Etiquetas

28 mayo 2023

FELISA FERNÁNDEZ MORAIS

Naceu en Ourense en 1913 e era filla do xefe de laboratorio municipal José Fernández Martínez e de María Morais Saco. Formou parte da directiva do Grupo Feminino das Mocidades Galeguistas que se constituíron na cidade en maio de 1936 pero, debido ao golpe militar e comezo da Guerra, a agrupación non tivo progreso.

Tiña tres irmáns que gozaban de recoñecemento na cidade, Ramón que foi estudar enxeñeiría industrial a Bélxica rematando os estudos de xeito brillante. Outro dos irmáns era José Fernández Morais que traballaba na institución da Deputación encargado de obras públicas e estaba casado con Carmen López Llull.  E Ricardo Fernández Morais era mestre e como bo ourensán fixo unha achega para o busto de Marcelo Macías e que casou en abril de 1934 con Dolores Ferro Martínez.

Felisa comezou os estudos de Maxisterio en 1927 obtivo sempre moi boas cualificacións. 

Felisita era unha muller da súa época polo que participaba, xunto con un grande elenco de mulleres ourensás, na aportación para os roupeiros para os nenos pobres.(Roupero da caridade de Santa Victoria). Na súa xuventude participou nas batallas de flores e formaba parte das carrozas que desfilaban pola cidade o día das festas.

En marzo de 1936 asinou o manifesto do Grupo Feminino das Mocidades Galeguistas xunto con Rosa do Campo, Luísa Cid, Olimpia Varela, María G. Quiroga e María Cordeiro.

Inscribiuse en xaneiro de 1937 como voluntaria para confeccionar roupa para os soldados combatentes que se levaba a cabo no Liceo. 

Casou en 1970 co médico Bernardino Alonso Fernández actuando de padriño o seu irmán Ricardo. O matrimonio tivo tres fillos: Xosé Ramón, Bernardino e Ricardo.

Dáselle o recoñecemento porque apoiou o manifesto das Mocidades Galeguistas actuando ademais como directiva do Grupo. Polo tanto, debe considerarse que era unha muller que, malia a súa condición tradicional, mantiña un respecto polo amor á Terra, polo amor a Galiza. Ben é certo que dito manifesto non ten un carácter político senón máis ben de proclama e chamamento ao deber de sentir orgullo pola Terra.

Faleceu en Ourense o 30 de novembro de 2014.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes e, Vid: Galicia, 17 de abril de 1934; La Región, 19 de decembro de 1928; La Región, 2 de xuño de 1929; La Región, 5 de xuño de 1928; La Región, 26 de xuño de 1970;A nosa terra, 27 de marzo de 1936).

21 mayo 2023

CARMEN CASTILLA LANDIVER

Carmen naceu o 28 de xullo de 1871 en Ponteareas? e foi mestra. Incorporámola ao noso blog pois tivo  casou con Juan Domínguez Lloves un afamado xastre ourensán e Carmen tivo moita relación con Ourense. Destacamos dela que era unha fervente defensora de Galicia.

Acadou o Título Superior de Maxisterio en 1888 con notables cualificacións. Opositou en Santiago en 1896 e ese mesmo ano asignáronlle a praza na escola de nenos de Ponteareas. En 1902 conseguiu a praza en propiedade en dirección de escolas graduadas e foi nomeada en 1913 Directora da Escola Graduada de Ponteareas. 

Desde sempre manifestou a súa preocupación polo absentismo escolar e por esa razón Carmen trataba de dar solucións para que os nenos e nenas non faltasen ás clases. Igualmente, era unha defensora da educación da muller, así o manifestou nos Actos Culturais celebrados en Salvaterra do Miño en setembro de 1920: "se dirigió a las madres de familia para que instruyan y eduquen a sus hijos, ocupándose atinadamente de la capacidad de la mujer, la cual como el hombre, necesita de instrucción" (1). Anos máis tarde, en 1923, adxudicáronlle o posto de Directora da Escola Graduada de Ávila, regresando a Galicia uns anos máis tarde.

Carmen converteuse nunha muller moi considerada en Ponteareas debido á súa personalidade e ampla cultura. Era unha virtuosa pianista e defensora da cultura galega, sendo considerada unha galeguista. 

Casou con Pascual Veiga, músico afamado e fillo do grande compositor do himno galego, Pascual Veiga, home do Rerxurdimento. Pascual faleceu  o 8 de setembro de 1908 e, pasados uns anos, en setembro de 1911, Carmen voltou a casar con Juan Domínguez Lloves, un reputado xastre e comerciante ourensán. O matrimonio tivo tres fillos, Pilar, Augusto e Juan. Carmen quedou de novo viúva ao falecer Juan o 28 de decembro de 1925.

(Fonte: Tea, 5 de abril de 1913, p. 4)

En 1930 Carmen foi a traballar á escola de párvulos de Deusto, Bilbao e alí residíu bastantes anos acadando a sona de ser unha muller amante da súa terra. Na Casa de Galicia de Bilbao impartiu unha conferencia na que fixo unha exaltación da terra, da raza celta, da cultura galega e persoas de talento:

Señoras y señores, no conferencia, sino "charla familiar" es la definición concreta que corresponderá a mi disertación que procuaré, acaso sin lograr conseguirlo, hacerla l más amena posible y para ello, sin tema determinado, voy a hablaros de diversidades galaicas.

Galicia es para mi un edem al que quiero cantar sus encantos, cual lo hacen todos los que ante sus bellezas naturales, sus ríos transparentes, sus montañas de color inconfundible y su campiña de verdor incomparable le aplicaron la denominación de la Suiza española; como lo hizo el sabio catedrático Señor Unamuno al considerar su paisaje como paisaje femenino, vigoroso y hospitalario.

A raza Celta é raza de todo honradez e nobleza, intelegente y trabajadora, patrimonios que a través de los siglos va transmitiendo a sus sucesoers y así con los hombres de talento y cultura puede, en el historial gallego, construirse una cadena de eslabones interminables: Bouzas, Gonzalvez Sanabria, Martin Codax, Alfonso Cotón, Francisco de Para, Teodor de Quirós, Francisco Sánchez, Fernández Ares, Méndez Núñez...

En fin, fue Galicia cuna del Padre Feijóo, el sabio más grande en sus tiempos, de ilustres navegantes y de trovadores de galano decir y voz de niño. La mujer gallega, todo cariño y dulzura, reencarnación de las virtudes atesoradas por Concepción Arenal la inmortal pensadora cuyas obras fueron traducidas a todos los idiomas; la llorada Rosalía, poetisa, eje del movimiento renacentista; Emilia Pardo Bazán, escritora que por sus méritos llegó a ser académica de la Lengua Española y ocupó una cátedra en la Universidad Central; Sofía Casanova, cuyas obras y conferencia alcanzaron fama mundial, escritora que sienten en tal forma el amor a la patria chica, que ausente de ella desde hace muchos años, tiene siempre a su lado una mujer gallega con la que habla el dulce idioma; María Pita, heroica defensora de La Coruña, Isabel Barreto, la valerosa navegante que cruza los mares en compañía de su esposo,tomando el mando de la nave al fallecimiento de éste.

La Lírica gallega basada en las melosas notas de la Alborada que tomó su origen en las canciones lánguidas, y tierras con que los celtas saludaban al sol naciente, el alalá evocación al caballero legendario, despedida al astro sol que se retira; "o canto do pandeiro", la muiñeira y las ribeirana, que tienen su origen en las riberas del Avia y del Miño. La gaita, el clásico instrumento gallego que al decir del inmortal Murguía llora, es el fiel intérprete de la música, todo sentimiento del "folk lore" popular.

La época del decaimiento gallego (siglo XVI) y del resurgimiento merced a la labor meritísima de Pondal, Rosalía y Curros, quienes en sus inspirada lira consiguen que el idioma recluido en las aldeas remotas, descienda a las capitales, ataviado con sus mejores galas. Don Perfecto Feijóo hace revivir los cantos gallegos; Veiga escribe la Alborada y el Himno a Galicia y en esta g esta renacentista ponen su valiosa ayuda Montes, Chané, Tabuyo, Baldomir y otros.

El idioma gallego, todo armonía, idioma de palabras dulces y garimosas, poema de amor y dulzuras que llegan al alma. Leyendas gallegas entre las que descansa la del monte de Santa Tecla y la del dolmen de Puenteareas, sobre cuyas ajas se juraban amor eterno las jóvenes parejas celtas.

Los monumentos de arte y valor del Pórtico da Gloria de la Catedral de Santiago, donde los artífices encuentran siempre nuevos argumentos para la creación de notables obras. (2) 

Segundo recolle a prensa, pecha a súa charla cun canto de amor a Galicia: "canto en el que con palabra clara y elocuente, manifiesta su pensamiento diáfano, su espíritu selecto en el que se observa la experiencia del estudio y el vasto conocimiento de la Región por su convivencia en ella. Finalmente, y con verdadero dominio de la lengua gallega, da lectura a una de las más inspiradas poesías de Rosalía de Castro" (3).

De novo retorna a Galicia e en concreto veu a Ourense a traballar na escola de San Esteban de Ribas de Sil. Aquí vivíu co seu fillo Augusto Domínguez Castilla, que era funcionario de Dragados y Construcciones, ata que faleceu o 12 de marzo de 1957 á idade de 86. 

(Elaboración propia a partir de diversas fontes. (1)Vida gallega : ilustración regional: Ano XV Número 233 - 1923 setembro 20, p. 29. Foto: Vida gallega : ilustración regional: Ano XXVI Número 593 - 1934 maio 20, p. 32. (2) (3) "Los gallegos en las Vascongadas. Una conferencia en Bilbao", Vida Gallega, 10 de abril de 1934, p. 33; Gaceta de Galicia, 5 de xullo de 1888), p.2; El Alcance, 18 de agosto de 1897, p. 1; El Eco de Santiago, 1 de maio de 1896, p. 2; La Correspondencia Gallega, 9 outubro 1902, p. 2; El Correo de Galicia, 10 de marzo de 1913; El magisterio español, 17 de febreiro de 1923, p. 8; El Diario de Pontevedra, 29 de decembro de 1925 decembro 29, p. 2; El Diario de Pontevedra 9 de setembro de 1908, p.2; El pueblo gallego, 16 de agosto de 1935, p. 12; El pueblo gallego, 13 de marzo de 1957, p. 9; "Carmen Castilla. Cultísima maestra nacional", Vida Gallega, 20 de maio de 1934, p. 32.)

17 mayo 2023

ADELAIDA VALLEJO LEIRA

Adelaida era natural de Riobóo de Leiro e estudou a carreira de maxisterio en Santiago de Compostela rematándoa no ano 1944. No ano 1945 superou as oposicións e estivo destinada na escola de Beariz de San Amaro e na de Espiñeira en O Irixo. En 1950 concursou a escolas maternais e de párvulos e concedéronlle a escola de Concepción Arenal de A Coruña. Estaba casada co mestre Ricardo Freire Leira e tiñan dous fillos, José e María, e residían en A Coruña.

Adelaida tiña un irmá chamado Luís Vallejo que ocupou o cargo de alcalde no pobo de Leiro.

Colaborou na revista Sonata Galega compartindo espazos coas insignes e habituais Pura Vázquez, Herminia Fariña, Matilde G. de Lloria, Victoria P. Ozores...e, por suposto, ilustres intelectuais e poetas. A Revista tiña o seguinte subtítulo: Publicación Céltiga e Revista de Galicia. Exponente literario y artístico de la región. Apareceu en Pontevedra en 1944 e tivo unha continuidade ate 1949, se ben é certo, ao comezos tiña periodicidade de catro exemplares por ano que coincidían coas catro estacións, a partir de 1946 a edición foi irregular ata que o último número sería o publicado en decembro de 1949. O seu director era Ramón Peña e nela colaboraban importantes escritores de Galicia como Blanco Amor, Cabanillas, Otero Pedrayo, Risco, José María Luengo... Outro aspecto a destacar da revista eran as ilustracións que estaban realizadas por artistas recoñecidos e, entre as mulleres artistas que colaboraron, podemos destacar a María Rius.

Adelaida colaborou no apartado literario e fixo a súa achega de poemas en tres número de Sonata Gallega, en concreto, no número Inverno de decembro de 1944; no número de Estío de 1945 e no número 11 de 1949. 

(Fonte: Sonata gallega : una publicación de Céltiga: Número Invierno - 1944 diciembre, p.11)

O seguinte poema foi publicano na revista número Invierno de decembro de 1944, trátase da primeira colaboración que fixo Adelaida para a revista. (A transcrición é totalmente literal)

Gratitud al invierno

Paisaje sin flores, ambiente nevado

De dulces amores mipecho has colmado

Viniste a traer

La dicha a mi vida con bellos colores

Mas bellos que notas de los ruiseñores

Al amanecer.


Con suave ternura besando la nieve

El viento murmura de modo tan leve,

La dulce canción

Que es nave del alma  buscando ventura

En alas de ensueño que encantos procura

A mi corazón.


El blanco ramaje con galas de boda

Nos muestra el encaje que el hielo acomoda

Con tul de cristal,

Hermosa presencia reviste el paisaje

Silueta de novia, perfil de su traje

En ritmo nupcial.


Con estalactitas de enea soñada

Columnas bonitas el viento y la helada

Jugando formó,

Adornos colgantes que mil lucecitas

Despiden, en torno a las vidas marchitas

Que el tiempo secó.


Escarcha y rocío en noches de luna

Murmullo del río meciendo la cuna

De fría humedad,

Penachos de niebla, cruzados con grío

Cubriendo el espacio de blanco atavío

Mi canto escuchad.


Paisaje sin flores, ambiente nevado

De dulces amores mi pecho has colmado,

Viniste a traer

La dicha a mi vida con bellos colores

Mas bellos que notas de los ruiseñores

Al amanecer.

Adelaida continuou colaborando na revista. A continuación transcríbese o poema que publicou no número Estío de xuño de 1945:

Tu perfume es un recuerdo

Que dejó imborrable estela

Junto a mí.

Juega alegra con el viento

Y envolviéndome su esencia

¡Soy feliz!


Tiene aromas de cariño

Enlazadas con la brisa

Matinal.

Tu perfume encierra el brillo

De ojos puros que acarician

Para amar.


Su fragancia vaporosa

De jardines y de Flores

Me embriagó.

Y en su encanto mi alma goza

Con las gratas ilusiones

Del amor.


Tu perfume es un recuerdo

Que dejó imborrable estela

Junto a mí.

Juega alegre con el viento

Y envolviéndome su esencia

¡Soy feliz!

No correspondente ao número 11 do ano 1949 a colaboración faina cun bonito poema en galego, titúlase "¡Volve, sen qu´eu te chame!" e é un poema de amor no que lamenta a ausencia do seu amado e reclama que volva para recuperar a luz. Está estruturado en tres estrofas de oito versos con rima consoante alternante. Está na liña do desamor que a envove de tristura, unha tristura que nos leva a que Rosalía tanto reflectíu.




(Fonte: Sonata gallega : una publicación de Céltiga: Número 11 - 1949, p. 54

(Elaboración propia a partir de diversas fontes. Vid: La Región, 2 de agosto de 1945El Correo gallego, 1946 setembro 4, p. 4; El pueblo gallego, 12 de xaneiro de 1955, p. 4; El pueblo gallego, 30 de xullo de 1955, p. 9; El Ideal gallego, 18 de maio de  1950; Sonata gallega : una publicación de Céltiga: Número Invierno, decembro de 1944, p. 36; Sonata gallega : una publicación de Céltiga: Número Estío, xuño de 1945, p. 44; Sonata gallega : una publicación de Céltiga, Número 11, 1949, p. 54; Entrada Sonata Gallega, en Wikipedia.)

14 mayo 2023

CELEDONIA BRETAÑA MONTES

Celedonia Bretaña foi a segunda muller de Manuel Suárez Castro que quedara viúvo debido a que a súa primeira muller falecera por mor da gripe de 1918. Celedonia tiña unha filla do anterior matrimonio chamada Emilia Núñez Bretaña que faleceu en Guadalaxara en xullo de 1935 despois dunha longa enfermidade. Celedonia nos tempos da República solicitou a demanda de divorcio do seu primeiro home, sendo esta ditada pola Audiencia Provincial o 19 de outubro de 1932 (1). A partir de entón foi compañeira inseparable de Manuel e tiveron tres fillos, Dolores (Lolita), Raúl e Pablo.

Pero a vida de Celedonia non foi nada doada pois padeceu moito sufrimento ao ver ao seu home, Manuel, represaliado e fusilado pola ditadura. Manuel Suárez, que era aparellador, estaba afiliado á UXT e era militante activo do Partido Socialista. Ocupou o cargo de Tenente Alcade do Concello de Ourense e tamén foi Deputado Provincial. En 1936, Manuel ocupou a alcaldía,  pero, chegada a ditadura esta foi implacable con  Manuel sendo fusilado o 27 de xullo de 1937 no Campo de Aragón. 

Quedou a familia sumida nunha triste desgraza e Celedonia tivo que sacar adiante aos seus fillos co agravante de que a sociedade lle estaba dando as costas. As xentes non querían relacionarse coa familia pois os consideraban traidores do novo réxime franquista.  Ela traballou arreo mais tivo que contar coa axuda de familiares para criar aos seus fillos pois a situación económica era moi feble. Malia todas as penalidades, Celedonia e os seus fillos sempre se mantiveron fieis ás ideas republicanas. 

Celedonia faleceu en xuño de 1960 e os seus restos están no cemiterio de San Francisco de Ourense.

(Fonte: La Región, 5 de xuño de 1960. Galiciana)

(Elaboración propia a partir de diversas fontes)  (1) Galicia, 19 de outubro de 1932, p. 4 .

07 mayo 2023

CARMEN CASTILLA POLO

Foron moitas as mulleres que non sendo naturais de Ourense viñeron a exercer na nosa terra deixando unha interesante impronta polas ideas refresecadas e novidosas que portaban. 

Referenciamos hoxe a unha muller ilustre que naceu en Logroño no ano 1895. Era filla de  Cesáreo Castillo e de Rosa Polo. Fixo os Estudos Superiores en Madrid e conseguiu o título de Mestra Normal. Estivo pensionada na Escola de Señoritas de Madrid e tivo unha relación estreita con María de Maeztu, a directora. En 1920 entrou no corpo de inspectoras e o seu primeiro destino provisional foi en Teruel. 

Entre 1921 e 1922 obtivo unha beca e trasladouse a Massachusetts e profundizou nos saberes de bioloxía e organización escolar. Durante a súa estancia visitou escolas e Universidades para coñecer os métodos didácticos e pedagóxicos.

Ao remate do período becario retornou a España e exerceu como inspectora en diversas provincias, entre elas a de Ourense a onde veu destinada en 1931 correspondéndolle a zona de Ribadavia, Celanova, Bande, Allariz, Xinzo e Verín. Pasaría a ser unha compañeira máis de Antonia Ortiz e de  María Cid, renombradas mulleres que exercían con profesionalidade.

(Fonte: La Región, 27 de agosto de 1931)

Permaneceu en Ourense durante un ano pois en agosto de 1932, por concurso de traslado, foi destinada a Salamanca. Seguro que imprimiu na ensinanza de Ourense eses aires de modernidade pedagóxica.

No ano 1933 casou co empregado de Facenda Emilio Álvarez e o matrimonio estableceu a súa residencia en Madrid. Coa chegada da Guerra Civil e a ditadura abríuselle un expediente de depuración e retirárona do seu cargo de inspectora. Estivo sometida a un Consello de Guerra por estar afiliada ao Sindicato de Traballadores do Ensino e ao Partido Socialista.

(Fonte: El Progreso, 31 de xullo de 1948, p. 1)

En 1947 reincorporouse no seu cargo e exerceu na provincia de Lugo. Seguiu formándose e especializouse en linguaxe de signos e foi socia fundadora da asociación de logopedia e foniatría. As súas ansias de perfeccionamento facían que Carmen estivese sempre renovándose e reciclándose, algo que a prensa tamén eloxiou cando participou nus cursos de formación agropecuaria para mestres que se celebraron en Lugo en xullo de 1948:

La inspectora de Primera Enseñanza doña Carmen Castilla que ha obtenido una pensión para ampliar estudios en el extranjero y que siente gran entusiamso por la obra iniciada en el cursillo, antes de ausentarse quiso hacer su aportación a las enseñanzas pedagógicas, explicando una lección aque versó sobre Organización Escolar. Los maestros que escucharon la disertación de la culta inspectora no ovidarán jamás tan amena como instructiva lección. Uno de los ideales que guían a doña Carmen Castilla en su viaje a Inglaterra, Bélgica, Holanda y Dinamarca, es el estudiar la organización de la Escuela Agrícola en cada una de dichas naciones, para ofrendar a la región gallega cuanto considere de aplicación a la cruzada iniciada por la Inspección provincial de Primera Enseñanza de Lugo. (1)

Estivo traballando ata os setenta anos ata xubilar en 1965 e rendéuselle unha bonita homenaxe. Faleceu en Madrid o 5 de marzo de 1979 á idade de 83 anos.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes. (1) "Cursillos de formación agropecuaria para maestros nacionales" El Progreso 31 de xullo de 1948, p. 4; El correo de Galicia, 4 de febreiro de 1932, p. 4; La Región, 27 de agosto de 1931, p.1; Entrada Wikipedia Carmen Castilla Polo; Flores y abejas : revista festiva semanal, Número 2566, 30 de novembro de 1965, p. 1)

01 mayo 2023

ISABEL NOGUEROL FIDALGO

Probablemente naceu en Bos Aires xa que na miña base de datos cónstame a alumna Aurora Rosa Noguerol Fidalgo que naceu o 29 de xaneiro de 1898 en Bos Aires e que se matriculou no Instituto de Ourense en 1914. Rosa exerceu de mestra na escola de Vilar de Ordelles e Rairiz de Veiga e era a muller de José Mascareñas Diz. Rosa e Isabel eran irmás e  fillas de Florinda Fidalgo Álvarez. Isabel non se matriculou no instituto senón que realizou os estudos no Colexio Modelo, dirixido por Ángel Ferrín.

En 1911, xunto con outras compañeiras e acompañadas polo director, foi a León para examinarse da reválida na Normal Superior e obtivo unha notable cualificación. Presentouse ás oposicións en 1919. Estivo destinada na escola de Sorga, en Celanova, pero despois pasou á de Castro Caldelas. En 1927 casaría con Manuel Ponín Nóvoa que tamén era mestre nesta vila. 

Sendo mestra en Castro Caldelas presentouse varias veces ao concurso aberto polo Maxisterio Español obtendo premio en tres ocasións. O concurso consistía en presentar traballos sobre materias escolares e Isabel presentou corenta leccións sobre Lenguaxe cuxo mérito didáctico foi tan recoñecido que acabou sendo publicado en "La Escuela en Acción".

En 1933 realizou as oposicións para dirección de escolas graduadas e unha vez aprobadas foi destinada á provincia de Badaxoz. Presentouse en 1934 ás oposicións a Inspectora de Primeira Ensinanza e tamén se matriculou na Facultade de Filosofía e Letras en Madrid. 

Segundo Vázquez Ramil, Isabel Noguerol estivo na Residencia de Señoritas de Madrid desde 1933 a 1936. En 1937 regresou a Ourense e ocupou a dirección do grupo escolar Curros Enríquez. Despois estivo uns anos na graduada de Mérida pero en 1943 volveu á cidade ourensá. 

(Elaboración propia a partir de diversas fontes)Vid: La Correspondencia Gallega,  9 outubro 1911; El Correo de Galicia , 7 de abril de 1919;  El magisterio español, 22 de decembro de 1924; El magisterio español; 12 de xaneiro de 1927Eco de Galicia, 15 de novembro de 1927; Magisterio orensano, 8 de decembro de 1932 , p.1;  La Libertad, 12 de xaneiro de1934; El Debate, 13 de maio de 1934; El Progreso, 14 de outubro de 1937; ; El pueblo gallego, 13 de setembro de 1934; Vázquez Ramil, R., Mujeres, educación en la España contemporánea. La ILE y la Residencia de Señoritas de Madrid, Akal, Universitaria, Madrid, 2012.

30 abril 2023

BEATRIZ LORENZO (LARA BELI)


Naceu en Ourense en 1982 e actualmente reside en Madrid. Estudou Dereito e Periodismo e MBA por IE Business Schoolespecializouse en comunicación xurídica e corporativa, mais a súa paixón é a escritura. A súa vocación empurrouna a comezar a publicar unha serie de novelas por medio de Amazon empregando como seudónimo o nome de Lara Beli. 

Xa leva tres novelas "La terquedad de las estrellas"; "Un plan imperfecto" e "El hilo dorado". Foi con esta última, publicada en 2020, coa que conseguiu ser finalista do Premio Literario de Amazon. A novela descurre no contexto da Segunda Guerra Mundial, na Francia ocupada. Está sendo unha das novelas máis lidas e estivo durante cento vinte días na lista das máis vendidas.

Se Beatriz comezou facendo novela de temática romántica agora comezou, con éxito, a novela histórica, xénero que vai seguir abordando na seguinte obra que xa está comezando. Para iso leva a cabo un exhaustivo estudo histórico pois require que o contexto estea ben forxado.

Ademais de escribir ten outras ocupacións como facer informes para empresas e agora tamén está barallando a oferta que lle chega para traducir obras.

Estamos seguras que a súa carreira irá a máis.

Vidl La Voz de Galicia

28 abril 2023

MARÍA LOBIT Y FERNÁNDEZ

Naceu en Ourense en 1905 e era filla de Emilio Lobit García, conservador espadista que foi concellal en Ourense, e de Jesusa Fernández. María tiña varios irmáns que eran Justa (casada con Alejandro Páramo Guitián, falecida en xuño de 1930), Concha (casada con José Taboada Ramos), José (oficial do corpo de prisións), Antonio (este falecido en 1913), Alberto (telegrafista destinado en Vigo) e Manuel, este último era farmacéutico e faleceu en 1952. María xa era unha pianista destacada na Sociedade Económica de Santiago onde se examinou sacando sobresaliente en todos os exercicios.

María foi nomeada profesora interina de música para a Normal de Ourense en marzo de 1916. Permaneceu tan só un curso pois, ao ano seguinte, foi nomeada titular a profesora Araceli Ancochea. O seu mundo xiraba entorno á música e xa de nova formaba para de corais polo que depois, ademais de dar clases, tamén preparaba coros infantís de nenos e nenas cos que percorría a provincia cantando motetes. Era unha muller de profundas convicións relixiosas e formou parte da Xuventude Antoniana de Ourense, congregación da que foi "celadora". Tratábase dunha Confradía que se creou en 1928.

Faleceu en Ourense o día 30 de setembro de 1949. Unha morte prematura pois tan só contaba con 44 anos. 

(Fonte: La Región, 1 de outubro de 1949, p. 2. Galiciana)

(Elaboración propia a partir de diversas fontes. Vid: Cid Galante, Rosa María,  A Escola Normal de Mestras de Ourense (1877-1970), Universidade de Vigo, Vigo, 2013;  El magisterio español , 9 de marzo de 1916; Noticiero de Vigo, 21 de outubro de 1905 outubro 21, p. 2; El Diario de Pontevedra, 9 de marzo de 1916; El Ideal gallego, 19 de setembro de 1925, p. 4; La Región, 2 de novembro de 1913.

23 abril 2023

ELISA REIGADA PÉREZ

(Entrada rexistrada. Non se permite copia)

Naceu o 19 de outubro de 1912 en Vilardevós, Verín[1]. Os seus pais eran Ángel Reigada e Genoveva Pérez e vivían en Mariñamansa, en Ourense. Unha vez titulada en maxisterio no ano 1931 solicitou cubrir interinidades e déronlle a escola de Titores, en Verín e posteriormente colleu a praza da escola de Vences. Outorgáronlle a escola de Salgueiros de Xunqueira de Ambía en 1932 pero sería cesada desta escola por non dar persoalmente a ensinanza. Continuou na de Vences como interina e durante ese tempo presentouse aos cursiños de selección profesional para o maxisterio que foron superados sobradamente e con moi boa puntuación.

Casou en 1933 co tamén mestre Leonardo Cudeiro. En maio de 1937 estivo de permiso por maternidade e en agosto enviou unha instancia para solicitar traslado á escola de nenas de Mariñamansa en Ourense pero foi desestimada. 

Pero, tal como lles acontecera ás súas outras compañeiras, tamén Elisa pasou polo proceso de depuración[2]. A Comisión solicitou informes ás forzas vivas do pobo onde exercía a mestra e, en efecto, o cura-párroco de Santa Eulalia de Vences procedeu de inmediato co envío dun escrito o 20 de xaneiro de 1937 no que indicou que tiña noticias de «persoas fidedignas» e que tamén puido comprobar el mesmo en persoa, de que a mestra “se hallaba suscrita al «Ateo Orensano» aunque ignoraba la fecha en que lo hizo, lo mismo abiertamente encuadrada en el «Frente Popular» al que entusiastamente defendía[3]. Continuaba o párroco dicindo que non podía concretar se estaba afiliada a algún dos seus partidos como tampouco “a algunas de las sociedades secretas”. 

 Logo especificou que no referente ao labor escolar “cumpría deficientisimamente” e indicou que faltaba ás clases motivo polo cal o pobo protestara varias veces e “llegando al extremo dando crédito a un compañero suyo maestro, a quien le había confiado el secreto de intentar obtener certificado de médico de enfermedad por un mes estando en plena salud a fin de burlar su obligación de enseñar[4]. Detallou que a mestra pernoctaba en Verín onde tiñan un concepto de la de ser de esquerdas. No relativo á cuestión relixiosa dixo que era totalmente anticlerical e de escasísima fe e que tan só acudira a algunha festividade. 

Curiosamente, o Comandante da Garda Civil de Ourense no posto de Verín emitiu un informe o 5 de marzo de 1937, uns meses despois da acusación do párroco, no que indicou que Elisa servira na escola de Tintores en calidade de interina desde febreiro a xullo de 1934 e non ten constancia de que durante ese tempo a mestra pertencera a ningún partido da Fronte Popular, nin a asociacións secretas, que o seu labor na escola así como a súa conduta moral, política e social foron boas e nunca fixo ningunha propaganda disolvente nin dentro nin fóra da escola[5]

O caso foi que Don Emilio Nieto Rodríguez, secretario de esta Comisión Depuradora certificou un informe o 20 de novembro de 1937 moi interesante xa que manifesta poñer en dúbida o escrito do párroco acusando á mestra pois este mesmo emitira outros nos que a «canonizaba»: 

Certifico: Que en el informe emitido por el Sr. Cura de Pazos consta el que dice: Esta digna Comisión D (depuradora) ha de tener cuidado con el informe que de la maestra nacional de Vences Doña Elisa Reigada Pérez, dé el Sr. Cura, pues siendo de las de puño en alto y otras hierbas más, todas malas, se le incoo expediente, valiéndose de manejos y recomendaciones, ese Sr. Cura vuelve a dar un segundo informe contrario al primero canonizándola, y con otros más como el del Jefe Local de Falange de Monterrey, que por no discrepar de los otros informadores, según él mismo declaró, informó favorablemente, consiguiendo así sobreseer el expediente[6].

Non obstante, malia as contradicións acusatorias, o 24 de decembro de 1937 imputáronselle a Elisa Reigada seis cargos que foron o de estar afiliada á Fronte Popular á que defendía con “entusiasmo” e tamén saudaba co puño en alto deixando ver a súa “tendencia extremista”. Outros cargos foron que na escola daba ensinanzas antirrelixiosas; que non cumpría cos deberes relixiosos e era descaradamente anticlerical; que na súa vida privada era inmoral; que o seu labor pedagóxico era moi deficiente e faltaba frecuentemente á escola e, por último, que era déspota, “holgazana” e “ineducada”[7]

En contestación a esta acusación Elisa presentou un prego de descargos con todo detalle de explicacións. En primeiro lugar negou, sobre o informe emitido polo sacerdote, toda a acusación considerando que non tiña probas para demostrar toda a argumentación esgrimida e que a acusación seguía o expoñente político e de xeito implacable polo que «El que prueba con exceso nada prueba». Manifestou a mestra que había un informe do comandante da Garda Civil na que facía referencia á súa boa conduta, polo que debería terse en consideración. Argumentou que o informe acusatorio foi obra da inimizade polo que non era de estrañar que o delator tamén fomentase un ambiente hostil contra ela dando lugar a partes negativos. 

Deféndese da acusación de pertencer e militar na Fronte Popular argumentando que tampouco se achegara proba de adhesión completa a dito núcleo e dicíase só que era “simpatizante”, pero di que si é defensora da xustiza social que, segundo ela, defendeu o propio León XIII e tamén é unha das bases que incitou ao alzamento militar, polo tanto: 

Que por otra parte, si por alguien se quisieron cotizar como simpatía frente-populista de la que suscribe sus manifestaciones, que nunca velo ni oculto ahora, de que toda política de regeneración a de vincularse a una amplia y segura actuación de la justicia social, no ha de olvidarse que aquello es base fundamental de la sociología cristiana que León XIII proclamara; que constituye el aliento de los atados que se constituyen a regimen totalitario; que todos los días se recuerda por los organos del estado Español que la instauración de esa Justicia es lo que primeramente legitima la cruenta lucha que hoy se desarrolla en el suelo de nuestra Patria; y que sobre todo, si aun en ciertos sectores surge el escándalo, mas o menos recatado, cuando se habla de la necesidad de esa Justicia, resultara que el oculto acusador de la que expone, al unirse al coro de los escandalizados mucho mas alejado que ella estará del espíritu del Glorioso Movimiento que exige las depuraciones que mueven este expediente.[8]

Por outra banda, entende a mestra que a súa defensa da xustiza social está liguada aos principios do Evanxelio e que “…la que expone permanecion (sic) de siempre a las agrupaciones religiosas que se sustentan precisamente sobre todas las doctrinas, ello ininterrumpidamente y cuanto a aquellas manifestaciones piadosas y de cultivo espiritual…”[9]. E isto como di, vén a ser incompatible cos significados da Fronte Popular. 

Nesta carta de descargos fai mención dos informes favorables que achega do Sarxento Comandante do Posto da Garda Civil de Verín, Don Ceferino García Macia quen certificou que a mestra de Vences era de boa conduta e que se ben fora simpatizante do Movemento Nacional coa Fronte Popular, cando se iniciou o Glorioso Movemento cambiou radicalmente de opinión simpatizando co mesmo e continuou observando boa conduta político social[10]. Outro informe de Ramón Taboada Chivite quen alegou que coñecía á mestra e que sempre actuou conforme ás normas patrióticas[11]. Ademais Elisa para acreditar a súa filiación relixiosa achega o carnet de ingreso na Orden dos Terciarios da Merced; un certificado de formar parte dos Coros da Asociación do Sagrado Corazón; de ser membro da Asociación Jueves Eucarísticos de Verín; de que cumpriu sempre co Precepto Pascual. Do sacerdote da Trindade de Ourense tamén achegou un escrito no que afirmaba que Elisa non pertencera a partidos de esquerda… Unha serie de xustificantes que garantían a súa traxectoria na moral cristiá, algo que era moi valorado pola Comisión Depuradora. Todo isto xunto cos certificados dos pedáneos de Verín, Monterrei e incluso o Xefe Local da Falanxe Española de Verín e informes dos pais parecían servir para exoneralas dos cargos e, en efecto, puido continuar exercendo como mestra. A propia inspectora Antonia Ortiz informou sobre o bo facer a mestra na escola que rexentaba e que sempre cumpriu cos seus deberes profesionais e coas disposicións emanadas da superioridade en respecto relixioso e patriótico.[12]

Mais en febreiro de 1938 o presidente da Comisión Depuradora manifestou que figuraba que a mestra fora socia de ATEO e subscritora da revista da agrupación. 

De novo a mestra engade outra carga de descargos indicando que era falso e manifestou:

No desconoce esa Comisión Depuradora que las listas de la ATEO fueron hechas en la imaginación de una porción de Srs. Maestros, que eregidos en mangoneadores, estamparon emparapetados en el poder oficial una porción de nombres de maestros y maestras que no solicitaron ni pretendieron de forma hablada o escrita tal admisión, pues conociendo los fines que perseguía dicha asociación, que eran todos ellos de tipo sesctario, partidista y de un profundo sentido de adversidad a la moral cristiana y a la educación española, circunstancias estas que nos colocaban en forma diatralmente opuesta, por ello la que suscribe no penso ni remotamente en afiliarse ni compartir el marchamo de la citada agrupación del magisterio, pues ahora como antes la misma posición religiosa, política, profesional y social lo que pueden comprobar los componentes de ese Tribunal.

Y referente a ser suscriptora de la revista de la citada agrupación profesional, podra sacar la Comisión la conclusión de la no existencia de tal suscripción ya que jamas tuve periodico profesional ni político adquiriendo todos los datos que necesitaba para la vida profesional en la Gaceta de Madrid y Boletín Oficial de la provincia y cuando estes no me era facil adquirirlos me ponía al corriente de las disposiciones mi marido, que es maestro nacional…[13]

Pero, lamentablemente, non tivo sorte e Elisa foi sancionada o 24 de abril de 1940 con dous anos de emprego e soldo e de cinco anos de traslado forzoso fóra da provincia e destinárona ao pobo de Valvonilla, na provincia de Burgos. Revisado o seu expediente por parte da Comisión, esta emite un documento o 18 de setembro de 1941 no que fixo alusión aos informes presentados pola mestra sobre a súa manifesta relixiosidade e a boa conduta que certificaran os alcaldes polo que a Comisión decidiu atenuar a sanción imposta, a raíz desta decisión concedéronlle en 1941 a escola de Piñor de Barbadás e acabaría exercendo na escola de Mariñamansa conseguido o traslado por consorte xa que se atopaba alí de mestre o seu home: 

  …procede atenuar la sanción impuesta y habiendo sufrido ya larga suspensión y no pareciendo existir inconveniente para el retorno al mismo pueblo, puesto que los informes favorables proceden no solo de Verín, donde al parecer reside y ha residido mucho, sino de Vences (Monterrey) donde se hallaba ejerciendo el cargo, pudiera estimarse suficiente sanción con la pérdida de los haberes que ha dejado de percibir y la inhabilitación para cargos directivos…[14].

Non é estraño que as mestras que se vían envoltas no proceso depurativo se provesen de argumentos na súa defensa. Hai que pensar que se eran sancionadas o cambio nas súas vidas era substancial pois ademais de apuros económicos quedaban sumidas nunha baixa consideración por traidoras e por inmorais, cualificacións que para unha muller eran de grande calado.

(Elaboración propia a partir de numerosas fontes. Esta entrada está rexistrada e suxeita á publicación)

[1] El magisterio español, nº 9042, 29 de setembro de 1932, p. 13; El magisterio español,  9309, 28 de xuño de 1934, p. 12.[2] O Expediente de Depuración a Elisa é dun grande tamaño pois consta de 71 documentos o que dá noción de ter sido un proceso moi longo.[3] MINISTERIO DE CULTURA, Aquivo da Administración Central, 32_12788_033_0005.[4]Ibem.[5] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral de Administración, 32_12788_033_0007.[6] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral de Administración, 32_12788_033_0011.[7] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral da Administración, 32_12788_033_0014.[8] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral da Administración, 32_12788_033_0016.[9] Idem.[10] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral da Administración, 32_12788_033_0018.[11] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral da Administración, 32_12788_033_0054.[12] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral da Administración, 32_12788_033_0063.[13] Idem.[14] MINISTERIO DE CULTURA, Arquivo Xeral da Administración, 32_12788_033_0040.