensa do  labrego galego o que lle custou ser apartado da súa parroquia como un acto punitivo por parte do bispado. Foi entón cando abandonou a Igrexa e se adicou á abogacía. Dicíase del “Esto es, la potencia convertida en acción, o lo que es equivalente: Basilio, el Apóstol del agrarismo, el fustigador de contubernios, otra vez con su martillo de cíclope contra los tambaleantes muros de una viciosa organización social que tolera la explotación del hombre por el hombre” [3].

Polos anos vinte do século pasado organizábanse por toda a xeografía galega mítines coa finalidade de concienciar aos labregos da necesidade de facer unha oposición resistente contra a lei de rención dos foros. Non satisfeitos co proxecto faise un chamamento ao agrarismo galego para que se resistan ao pago das rendas e din que: “La solución al problema de redención de foros está –lo sabe el ministro de Gracia y Justicia, lo sabe el Gobierno_ en el auxilio pecuniario del Estado a los foreros. Aquí donde el Estado auxilia a empresas particulares y se malbaratan millones y millones, bien se puede pedirle que por una vez abra sus arcas para una obra tan beneficiosa y a la vez de justicia social”[4]

Así mesmo, outro dos problemas era o caciquismo. O movemento agrario animaba aos campesiños a que se animaran a participar das reividicacións e que se convencesen dos abusos caciquís. En San Martin de Gueral, A Peroxa, celebrouse un mitin o 16 de novembro do 1921: “convencieron a los que estaban engañados por los elementos caciquiles”[5].

Créase a Federación Provincial Agraria de Ourense que celebrará o seu primeiro aniversario o día 1 de xaneiro de 1922 no Campo de Deportes da Lonia ás dez da maña co ánimo de protestar contra a lei de redención dos foros. A Federación viña realizando unha obra indiscutiblemente útil: “ha conseguido agrupar a los labriegos dispersos, organizándolos y llevando a sus espíritus el convencimiento de que para ser dueños de su producción, han de serlo previamente por medio de las organizaciones de esta institución redentora[6]

(La Zarpa, 30 de decembro de 1921, p. 1)

O movemento agrarista tivo repercusión na provincia de Ourense tal como se deduce polas numerosas noticias e editoriais que del se fan na prensa da época. Dita repercusión trouxo como consecuencia unha fonda preocupación por parte das autoridades que non dubidaron en perseguilo e intimidalo, empregando a coacción aos pobres campesiños: “El agrarismo como necesidad apremiante para toda Galicia, ya traspasa las fronteras de Pontevedra y Orense y se extienda por las llanuras de Monforte, como una ola salvadora qu en su avance arrastra todas las fotalezas caciquiles donde ondea, negra y trágica, la bandera del oprobio” [7]

---

[1] “El movimiento agrario. Villamarín”, La Zarpa, 15 de setembro de 1921, p.1

[2] Na revista O Tío Marcos d´a Portela falábase de que o movemento fora diluíndose e perdendo a súa esencia: “Xa non se fala, cuase, d´o agrarismo gallego. Aquil movemento sin precedentes, que xurdiu pol-a vontade d´un home forte como´a carballa dá Mirteira, foise esvaindo, esvaindo, hastra non deixar d´il mais que un recordó…”[2]

[3] “A la Zarpa”, La Zarpa, 18 de decembro de 1921, p. 1.

[4] “La actitud del agrarismo gallego”, La Zarpa,  27 de novembro de 1921, p. 1.

[5] “El movimiento agrario”, La Zarpa, 27 de novembro de 1921, p. 1.

[6] Alejandro Álvarez, “Agrarismo” La Zarpa, 26 de agosto de 1921, p. 1.

[7] “La expansión del agrarismo”, La Zarpa, 14 de outubro de 1921, p.1.