EMMA RÍOS MANEIRO

Co noso máis sincero respecto aos Vilagarcianos hoxe fago mención dunha muller enormemente recoñecida como é Emma Ríos Maneiro. Seguro que aos nosos veciños non lles vai resultar extrano nin lles vai parecer mal que incluamos entre as Nosas Mulleres Ourensás a esta magnífica debuxante de cómic. En efecto, naceu en 1976 en Vilagarcía de Arousa pero a razón principal de que estea entre nós é porque residiu dende nova na nosa cidade e foi aquí onde comezou a ler tebeos como La patrulla X de Chris Claremont, Nuevos Mutantes de Sienkiewicz e sobre todo Akira de Katsuhiro Otomo que foi o que decantou a súa vocación de debuxante de cómics. Así pois, a cidade de Ourense foi onde descubriu a súa paixón polo mundo do cómic.

Estudou Arquitectura na Universidade de A Coruña e compaxinou os seus estudos cos primeiros traballos en Banda Deseñada.

Dende 1998 ten unha traxectoria pública como debuxante de banda deseñada; participou inicialmente en Fanzines, unha publicación afeccionada, xeralmente realizada de forma colectiva sobre un tema especializado, en Ourense e na Coruña, como El bolchevique vespertino, Esto es la guerra, Mensajes en una botella o Comikaze. Tamén nesa primeira época colaborou con revistas e axencias de publicidade como ilustradora, e mais en publicacións colectivas de banda deseñada.

Sen deixar o seu traballo como arquitecta, Emma Ríos participou en diversas exposicións colectivas no salón de banda deseñada Viñetas desde o Atlántico, e pasou a formar parte do colectivo de debuxantes Polaqia.

A través de Polaqia continuou a súa serie A prueba de balas (2003), na que Pablo Pérez colaborou cos guións.

En 2005 fixo ilustracións para unha campaña de publicidade de Ron Cacique. Nese mesmo ano foi invitada ao salón de Andenne e en 2006 ao de Angulema, polo stand do fanzine "L'inédit".

Despois de varias historias curtas para publicacións de difusión estatal como Dos veces breve (2006) e Los Reyes Elfos: Historia de Faerie 2, foi galardoada co premio ao Autor Revelación en Expocómic 2008. Ese mesmo ano, colaborou no proxecto de restauración do viaduto de San Pedro de Mezonzo (A Coruña), pintando a María Pita nunha das súas columnas. Tamén tivo a bolsa Lingua Cómica da Fundación Asef, que lle permitiu rematar unha banda deseñada no Xapón.

Recibiu unha oferta de Matt Gagnon, editor de Boom! Studios para realizar unha miniserie de 4 números. Deixou entón o estudio de arquitectura no que traballaba para centrarse na banda deseñada e produciu Hedex (2008) con Michael Alan Nelson no guión e Cris Peter na cor. Daquela xa era unha das estrelas do salón de banda deseñada Viñetas desde el Atlántico.

 Nas Jornadas Internacionales del Cómic Villa de Avilés coñeceu a CB Cebulski, quen a puxo en contacto co editor de Marvel Comics e con quen realizou un fill-in para Runaways primeiro e despois unha miniserie do Doctor Extraño, escrita por Mark Waid.

Realizou unha adaptación do Amadís de Gaula para SM, con guión de Ricardo Gómez.

 Vid: Emma Ríos

JUDIT VEGA AVELAIRA

Judit Vega Avelaira é a actual directora da UNED en Mallorca, despois de dezaseis anos co mesmo cargo en Berna, Suiza. Naceu en Ourense e estudou no Instituto Otero Pedrayo onde tivo como profesores insignes á profesora de Historia da Arte, Nora, a quen admiraría e quen lle inculcou o seu amor pola Historia da Arte. Tamén este gusto o herdou do seu pai, Tomás Vega Pato polifacético autor, artista e investigador en historia, arqueoloxía e heráldica, a quien se lle debe a normalización do escudo da provincia e a bandeira de Ourense: “nos enseñaba desde críos, nos llevaba a ver cosas y, él mismo, como el mejor antropólogo-arqueólogo, recogía en su cuaderno de campo miles de informaciones. Un tesoro todo lo que ha reunido e investigado”

Judit continuou os estudos na Facultade de Historia de Santiago, especializándose en Historia da Arte Antiga e Medieval. Finalizada a carreira, probablemente o seu camino tivese sido quedarse no Departamento co magnífico profesor Moralejo pero ese camino cambiou polo seu traslado a Suíza. Nada máis chegar a Suiza fixo unha Licence ès Lettres, un máster en Historia da arte, cursou o doutorado e presentou o seu traballo en francés sobre a Catedral de Santiago levando a cualificación de Summa cum laude. Aos poucos meses xa daba clases de español como lingua estranxeira nunha academia e rematou os seus estudos cun posto no Departamento de Historia da Arte Medieval da Universidade de Friburgo. Compaxinou varios traballos de docente coa colaboración con publicacións da Emigración, como Mundo Hispánico (Neuchâtel), La Página (Zúrich), Cartas de España, Nexos Hispano-Suizos... Foi profesora do Departamento de Arte Medieval e do Instituto de Estudos Medievais da Universidade de Friburgo, investigadora de Arte Medieval na Universidade de Berna, colaboradora científica da Universidade de Humboldt (Berlín) e profesora de UNED Senior. También exerceu como docente de Español na Universidade Popular de Berna e no Secretariado de Estado para a Economía (Suiza) e foi responsable de Lengua y Literatura Mundial, Lengua Española e Latín na International School de Berna (Bachillerato Internacional). Muller políglota pois domina sete idiomas.

Estando en Suíza tamén se licenciou en Antropoloxía e fixo o Máster de Psicoloxía. Ocuparía en Berna o cargo de directora da Universidade a Distancia. Ali desenvolvería numerosos proxectos e iniciativas que tiveron grande impacto e foron moi recoñecidas.

Cando saíu a praza de dirección na UNED das Balerares presentouse, ademais porque o mar tamén atrae a Judit xa que é unha experta patrón de barcos e regatista.

Pero ante todo, Judit di que é de Ourense e lembra pasar a súa infancia entre os pobos dos seus país que eran de Manzaneda e Trives e a capital. Medrou entre a cidade e a aldea e di que é galega ata médula: “Galicia está nos meus xenes, é ese fogar que vive nun e ao que sempre se volve”

Vid: Galiciaexterior

 

VIRXINIA PEREIRA RENDA

A traxectoria vital de cada quen parte dunhas fondas raíces que proporcionan a seguranza e a savia das persoas, algo que sempre permañece e que nos nutre día a día. Por iso non podemos deixar de mencionar neste blog a mulleres que, respectando o seu lugar de orixe e nacemento, os seus antepasados son oriúndos da nosa terra ourensá. Virxinia Pereira naceu na Estrada o 19 de outubro de 1884 e era filla do ourensán Camilo Pereira Freijenedo e de Peregrina Renda e a muller de Castelao. Os seus avós paternos eran Hipólito Pereira e María Freijenedo, oriundos de Seoane de Arcos en O Carballiño. O seu pai, Camilo Pereira, Licenciouse en Dereito na Universidade de Santiago e instalouse na Estrada a finais da década dos sesenta como procurador dos tribunais. Casou en 1873 con dona Peregrina Renda  e tiveron dez fillos sendo Virxilia a sétima dos seus vástagos. Foi concelleiro da Estrada e deputado provincial (1888-1900) polo Partido Liberal. Foi secretario do xulgado municipal da Estrada e presidente da empresa Automóviles Gallegos. En 1926 concedéronlle a medalla do Traballo

Virxinia Pereira casou con Alfonso Daniel Rodríguez Castelao pero non foi unha muller que permañecese á sobra do seu ilustre home, tamén ela tivo un protagonismo especial na nosa historia. Evidentemente o matrimonio vai estar moi apegados á cidade de Pontevedra. Virxinia coidaría constantemente de Castelao. Castelao consegue, en 1921, unha praza no Instituto como profesor de debuxo e tamén obterá unha bolsa para a Ampliación de Estudos no Estranxeiro viaxando por Francia, Alemaña e Países Baixos.Virxinia queda soa atendendo do seu fillo delicado de saúde e pasará unha tempada en Vigo xunto cos seus pais e irmá Sara. O fillo falecerá sendo un duro golpe para a familia.

Cando a Castelao lle conceden outra bolsa para estudar as cruces de Bretaña, Virxinia vai con el. Ao voltar, Castelao é escollido Deputado das Cortes Constituíntes da II República e colabora coa redacción do Estatuto de Galiza ata que foi desterrado a Badaxoz no ano 1934. Virxinia permanece en Galiza e despois reúnese con el permanecendo ata que finaliza o desterro en 1935. Cando Castelao viaxa a Madrid para presentar o Estatuto sorpréndeo o Golpe de Estado, Virxinia estaba con el. Desde Madrid trasládanse a Valencia e, en 1938, realizan por encargo da República unha viaxe internacional de denuncia do fascismo que os levará a URSS, EEUU e Cuba. A súa casa de Pontevedra foi saqueada e cunha economía moi mermada trasládanse a Bos Aires. Eran anos difíciles aos que se lle sumaba a case cegueira de Castelao.

Virxinia sempre demostrou afouteza incluso cando lle foi detectado a Castelao o cancro. Ese senso aguerrido de Virxinia demóstrase nas cartas que lle enviaba á Josefina Bustamante, muller de Otero Pedrayo, e tamén a María Casares, onde lles falaba de Galiza e da loita antifranquista:

 “É GALIZA isa NAZÓN GALEGA sempre asoballada,

que dende todol-os tempos tamén, vén recramando

sin desmaios os dereitos que tan inxustamente lle son negados”,

Virxinia vai ser moi activa no movemento nacionalista e sempre foi moi crítica co fascismo. De feito encarouse co Centro Galego de Bos Aires por recibir ao embaixador e cónsul do goberno franquista e permitía que ondease a bandeira "de pus e sangue" como ela indicaba. Virxinia retira da tumba do seu home a bandeira española da coroa.

Grazas a Virxinia mantívose o legado de Castelao. Ela coidou de que se salvagardase no Museo de Pontevedra. Virxinia faleceu en Madrid o 23 de novembro de 1969.

Virxinia non foi consorte, foi compañeira de ideas, de loita, de amor a Galiza xunto con Castelao. 

Vid: Wikipedia

Vid: Do gris ao violeta

Foto: Foto de Virxinia 

TINA DESMET

Tina Desmet naceu en Ourense e era unha "canzonetista" de enorme sona entre 1910 e 1917. Actuou en varias cidades galegas  e españolas e tiña grande pestixio e éxito e aos lugares nos que actuaba recibía moitísimos aplausos.
Un dos lugares onde actuou con frecuencia foi no Cine Fraga de Santiago.
Pero o recoñecemento foi nacional pois de Galicia pasou a actuar nos mellores cines de España. Nos teatros e cines de Barcelona, Madrid, Mallorca, Menorca, Valencia, Tenerife e, sobre todo, Tortosa, .

"Va Tina en el mundo entero
derrochando su talento
como reina del couplet
¡es un arte verdadero
el de Tina Demet!"

O público eloxiaba dela a gracia de cantar os coupléts e ademais tiña un amplo repertorio.

A prensa da época das cidades que percorría adoitaban a eloxiala moito como as publicadas no Diario Tortosa o día 22 de novembro de 1913:
"La artista predilecta de nuestro público, tan pronto salió a escena, escuchó una ovación en prueba de lo mucho que se le quiere. Su trabajo fue el de siempre, admirable, encantador, artístico. "La Exclava" nuevo en esta ciudad gustó mucho tanto en lo sentimental de la música como por el exquisito estilo y dicción con que lo intepreta" . 

Ademais de ser moi boa intérprete era moi seria no traballo pois seleccionaba o repertorio de forma moi escrupulosa logrando que o público se mantivera fiel. Así mesmo ampliaba o seu repertorio compoñendo ela mesma as cancións.

Os seus debuts nas diferentes cidades causaban moita espectación como exemplo o que figurou no periódico El Progreso : diario republicano: Año X Número 2871 - 1915 febrero 11 de Santa Cruz de Tenerife:

El Progreso : diario liberal: Año VII Número 3004 - 1914 octubre 28.
El Progreso : semanario independiente: Ano VI Número 720 - 1912 xuño 8

FRANCISCA FRANCO GONZÁLEZ

Levaba varios días publicada esta entrada de Francisco Franco no blog das Nosas Mulleres Ourensás e uns días depois  púxose en contacto conmigo a súa visneta, Araceli Gallego Blanco. Foi para min moi emocionante pois compartiu comigo unha información moi inédita sobre Francisca. Vou transcribir íntegra a información que me transmitiu cargada de emoción:

“Ola bo día, hoxe lin no teu blog a entrada de Francisca Franco González, a miña bisavoa. Foi unha grata sorpresa atopar o relato que forma parte da nosa historia biográfica familiar, nunha palestra máis pública. Esta historia contouma a miña avoa Melania (a filla menor das dúas fillas que tivo Francisca). Tempo despois de coñecer esta historia andiven na procura de máis datos para poder completar e afianzar o relato que a miña avoa Melania me foi narrando ao longo do tempo”

Araceli achegoume datos biográficos sobre a súa visaboa e di:

Francisca Franco González, naceu no lugar das Ouxeas, parroquia de Santiago de Vilamarín, Concello de Vilamarín, o 5 de febreiro de 1885, filla de Esperanza e Pedro e casada con Manuel González Dacoba (moi vinculado, tamén, ao Comité Republicano Agrario e íntimo amigo do seu irmán), tiveron dúas fillas Esperanza e Melania. No momento onde se relatan os feitos da súa entrada en prisión, ela vivía nas Ouxeas, xunto coa súa nai Esperanza e o seu irmán Francisco Franco González (Presidente do Comité Republicano Agrario de Vilamarín). Francisca entrou en prisión, con 36 anos, o 25 de agosto de 1921, e permaneceu ata o 15 de setembro de 1921. Un dato que agravou o drama, foi que ela estaba embarazada da súa primeira filla, Esperanza (nacida en febreiro de 1922). Faleceu o 21 de xaneiro de 1970 en Ourense. Araceli di con emoción: “A miña avoa sempre describiu a súa nai como unha muller de moita  determinación e carácter”.

Desde aquí quero expresar o meu máis sentido agradecemento a Araceli por contribuír ao enriquecemento deste blog.

A situación que se estaba a vivir no pobo de Vilamarín era moi tensa debido ao comportamento dun dos representantes do Gobernador Civil de Ourense polo cobro do reparto dos consumos, tal como recoller o seguinte artigo de La Zarpa do 25 de agosto de 1921:

Francisca Franco foi unha muller que se implicou no movemento agrarista ourensá e pola súa militancia e por ser denunciada polo cacique do pobo de Reádegos foi detida e encarcerada durante un tempo no cárcere de Ourense. O colectivo agrario protestou e manifestouse en contra de dito encarceramento e o propio Basilio Álvarez mediou para que fora posta en liberdade. 
Francisca era irmá do Presidente da Sociedade Agraria de Vilamarín e foi encarcerada en setembro de 1921 pola denuncia dun cacique con quen tiña un duro enfrontamento. O feito fixo que Basilio Álvarez solicitase á Auditoría de A Coruña que a puxera en liberdade e, tras diversos informes foi admitida e librárona do cárcere. Así o recolle a prensa da época (la Zarpa, 14 de setembro de 1921).

(...)

Logo da súa posta en liberdade, Francisca regresou a Ouxeas, acompañada polo propio Basilio Álvarez, sendo recibida con honra e apertada por todas as mulleres do pobo. O seu irmán estaba emocionado como toda veciñanza e: “Los que creyeron que con esta persecución sufriría el agrarismo de Villamarín un gran quebranto, se han lucido”[1]

O agrarismo galego foi un movemento de reivindicación do campesiñado galego que xurdiu  en 1906 cando se promulgou a lei de sindicatos agrícolas que permitía a asociación de campesiños en cámaras agrarias ou comunidades para adquirir trebellos e poder exportar os seus produtos. Finalmente, dito movemento tivo unhas repercusións sociais de maior relevancia[2]

Co paso dos anos este movemento tivo unha grande actividade reivindicativa dirixa cara dous obxectivos claros: o problema dos foros e o caciquismo. A Zarpa, a prensa local ourensá de liña editorial máis progresista e cuxo fundador- director foi Basilio Álvarez, foi a que se encargou de informar de xeito exhaustivo sobre as reclamacións do agrarismo.

En Ourense o movemento agrario tivo como principal defensor a Basilio Álvarez. Home plenamente convencido para a defensa do  labrego galego o que lle custou ser apartado da súa parroquia como un acto punitivo por parte do bispado. Foi entón cando abandonou a Igrexa e se adicou á abogacía. Dicíase del “Esto es, la potencia convertida en acción, o lo que es equivalente: Basilio, el Apóstol del agrarismo, el fustigador de contubernios, otra vez con su martillo de cíclope contra los tambaleantes muros de una viciosa organización social que tolera la explotación del hombre por el hombre” [3].

Polos anos vinte do século pasado organizábanse por toda a xeografía galega mítines coa finalidade de concienciar aos labregos da necesidade de facer unha oposición resistente contra a lei de rención dos foros. Non satisfeitos co proxecto faise un chamamento ao agrarismo galego para que se resistan ao pago das rendas e din que: “La solución al problema de redención de foros está –lo sabe el ministro de Gracia y Justicia, lo sabe el Gobierno_ en el auxilio pecuniario del Estado a los foreros. Aquí donde el Estado auxilia a empresas particulares y se malbaratan millones y millones, bien se puede pedirle que por una vez abra sus arcas para una obra tan beneficiosa y a la vez de justicia social”[4]

Así mesmo, outro dos problemas era o caciquismo. O movemento agrario animaba aos campesiños a que se animaran a participar das reividicacións e que se convencesen dos abusos caciquís. En San Martin de Gueral, A Peroxa, celebrouse un mitin o 16 de novembro do 1921: “convencieron a los que estaban engañados por los elementos caciquiles”[5].

Créase a Federación Provincial Agraria de Ourense que celebrará o seu primeiro aniversario o día 1 de xaneiro de 1922 no Campo de Deportes da Lonia ás dez da maña co ánimo de protestar contra a lei de redención dos foros. A Federación viña realizando unha obra indiscutiblemente útil: “ha conseguido agrupar a los labriegos dispersos, organizándolos y llevando a sus espíritus el convencimiento de que para ser dueños de su producción, han de serlo previamente por medio de las organizaciones de esta institución redentora[6]

(La Zarpa, 30 de decembro de 1921, p. 1)

O movemento agrarista tivo repercusión na provincia de Ourense tal como se deduce polas numerosas noticias e editoriais que del se fan na prensa da época. Dita repercusión trouxo como consecuencia unha fonda preocupación por parte das autoridades que non dubidaron en perseguilo e intimidalo, empregando a coacción aos pobres campesiños: “El agrarismo como necesidad apremiante para toda Galicia, ya traspasa las fronteras de Pontevedra y Orense y se extienda por las llanuras de Monforte, como una ola salvadora qu en su avance arrastra todas las fotalezas caciquiles donde ondea, negra y trágica, la bandera del oprobio” [7]

---

[1] “El movimiento agrario. Villamarín”, La Zarpa, 15 de setembro de 1921, p.1

[2] Na revista O Tío Marcos d´a Portela falábase de que o movemento fora diluíndose e perdendo a súa esencia: “Xa non se fala, cuase, d´o agrarismo gallego. Aquil movemento sin precedentes, que xurdiu pol-a vontade d´un home forte como´a carballa dá Mirteira, foise esvaindo, esvaindo, hastra non deixar d´il mais que un recordó…”[2]

[3] “A la Zarpa”, La Zarpa, 18 de decembro de 1921, p. 1.

[4] “La actitud del agrarismo gallego”, La Zarpa,  27 de novembro de 1921, p. 1.

[5] “El movimiento agrario”, La Zarpa, 27 de novembro de 1921, p. 1.

[6] Alejandro Álvarez, “Agrarismo” La Zarpa, 26 de agosto de 1921, p. 1.

[7] “La expansión del agrarismo”, La Zarpa, 14 de outubro de 1921, p.1.

SIRA GONZÁLEZ CID

Quixera agradecer a Rafael Salgado o haberme referenciado a súa bisavoa e tía bisavoa  pois foron  das primeiras mestras tituladas en Ourense cando se creou a primeira Escola Normal de Mestras a finais do século XIX .

Rosa Laureana e Sira González Cid eran fillas de Joaquín González Cortés e Petra Cid Blanco.  As dúas destinaron a súa vida á ensinanza sendo das primeiras mulleres de Ourense que se titulan en Maxisterio.

  Cando Rosa e Sira accederon ao maxisterio nos anos oitenta do século XIX practicamente estaban a crearse os estudos de maxisterio para as mulleres na cidade de Ourense. Fagamos un breve repaso de cómo foi a implantación deste estudos na nosa cidade[1]. Con respecto á Escola Normal de Mestras de Ourense, en 1877 o Señor Gobernador provincial indicou á Deputación Provincial de Ourense a necesidade de ocuparse da instalación da Escola Normal de Mestras con arranxo ao que dispuña a Real Orden de 14 de Marzo de 1877. A partir de entón, a constitución da Escola Normal de Mestras de Ourense tivo un proceso longo debido aos pertinentes trámites polos que tivo que transcorrer e que arrincarían dende que a Junta Provincial de Ourense solicitou, o 18 de maio de 1877, ao Rector de Santiago a necesidade de levar adiante implantación desta Institución con tres obxectivos principais: elevar o nivel do ensino das nenas da provincia, formación da muller e, en definitiva, para o ben da provincia en xeral. A Xunta Local destacaba que o número de mestras aspirantes ás escolas era moi escaso debido a que as mestras ourensás eran de escasa fortuna por non existir unha Escola Normal de Mestras e as que querían adquirir un título profesional, tiñan que facer grandes sacrificios para trasladarse a outras provincias.

     Así mesmo a Xunta de Instrución Pública de Ourense solicitou ao Reitorado o día 26 de maio de 1877 que comunicara ao Sr. Ministro de Fomento a decisión tomada para que este mediara ante o Rei e dera o visto bo de que a Deputación Provincial de Ourense levara adiante a iniciativa da instauración. O Reitorado responderá positivamente á petición.

      A Deputación instalou en 1879  a Escola Normal de Mestras no Ex Convento de Santo Domingo.

A Normal de Mestras pasaría a estar provisionalmente durante un breve tempo no Hospital de San Roque:

Sira González naceu o 1 de novembro de 1879 en Celanova e era irmá de Rosa Laurenana. Realiza os estudos de Maxisterio acadando o Título Superior e en 1902 foi destinada como mestra interina á escola incompleta de A Merca cobrando 250 pesetas. En 1903 foi destinada á recentemente creada escola incompleta de Rairo. Un ano máis tarde xa foi nomeada mestra da escola mixta completa de Tosende en Baltar. Logo a Rebordechao en Vilar de Barrio en 1909 e San Vitorio de Allariz e en 1912 vai para Folgoso de Allariz asecendendo a 1000 pesetas de soldo en 1916 e onde permaneceu moitos anos ata 1933. En marzo de  1935 adheriuse ao Fogar do Mestre. Casou con Delfín Sánchez Nóvoa un recoñecido industrial con quen tivo un fillo chamado Antonio Sánchez González que, seguindo os pasos da nai, tamén foi mestre e exercía en Trasalva. Sira enviuvou en 1939 sendo o falecemento do seu home moi sentido na cidade[2]. Antonio acadou no Instituto unhas brillantes cualificacións en todas as materias titulando en 1912 e presentouse ás oposicións de maxisterio e comezou a traballar, obtendo a súa primeira praza como titular en San Xoan del Río. Casou con Margarita Abundancia Fortes filla do avogado Pío Abundancia Álvarez.

Era unha muller devota e suscribiuse para o Monumento do Sagrado Corazón en 1917. No 7 de abril de 1926 amadriñou á súa sobriña Olimpia González, filla dos señores González, Vicente González, Participou na homenaxe ao señor Rubín en 1928. Faleceu en 1960 con 84 anos de idade[3].

---

[1] dita información pode ampliarse pola publicación de Rosa Cid Galante titulado: A Orixe da Escola Normal de Mestras de Ourense. Desde a súa orixe aos nosos días.

[2] La Región, 5 de xuño de 1940.

[3] Boletín Oficial de la provincia de Orense: Año 1902 Número 259 - 1902 noviembre 12

Boletín Oficial de la provincia de Orense: Año 1903 Número 41 - 1903 febrero 20

El Eco de Santiago : diario independiente: Año IX Número 2965 - 1904 Septiembre 06

El Eco de Santiago : diario independiente: Año XII Número 3365 - 1907 Marzo 18

Boletín Oficial de la provincia de Orense: Año 1907 Número 244 - 1907 noviembre 2

l magisterio español : Revista General de la Enseñanza: Epoca 4ª Año XLIII Número 3314 - 1909 Junio 05

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano XXXVI Número 12167 - 1960 novembro 

---

ROSA LAUREANA GONZÁLEZ CID

Quixera agradecer a Rafael Salgado o haberme referenciado a súa bisavoa e tía bisavoa  pois foron  das primeiras mestras tituladas en Ourense cando se creou a primeira Escola Normal de Mestras a finais do século XIX .

Rosa Laureana e Sira González Cid eran fillas de Joaquín González Cortés e Petra Cid Blanco.  As dúas destinaron a súa vida á ensinanza sendo das primeiras mulleres de Ourense que se titulan en Maxisterio.

   Cando Rosa e Sira accederon ao maxisterio nos anos oitenta do século XIX practicamente estaban a crearse os estudos de maxisterio para as mulleres na cidade de Ourense. Fagamos un breve repaso de cómo foi a implantación deste estudos na nosa cidade[1]. Con respecto á Escola Normal de Mestras de Ourense, en 1877 o Señor Gobernador provincial indicou á Deputación Provincial de Ourense a necesidade de ocuparse da instalación da Escola Normal de Mestras con arranxo ao que dispuña a Real Orden de 14 de Marzo de 1877. A partir de entón, a constitución da Escola Normal de Mestras de Ourense tivo un proceso longo debido aos pertinentes trámites polos que tivo que transcorrer e que arrincarían dende que a Junta Provincial de Ourense solicitou, o 18 de maio de 1877, ao Rector de Santiago a necesidade de levar adiante implantación desta Institución con tres obxectivos principais: elevar o nivel do ensino das nenas da provincia, formación da muller e, en definitiva, para o ben da provincia en xeral. A Xunta Local destacaba que o número de mestras aspirantes ás escolas era moi escaso debido a que as mestras ourensás eran de escasa fortuna por non existir unha Escola Normal de Mestras e as que querían adquirir un título profesional, tiñan que facer grandes sacrificios para trasladarse a outras provincias.

    Así mesmo a Xunta de Instrución Pública de Ourense solicitou ao Reitorado o día 26 de maio de 1877 que comunicara ao Sr. Ministro de Fomento a decisión tomada para que este mediara ante o Rei e dera o visto bo de que a Deputación Provincial de Ourense levara adiante a iniciativa da instauración. O Reitorado responderá positivamente á petición.

A Deputación instalou en 1879  a Escola Normal de Mestras no Ex Convento de Santo Domingo.

A Normal de Mestras pasaría a estar provisionalmente durante un breve tempo no Hospital de San Roque:

    Pois ben, as nosas queridas mestras das que nos ocupamos foron das primeiras e aínda poucas mulleres que estarían por estes edificios da nosa cidade que acolleron de primeiras a Escola Normal de Mestras.

    Rosa Laureana naceu en 1868 e recibiu o título de maxisterio en 1887. Nese mesmo ano destinárona como interina á escola de Pontedeva para trasladarse definitivamente o 21 de outubro de 1890 á escola mixta de San Cipriano de Cobas, permanecendo ata 1911 pois foi para a escola de Loñoá, no Pereiro de Aguiar. Casou con  Joaquín Fidalgo con quen tivo tres fillas e un fillo chamados Esther, Sira Isaura,  Sara e  Joaquín Fidalgo González.  Rosa Laureana enviuvou en 1929.

    Acolleu na súa casa don Fernando Quiroga Palacios cando veu ao Seminario de Ourense. Posteriormente don Fernando viña visitar todos so veráns a dona Laurena á súa casa de Loñoá do Monte.

A filla do matrimonio, Esther, casou en San Cipriano de Cobas o 14 de febreiro de 1929 co industrial Antonio Gómez e actuaron de padriños Don Delfín Sánchez Puga e a súa dona, tía da noiva, Sira González Cid.

     Joaquín Fidalgo, o irmán da noiva, casou con Alejandrina Alonso en Ribadavia e era viaxante dunha importante firma comercial de Ourense. Faleceu o 29 de outubro de 1975 de un ataque cardíaco cando se dispuña a limpar a tumba da súa nai, un feito que conmocionou á cidade.

      Sara Fidalgo estudou o bacharelato no Instituto Provincial de Ourense e obtivo o título en 1927 e seguiría a senda da súa nai converténdose en mestra superando os cursiños-oposición en 1932 e foi destinada a Loureiro, a Nogueira e despois colleu a praza en propiedade en Robra onde, de feito, en 1967 tivo ocasión de mostrar ao Gobernador Civil de Ourense, Don Eduardo Rodrigo Iglesia e ao Presidente da Deputación Provincial, Don José de la Torre Moreiras, a escola, as aulas do novo centro e incluso solicitaron un terreo para experimentación agrícola. 

      A outra filla Isaura Sara, tivo unha moi boa formación, estudando tamén o Bacharelato no Instituto Provincial de Ourense pero faleceu moi nova, en 1936. O pobo de Lañoa lamentou a grande perda[2]

---

[1] Dita información pode ampliarse pola publicación de Rosa Cid Galante titulado: A Orixe da Escola Normal de Mestras de Ourense. Desde a súa orixe aos nosos días.

[2]El Magisterio gallego : Revista de instrucción primaria: Num. 162 (05/02/1887).

El Magisterio gallego : Revista de instrucción primaria: Num. 159 (05/01/1887).

 El magisterio español : Revista General de la Enseñanza: Epoca 4ª Año XLV Número 3594 - 1911 Mayo 20).

El Magisterio gallego : Revista de instrucción primaria: Num. 385 (25/08/1890).

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano VI Número 1556 - 1929 febreiro 14.

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano 54 Número 20469 - 1978 outubro 29.

El Compostelano : diario independiente: Ano VIII Número 2316 - 1927 decembro 6.

El Progreso: Ano LX Número 18516 - 1967 febreiro 17.

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano IX Número 2516 - 1932 abril 19.

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano XII Número 3361 - 1935 xaneiro 15.

12 de xuño de 1938.

8 de outubro de 1938.

12 de maio de 1938.

AMOTINADAS DE OURENSE

O día 13 de setembro de 1920 un acontecemento chamativo aconteceu na cidade de Ourense. Un grupo de mulleres se amotinaron ante o Concello sendo alcalde Don Francisco Villanueva Lombardero pois protestaban polo desabastecemento do preciado alimento dos ovos, un alimento de primeira necesidade. Non conformes con iso tamén se dirixiron ao Gobernador, José López Boullosa. A situación era preocupante nunha época onde, tras a crise da gripe, a poboación precisaba ter garantías de alimentos. Este problema no era único pues en Pontevedra también se produjeron protestas por los precios de los huevos consiguiendo que se abarataran. 

Eran anos difíciles. Os anos da primeira guerra mundial converteron a España en potencia exportadora e terra propicia para o investimento estranxeiro. Malia a prosperidade e a expansión económica produciuse a alza de prezos e unha escaseza de produtos de primeira necesidade pois eran vendidos aos países belixerantes, quedando desabastecido o mercado nacional. Dobraban ou triplicaban os seus prezos produtos En todos os recunchos da península sucedéronse folgas, disturbios e loitas rueiras.

En xaneiro de 1918, meses antes do fin da guerra, unha multitudinaria e pacífica manifestación de ourensáns, encabezados polo propio alcalde, esixira ao Goberno Civil o establecemento dunha taxa ou prezo fixo para todos os artigos de primeira necesidade, así como a prohibición de que fosen exportados. Diso encargouse unha Xunta Provincial de Subsistencias, que contaba con varios inspectores que trataban de evitar que saíse ilegalmente mercadoría da poboación ou que esta se vendese a prezos desorbitados. Aínda así as taxas non se respectaban e proliferaron os altercados nos mercados e os asaltos a carros de transporte.

O malestar dos ourensáns ante a carestía da vida chegou a un punto límite en maio de 1920. A xente empezou a protestar contra o proceder dos acaparadores e a escaseza de subsistencias.

Un grupo dirixiuse a asaltar o almacén de ultramarinos de Florentino Moretón, mentres o groso da multitude encamiñábase ao centro da cidade e apedreaba canto almacén atopaba ao seu paso na rúa Progreso. Como as forzas de seguridade e da garda civil eran insuficientes para conter á multitude, saíron á rúa as tropas a petición do gobernador, pero o comandante militar tivo que advertir á autoridade civil que serían inmediatamente retiradas a non ser que se declarase o estado de guerra. Ao tres da tarde era publicada a lei marcial.

Ourense permaneceu paralizada durante varios días, sen xornais, sen transportes públicos e con todo o comercio pechado. Mentres, o que máis quebradizos de cabeza ocasionaba ás autoridades era o asunto da fariña. Tiñan noticias de que había almacenados na cidade máis dun millón de quilos, pero a taxa estipulada para a súa venda levaba aos almacenistas a reter a mercadoría. A Xunta de Subsistencias acordou finalmente incautar un corenta por cento das existencias e rebaixar dez céntimos o prezo de quilo de pan.

Volta a tranquilidade, cominouse aos comercios a que abrisen as súas portas e ás vendedoras do mercado a volver aos seus postos. Con todo, durante un tempo faltou por completo na cidade o leite, as hortalizas e os legumes, con gran descontento da poboación. A pesar da impotencia das autoridades para atopar unha solución, boa parte da cidadanía apoiou ao Concello e ao Goberno Civil.

Pero o problema da escaseza e carestía dos produtos de primeira necesidade continuou enturbando a vida social e política da cidade do as Burgas.

Vid: El Compostelano : diario independiente: Ano I Número 179 - 1920 setembro 15; "1920: Estado de Guerra" Faro de Vigo

ANGELINES QUINTELA

Agradezo a información facilitada por Loli Sanfer que me puxo na senda desta muller emprendedora. Os que tiveron a sorte de coñecela dicían dela que era unha muller emprendedora e adiantada ao seu tempo pero tamén pretendía visibilizar a todas as mulleres pois foi a creadora de AME que é a Asociación de mulleres emprendedoras. Traballou como funcionaria encargada do protocolo na secretaría do Gobernador Civil. En 1961 crea unha academia para forma opositores e foi tal o éxito que pediu a excedencia como funcionaria para dedicarse de pleno á formación dos opositores. A academia estaba situada na rúa do Progreso, nº 62.  Foi presidenta da Confederación de  empresarios, Conselleira de Caixa Galicia e, como se dixo anteriormente, a fundadora de AME. Como se di dela "Foi unha muller importante en Ourense, en certa medida unha pioneira nesto de abrir camiños, suave e firmemente"
Faleceu o 17 de xullo de 2017.


Vid: La Voz de Galicia
La Región
Cartas ao Director La Región

ANA CID ANDRÉ

Ana Cid André naceu en Verín en 1962 e é unha voz moi destacada no mundo da lírica cos matices de soprano e mezzosoprano.

Para coñecer o talento de Ana e o seu gusto e paixón pola música é obrigado aludir á súa avoa materna Jannette, unha francesa que estudou canto en Estados Unidos onde coñeceu ao seu marido oriúndo de Verín e co que se traslado a vivir na vila. Di Ana que 'Ela foi a causante de que na miña casa escoitásese música acotío e que todos os meus irmáns, nove en total, cantásemos desde nenos e tocásemos algún instrumento'. Di que dela herdou 'Creo que o gusto e a sensibilidade que se necesitan para cantar”.

Foi alumna da Escola Superior de Canto e estudaba á vez catro idiomas. Aos once anos gañou en Santiago o Premio dun festival de música latinoamericana. Esta afección familiar á música levouna a estudar solfexo con dona Lolita en Verín e máis tarde, con apenas 14 anos, cantou no conservatorio de Capitán Eloy, onde a traía o seu pai un día á semana, coa profesora dona Ana Deza Bonet. 

A súa primeira actuación lírica foi no Liceo con “La paloma” do 'Barberillo de Lavapies'. E así seguiu ata que aos 17 anos deixouno. 

Pero a súa nai, convencida das calidades da súa filla, inscribiuna nun curso de canto no 'Palacio de Metaus' en Vila Real (Portugal). Alí coñeceu á profesora e fundadora da Escola de Canto de Madrid, Lola Rodríguez Aragón, quen a animou a ingresar na súa escola e nos anos oitenta comeza a súa carreira profesional. 

O seu recoñecemento  e a consolidación como figura da ópera plasmouse ao gañar o Premio Nacional de Soprano en Logroño cando tiña 25 anos.

Virían xiras por China e Europa, o seu paso de soprano a mezzo, o seu matrimonio cun baixo-baritono, cursos internacionais, dous fillos e o seu ingreso no coro do teatro da Zarzuela.

A tempada operística de 1985 foi importante para a carreira da soprano e en China, triunfou na xira que realizou co grupo lírico español Eurídice interpretando fragmentos dun xénero tan pouco habitual no afastado oriente como a zarzuela. Destacados comentaristas musicais da época resaltaron as actuacións de Eurídice en Pequín, como pouco antes fixérono en Corea do Norte, apuntando que o xénero destacara pola forza e facilidade comunicativa que transmitía ao público oriental.

Vid: Maribel Outeiriño, La Región

La Voz de Galicia

LINA ARAÚJO

Lina Araújo foi unha pintora que naceu en Cuba pero os seus pais eran ourensás que emigraran á illa. Regresaron a Ourense nos anos sesenta pois perderan a facenda pola crise na illa.
Lina tiña un espírito artista que transmitía a través das súas pinturas o seu estado interior. Mesturou nos cadros a visión cubana e galega empregando como tema principal as paisaxes de clara sensibilidade.
Expuxo en numerosas ocasións no Liceo Ourensán sendo moi ben acollidas as súas mostras. Tamén noutras cidades galegas tiñan moita aceptación as pinturas coloristas de Lina. A técnica empregada era o óleo e era moi habitual que anunciasen as súas exposicións como "Pinturas cubanas e españolas" aludindo a esa mestizaxe das culturas nas que Lina se criou.

Dicían que a súa pintura era viva, potencial e transcendente.

El Pueblo gallego : rotativo de la mañana: Ano XXXVIII Número 18672 - 1962 xuño 16

MARISA DE MESA

María é unha artista pictórica nacida en Madrid pero de nai ourensá. Pasou gran parte da súa infancia en Ourense. Era a neta do prestixioso arquitecto Antonio de Mesa Álvarez o que deseñou o Obelisco e a fábrica de Tabacos. Fillo dun enxeñeiro do ferrocarril do Noroeste, cursou os seus estudos de Arquitectura en Madrid entre 1880 e 1887. Unha vez titulado accedeu na cidade da Coruña, a partir de 1890, aos cargos de arquitecto municipal e arquitecto de Facenda. Na mesma cidade foi académico da Real Academia de Belas Artes, ata que se trasladou en 1923 a Madrid, onde finalmente faleceu.

Entre as obras realizadas para o concello coruñés destacan o desaparecido lavadoiro público do Parrote (1896) e a reforma do edificio da Fábrica de Tabacos (1908), e quedaron sen executar outros proxectos de estilo ecléctico, como o mercado para a praza de San Agustín (1910 e 1911). Polo que respecta ao seu exercicio libre da profesión, as súas vivendas mantivéronse igualmente dentro do eclecticismo, sen chegar a implicarse na tendencia modernista. Unha das súas obras máis singulares foi a nova Terraza que substituíu en 1920 á primitiva modernista do paseo de Méndez Núñez, para servir como cafetaría e lugar para celebrar bailes, exposicións ou conferencias Real Academia de Historia.

Marisa dedicouse desde moi nova á pintura sobre todo pintura ao óleo e os seus mestres foron Sotomayor e Julio Moisés. Tamén era unha entusiasta admiradora do estilo impresionista e admiraba a Sorolla, pero tamén a Goya, Velázquez, O Greco, Murillo, Miguel Angel... Na súa temática poderíase apreciar a influencia de Sotomayor con cadros de temas costumistas e con cores e pinceladas contundentes ao óleo. Dicía que para se unha boa artista había que rodearse de bos mestres e ser unha persoa moi traballadora.

Tivo interesantes exposicións e moi existosas por toda España a comezos dos setenta.

Vid :Hoja Oficial del Lunes : Año XXXI Número 1330 - 1972 diciembre 11

ISABEL CAROU

María Isabel Carou Rodríguez naceu en Madrid o 5 de novembro de 1926, mais ela criouse en O Carballiño  e vivíu alí ata que marchou á Universidade de Santiago, onde fixo estudos de Química. Pero a radio chamou ás súas portas e foi tal a paixón que sentiu polas ondas que xa se dedicaría a ela toda a súa vida, corenta anos na Radio Galicia-Ser. Nas súas propias palabras dicía: "Tenía veinte años, nacía la radio para mi y yo nacía para la radio". Traballou a maior parte da súa vida nun ambiente de homes. No micrófono cultivou todos os xéneros, tanto noticias como tráiler de cine, como sonoros dramáticos... . Programas con selo propio que aínda hoxe lembra a audiencia compostelá foron Diálogos con Isabel, un consultorio por carta, e Piedra viva, sobre a vida conventual nos mosteiros galegos. As súas compañeiras de micrófono dicían que Isabelita, como a chamaban os oíntes, “leía como nadie”.

Formou parte do pequeno elenco de mulleres que entón comezaban na radio, xunto con Mariluz Villar, Tareixa Navaza...

Faleceu aos 88 anos pero a súa voz permanece na memoria.

La Región
Isabel Carou