AMALIA ÁLVAREZ GALLEGO

Amalia Álvarez Gallego naceu en Lugo o 10 de febreiro de 1906 e foi a muller valente, galeguista e forte que sufriu a morte cruel por fusilamento do seu home, Alexandre Bóveda. Por ser a muller do galeguista ourensán e pola súa vida de sufrimento e loita é parte da nosa historia ourensá.

      Amalia naceu no seo dunha familia de recursos e culta. Seu pai, Xerardo Álvarez Limeses, era poeta, orador e inspector de ensinanza primaria exercendo algún tempo na cidade de Ourense. Gozaba de notoriedade no círculos culturais de Pontevedra pois era asiduo escritor e conferenciante sobre asuntos de instrución e culturización que lle preocupaban e poñendo de manifesto a necesidade de estender a educación para que un pobo progresase[1]. Así mesmo, era membro da Real Academia Galega e cofundador do Museo Provincial de Pontevedra. Falecería en marzo de 1940 con grande pesar para o ámbito cultural galego[2] e sobre todo para súa filla, Amalia, para quen era un referente.  A nai de Amalia, Dolores Gallego Martínez, naceu  en Castro de Morelle, Castellón, e era filla dun Coronel[3]. Dolores e Xerardo contraeron matrimonio en Pontevedra o 21 de febreiro de 1895[4] e tiveron  dous fillos, o maior, Xerardo, e a pequena, Amalia.

            Despois dunha estadía en Ourense, pois o seu pai estaba destinado como Inspector de Primeira Ensinanza en Ourense, trasladáronse a Pontevedra. Amalia realizou os estudos de primaria na Escola da Praza do Xeneral Martitegui e aos dezaseis anos, en 1922, realizou o exame de ingreso á Escola Normal de Mestras obtendo matrícula de honra[5], pero non rematou a carreira e tan só fixo un curso[6].

            A Amalia gustáballe a música coral e tiña grandes dotes para o canto e aos vinte e dous anos entrou a formar parte da Coral Polifónica de Pontevedra que estaba presidida por Antón Losada Diéguez  e era como unha reunión de amigos da música[7]. Acudía aos ensaios da Coral e foi onde coñeceu a Alexandre Bóveda que tamén estaba no coro. A amizade foi xurdindo entre eles derivando logo nunha relación de parella. Non obstante, deixáronse un tempo pois tiñan os dous o seu temperamento, aínda que ao ano retomaron a relación xa que estaban destinados a unha vida en común.

E efectivamente, de alí ao pouco casaron. A petición de man de Amalia Álvarez tivo lugar  en Bayón, Pontevedra, en xullo de 1930 e foi feita por parte do oficial da Deputación Provincial de Pontevedra Don Carlos Pulido Parada que era o irmán político de Alexandre Bóveda Iglesias que nesta época ocupaba o cargo de Xefe Pericial de Contabilidade do Estado e Tenedor de Libros da Delegación de Facenda[8]. Casaron na igrexa conventual de Poio e foron de padriños o pai de Amalia, do Xerardo Álvarez, e dona Luísa Iglesias, nai de Alexandre Bóveda[9]. O matrimonio foi de lúa e de mel e ao regresar viviron en Pontevedra e logo en Poio. Tiveron cinco fillos, a última, a máis  nova non chegou a coñecer ao seu pai pois naceu despois de que o fusilaran. 
A familia estaba moi unida. Alexandre era un home do fogar e agarimoso cos fillos e  con Amalia. Ambos os dous  mantiñan conversas sobre asuntos caseiros, sobre libros, sobre o compromiso de Alexandre coa política e o galeguismo… Amalia era a súa máxima inspiradora e moitos textos que Alexandre escribiu foran pensados por e para ela.

Alexandre era un dos máximos representantes do galeguismo e defendía que ese galeguismo non quedara no folclorismo e sentimentalismo senón que debía ser unha cuestión máis social e de maior compromiso para chegar ao nacionalismo galego[10]. Era o Secretario do Partido Galeguista, defensor do Estatuto de Galicia e candidato polo Fronte Popular pola provincia de Ourense.

Polas súas ideas foi represaliado polo franquismo e, tras do golpe militar, en nada o detiveron, dous días despois, o 20 de xullo de 1936 estando de en Ourense. Sometérono a procedemento sumario e o 14 de agosto de 1936 condénano a morte. O seu alegato non puido ser máis elocuente e tamén unhamostra da inxustiza que se cometía: “Mi patria natural es Galicia. La amo fervorosamente, jamás la traicionaría, aunque me concediesen siglos de vida. La adoro más allá de mi propia muerte. Si entiende el tribunal que por este amor entrañable debe serme aplicada la pena de muerte, la recibiré como un sacrificio más por ella. Hice cuanto pude por Galicia y haría más si pudiera. Si no puedo hasta me gustaría morir por mi patria. Bajo su bandera deseo ser enterrado, si el tribunal juzga que debo serlo”[11]

            O 17 atárono a unha árbore no monte da Caeira, en Poio, e o asasinaron. Un amigo aproveitou ao marchar o pelotón de fusilamento para meterlle na chaqueta a bandeira galega. Tiña tan só trinta e tres anos e un grande amor por Galicia. Escribiu á Choliña, Amalia, unhas últimas letras: “Faltan uns minutos e teño valor, por vós, pola Terra, por todos. Vou tranquío”[12]. Quen sabe se lembrou aquel poema dedicado á súa querida Amalia, “Pechei os ollos; quixen durmir; soñei esperto, pensando en ti” [13].

Ela escoitou os disparos e anguria que sentiu foi tremenda. Amalia e Alexandre tan só levaban seis anos casados. Os fillos eran aínda moi pequenos e estaba embarazada  da quinta filla que ese mesmo día naceu. A partir de entón a familia quedaría marcada. Amalia, con trinta anos, viu truncada a súa vida tinguindo de negro a súa dor e a cor da súa roupa.

A partir de aí comeza a súa loita por tirar pola familia: “A vida é loita, a vida é loita, non cres?” [14].  Inclúese na lista de mestras interinas[15] e comeza a dar clases ao mesmo tempo que preparaba as oposicións a maxisterio pero, finalmente, decidiu presentarse en Madrid ás oposicións de Facenda e, en 1941, foi nomeada auxiliar de Facenda e destinárona a Cádiz[16]. Deixou aos fillos ao coidado da familia e, ao volver a Pontevedra, levounos a Madrid e estiveron no Internado para Orfos de Facenda, unha institución que supuña unha axuda para o persoal de Facenda. E, lamentablemente, mantíñanos separados do resto de nenos por ser fillos de “un rojo”. Pero tamén Amalia sufriría os comentarios despectivos dos veciños pero soportounos con entereza e sen chegar a gardar rancor polo que padeceu. Así mesmo tivo moitas complicacións para obter un certificado de adhesión ao réxime para seguir traballando de funcionaria.

(Familia Bóveda. Foto cedida por Ánxeles Cuña Bóveda)

            Amalia Álvarez, a querida Choliña tal como a chamaba Alexandre, lamentaba que tiveran que matalo para coñecer o que fixera por Galicia. Ela sabía do compromiso de Alexandre pola terra, pola xente galega, por iso, cando Alexandre dicía ás veces que ía deixar todo para dedicarse máis á familia, ela empurrábao a seguir: “É o único entusiasmo que ten, quítaslle iso e despois..., el non fuma, non bebe, non fai  gamberradas. Que siga na política”[17]. Por iso, cando os seus fillos xa tiñan idade para comprender o sucedido, xuntou aos cinco e explicoulles por que o seu pai fora fusilado. Un duro golpe para eles que lles fixo sentirse máis unidos e tamén apreciaron o esforzo da súa nai: "Mi madre fue otra verdadera mártir", al sacar adelante a todos sus hijos "como una campeona" dixo o seu fillo Xosé Lois Bóveda nunha das homenaxes que lle deron ao seu pai[18].

            Efectivamente, Amalia cargou co peso da memoria histórica de Galicia. Ela acudiu a todas as homenaxes que lle fixeron a Alexandre como unha mostra do seu apoio constante. Amalia faleceu aos 95 anos o 27 de novembro de 2001, e repousa xunto a Alexandre no Panteón familiar de San Mauro.

            Unha muller comprometida, loitadora, traballadora e sacrificada que soubo vivir sen odio aos que asasinaron a Alexandre.

Avoa Amalia, fonda, agarimosa, intelixente e retranqueira

Que falar marabilloso! Que limpa mente!

Que ollar vivo, mouro e alegre!

Namoraches cantando

Viviches forte, enxeñosa...

entre sombras iluminadas por tempos sincopados

 de Ánxeles Cuña Bóveda[19]

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

Álvarez Blazquez, Xosé María, Alexandre Bóveda: apunte biográfico, serie Hombres que hicieron Galicia , D.L., 1982.

Álvarez Gallego, Gerardo, Vida, paixón e morte de Alexandre Bóveda (Bos Aires, Nós, 1972).

Marco, Aurora, Dicionario de mulleres Galegas, (Santiago, A Nosa Terra, 2007).

---

[1] Gerardo Álvarez Limeses, “Concepto de la cultura” Boletín de Educación, 13 (1935).

[2] Juan Novás Guillán, “Gerardo Álvarez Limeses, ha muerto”, Boletín de Educación 19 (1940)

[3] Don Xerardo Álvarez e dona Dolores Gallego eran os bisavós de Ánxeles Cuña e ela achegoume interesantes datos sobre a súa familia.

[4] El Criterio gallego, 22 de febreiro de 1895

[5] “Alumnas aprovechadas” El Progreso, 3 de outubro de 1922.

[6] Montse Fajardo Pérez, “Amalia Álvarez Gallego”, http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=1089 consultado o 6 de abril de 2020.

[7] “Coral Polifónica de Pontevedra” https://gl.wikipedia.org/wiki/Sociedad_Coral_Polif%C3%B3nica_de_Pontevedra  consultado o 6 de abril de 2020.

[8] Vida gallega ,456, 30 xullo de 1930.

[9] Vida gallega, 466, 10 de novembro de 1930; La Región, 24 de outubro de 1930.

[10] “El Estatuto de Autonomía” Nuestra Bandera: revista de educación ideológica del Partido Comunista de España - Número 134, 1 de abril de 1986.

[11] “La leyenda que no puideron asesinar”, https://elpais.com/diario/2011/08/17/galicia/1313576297_850215.html consultado o 6 de abril de 2020.

[12] Carta de Alexandre Bóveda a Amalia antes de ser fusilado. Montse Fajardo, “Amalia Álvarez Gallego”, http://www.dogrisaovioleta.gal/biografia/represaliadas-e-resistentes/as-que-quedaron/amalia-alvarez-gallego/ consultado o 7 de abril de 2020.

[13] Poema de Alexandre Bóveda dedicado a Amalia. Montse Fajardo, “Amalia Álvarez Gallego”, http://www.dogrisaovioleta.gal/biografia/represaliadas-e-resistentes/as-que-quedaron/amalia-alvarez-gallego/ consultado o 7 de abril de 2020.

[14] Montse Fajardo, “Amalia Álvarez Gallego”, http://www.dogrisaovioleta.gal/biografia/represaliadas-e-resistentes/as-que-quedaron/amalia-alvarez-gallego/ consultado o 7 de abril de 2020.

[15] El Noticiero gallego,18 de xaneiro de 1938.

[16] “Auxiliares de Hacienda” El Pueblo gallego, 30 de decembro de 1941.

[17] Idem.

[18] “La leyenda que no pudieron asesinar” https://elpais.com/diario/2011/08/17/galicia/1313576297_850215.html, consultado o 7 de abril de 2020.

[19] “Amalia Álvarez, que se namorou cantando”, http://nondesaesquecemento.blogspot.com/2016/03/amalia-alvarez-que-se-namorou-cantando.html consultado o 6 de abril de 2020.

MULLERES AGUERRIDAS ANÓNIMAS NA PANDEMIA

Caeu sobre todos nós unha lousa de pedra en forma de pandemia. Unha lousa que fixo que todo se paralizase e que interrompise o rumbo das nosas vidas, sen inercia, incluso, pois veu de repente, un parón en seco. Incertidume no xa tortuoso camiño da historia, pois a historia nunca é recta senón que está chea de nós e curvas e contracurvas.
Todos e todas nas casas, como en celdas dunha colmea.

E isto deu lugar a que descubríramos as nosas casas, que nos descubrísemos a nós mesmos e incluso á nosa familia grazas a prolongadas charlas nun tempo que pasa lento. Son tantas horas xuntos que aprendimos a respectarnos nos espazos e a deixar a cada un  cos seus novos ou vellos soños e pensamentos.

Nestes tempos detidos aprendimos tamén a pensar, pois no remuíño do día a día case non lle dedicamos tempo. Pensar, reflexionar e..valorar.

Pensei...agora é o momento.

Por fin teño ocasión de dedicar unha entrada no meu blog ás MULLERES ANÓNIMAS. Son mulleres ás que non lles sei o nome pero véxoas e sorrinme cos ollos pois as súas bocas están tapiadas pola mascariña.

Quero dedicar esta entrada ás mulleres que maiormente ocupan os postos nos supermercados, nas tendas ou postos de venta de alimentación. Están aí na primeira liña, día tras día, e falan con nós e pensamos que grazas a elas todo vai ir ben, que nada vai faltar, que non debemos preocuparnos que están elas vixiantes  para que todo vaia ben. Levan horas e horas sen parar, de pé, atendendo o noso medo. O seu cansanzo cincela as olleiras nos seus ollos, pero seguen loitando sen arredarse a que elas poidan ser atrapadas por esa doenza.

Gravemos as súas caras na nosa memoria. Son as nosas mulleres do día a día que antes non viamos. Agora sonnos imprescindibles.

Tamén vai a miña admiración para as que están nas residencias, nos hospitais, nos centros de saúde....aí están, sempre estiveron pero agora VÉMOLAS. As sanitarias ataviadas como se fosen á guerra, pois case é unha guerra, están salvando as nosas vidas,a  dos nosos maiores...son horas sen dormir, sen case comer, cos músculos esgotados de moverse a correr, sen parar e....aínda lles quedan forzas para disimular a súa tristura. Elas SALVAN aos nosos  familiares, aos nosos amigos, a todos... porque todos dependemos de todos aínda que non nos coñezamos. E son capaces de aplaudir, de animar, de levar un móbil aos enfermos para que vexan á súa familia...Pode haber máis vondade? Son xestos máis valiosos que as riquezas.

Por iso, a toda esas mulleres que estades hoxe en día demostrando o que valedes, envíovos a nosa admiración pois logrades que nos sintamos todas orgullosas de noso xénero.

Mulleres que cosedes, mulleres que limpades, mulleres que cultivades, mulleres que protexedes, mulleres voluntarias, mulleres farmacéuticas, mulleres mestras, mulleres nas fábricas, mulleres artistas, mulleres reporteiras, mulleres funcionarias, mulleres empresarias, mulleres que coidades, mulleres dilixentes, nais que estades na casa, avoas que tanto sufristes na vosa época de escaseza e que tamén loitades. A todas...

Mulleres aguerridas, NON SEI COMO VOS CHAMADES, non chego a ver as vosas caras pero si as vosas miradas, miradas de valentía. Grazas polo voso traballo.

 Quen aínda pon en dúbida a nosa fortaleza?Con este tronco as pólas non rachan.

MARISA CARRASCO

Naceu en Verín en 1962. Ela estudou medicina e exerce como tal, pero dende moi nova sempre se sentíu atraída polo mundo da creación de murais, carteis e revistas. Traballando como médica achégase aos pinceis da man do pintor galego Xurxo Martiño, director da Escola Altaira de Santiago de Compostela.
É unha artista autodidácta pero moi intuitiva e admira a Miguel Barceló de quen lle gusta as acuarelas africanas. Ten feito interesantes exposicións.
Gómez Limia, Rosa e Núñez Sánchez, Patricia, 100 mulleres galegas. Artistas emerxentes, Santiago, Xunta de Galicia, 2010, p. 256-257.

MARINA FERNÁNDEZ

Naceu en Ourense en 1945. Ela é mestra e pedagoga-terapeuta pero non exerce como tal pois a súa dedicación e paixón é a pintura á que se achegou de xeito autodidacta. A súa obra ten un estilo expresionista-vital e escolle diversidade de temas para expresarse.Realizou interesante exposicións en París, Portugal e por toda a xeografía galega. O seu tema principal é a muller que pinta con ollos que lembran ás representacións bizantinas ou mesmamente ibéricas, cheas de cor e pinceladas vitais e enérxicas.

Vid: Gómez Limia, Rosa e Núñez Sánchez, Patricia, 100 mulleres galegas. Artistas emerxentes, Santiago, Xunta de Galicia, 2010, p. 248-251.

EVA MENDOZA

Naceu en Ourense en 1978. Licenciouse en Periodismo e Humanidades e ten un Master de Xestión Cultural e outro en Artes e Novas Tecnoloxías.

Eva é unha artista que se introduce no mundo da innovación artística e á que lle gustan os proxectos amplos e altamente narrativos, valéndose da fotografía, o video e tamén do net-art.

Actualmente dedícase profesionalmente a levar o comisariado de exposicións, actividade que simultanea coa creación artística.

A súa arte é difícil clasificar e encasillar e non se vincula a ningún movemento pois para ela a arte non ten verdades absolutas.

Como muller inqueda vai tamén a terras de América a inspirarse e a participar en eventos.

Na súa traxectoria hai numerosas exposicións individuais e colectivas.

Vid: Gómez Limia, Rosa e Núñez Sánchez, Patricia, 100 mulleres galegas. Artistas emerxentes, Santiago, Xunta de Galicia, 2010, p. 136-137.

HERMINIA DOMÍNGUEZ GONZÁLEZ

Herminia Domínguez González naceu en Ourense e é catedrática e investigadora acérrima. Exerce como profesora na Facultade de Ciencias no Campus de Ourense e é unha das mellores investigadoras de España no eido das Ciencias e da Tecnoloxía dos alimentos.Os seus estudos son os máis citados nas investigacións que se están a levar neste campo. Herminia mantense no ranking das 427 mellores investigadoras de España.
A liña de investigación de Hermina é o aproveitamento dos residuos de biomasa vexetal para obter produtos de interese na industria alimentaria e farmacéutica.
O labor que desempeñan as mulleres no ámbito da investigación é encomiable pois ben é sabido do arduo esforzo que supón. Malia os avances que se teñen dado no recoñecemento da muller na investigación é certo  que aínda hai diferenzas de xénero nestes ámbitos. Sabemos que a investigación é un exercicio vocacional pero moi complexo e de moitas horas de dedicación e ás veces non se ve moi recoñecido. Por iso, é loable traer a mulleres ourensás que persisten nese camiño de demostrar a súa valía pois abren o camiño a moitas outras.
Faro de Vigo
La Región

HILDA ADRIANA FERNÁNDEZ

As raíces fondas de onde unha é sempre permanecen. Non podemos esquecer neste blog a mulleres que, aínda nacendo fóra de Galicia, levaban a impronta da terra de onde eran os seus pais e avós pois con toda seguridade lle transmitirían o sentimento pola terra onde naceran.
Hilda era neta de avós de Lobios, Ourense, e de Boimorto. O seu espírito combativo veulle de familia pois tamén eles combateran no bando republicano contra os golpistas.
Naceu o 21 de xuño de 1951. Foi unha represaliada/ desaparecida na ditadura arxentina. Tiña 26 anos en 1977. Criouse na zona de Cidadela (zona Oeste do GBA), onde tiña toda a súa familia. Foi estudante na Escola Nacional de Cerámica e na Escola Nacional de Belas Artes Manuel Belgrano. Era artista plástica.  Cando tivo 18 anos máis ou menos traballou gratis con pequenos que estaban baixo a égida dun xuíz a disposición da Xustiza, no Instituto Gambier, próximo á Prata, organizando campamentos e transmitíndolles o amor pola pintura.  Militante de Mocidade Traballadora Peronista (JTP) e delegada gremial polo Sindicato de Publicidade onde aínda a lembran pola súa empuxe e entrega ao labor cotián, pero tamén porque era enxeñosa, divertida e moi boa persoa.
Secuestrada-desaparecida o 21 de xaneiro de 1977, no barrio de Flores (Bar Azteca), á idade de 25 anos, cando seguía pelexando contra a ditadura militar: soubo dicir: "están a caer todos os meus compañeiros pero eu non me vou a ir". Con ela caeu resistindo o seu arresto ilegal, a súa compañeira Marta Ofelia Borrero. Foi vista no CCD ESMA antes do seu asasinato.  Borrero foi asasinada  na ESMA (A Escola de Mecánica dá Armada (ESMA), en Bos Aires, que foi centro clandestino de detención e tortura durante a ditadura do xeneral Videla)  ás poucas horas. Ninguén viu ou recoñeceu a Hilda.

Vid: Desaparecidos españoles en Argentina de Lois Pérez Leira

http://www.robertobaschetti.com/biografia/f/42.html

CONSUELO CASTRO REI

Consuelo Castro Rei (Ourense, 27 de xullo de 1964) É licenciada en Dereito pola Universidade Complutense de Madrid e ingresou no Corpo de Avogados do Estado en 1989.

Exerceu como avogada no Ministerio de Sanidade e Consumo na Avogacía do Estado da Coruña e na Axencia Estatal de Administración Tributaria en Galicia. Desempeñou o cargo de avogada da Estado-Xefa da Coruña entre 2004 e 2007, ano no que foi designada avogada da Estado-Xefa da comunidade autónoma de Galicia.

Foi, ademais, vogal do Consello de Administración e asesora xurídica da Autoridade Portuaria da Coruña e vogal da Comisión de Garantías de Videovigilancia de Galicia.

Forma parte, como representante de España, do Grupo de Traballo sobre dereitos humanos e migración do Comité de Dereitos Humanos do Consello de Europa, no que ostenta a vicepresidencia.

En 2011 converteuse na primeira muller electa académica de número da Real Academia Galega de Xurisprudencia e Lexislación onde defendeu o uso do galego na xustiza no seu discurso de incorporación á academia. Consolo Castro é defensora da normalización lingüística do galego no ámbito da xustiza.

En outubro de 2012 pronunciou o seu discurso como académica de número da Real Academia Galega de Xurisprudencia e Lexislación,converténdose na primeira muller electa desta institución.  Para o seu discurso escolleu o tema da diversidade lingüística no marco político do Estado e do Dereito en defensa do uso da lingua galega e 

En xuño de 2015 recibiu o premio Pena Novo, un galardón que premia a normalización lingüística no ámbito das administracións públicas, na vida institucional de Galicia e na sociedade en xeral.

En xuño de 2018 foi nomeada avogada xeral do Estado-directora do Servizo Xurídico do Estado.

É tamén vicepresidenta do Grupo de Traballo sobre Dereitos Humanos e Migración do Comité de Dereitos Humanos do Consello de Europa.

Vid: https://es.wikipedia.org/wiki/Consuelo_Castro

INÉS OLLERO

Inés Ollero naceu en 1956, os seus pais eran de Allariz, por iso a traemos aquí, ao noso blog, pois seguro que lle transmitirían o amor pola súa lonxana terra. O pai de Inés, César Ollero, naceu en Saa, Paderne de Allariz, loitou pola causa da República e en 1936 emigrou a Arxentina. Inés, foi unha de tantas desaparecidas na represión Arxentina, unha de tantas, unha galega desaparecida nas causas de lesa humanidade contra a ditadura Arxentina. En 1977 Inés tiña 21 anos e estudaba bioloxía. Militaba na Federación Xuvenil Comunista, era responsable política do barrio de Almagro e cumpría tarefas de responsable de Literatura ao momento da súa desaparición.. O 19 de xullo de 1977 volvía á súa casa dunha reunión cos seus compañeiros no colectivo 187, cando unha pinza militar fixo baixar aos pasaxeiros e levounos á comisaría 49. Inés tiña encima o que nese momento chamábase "literatura extremista". Secostrárona na comisaría. Oito anos despois, en 1985, dous ex detidas-desaparecidas dirían no xuízo aos ex comandantes que viran a Inés con vida na ESMA. Ela segue desaparecida.

Federación de Asociacións Galegas de Bos Aires.

Vid: "Desaparecidos españoles en Argentina" 2010 de Lois Pérez Leira
http://www.desaparecidos.org/arg/victimas/o/ollero/
César Ollero

RUT BALBIS

Naceu en Ourense en 1979. é licenciada en Actividade Física e do Deporte. Formouse en Danza Contemporánea con Andrés Corchero, con Hisako Horikawa, con Daniel Abreu e Damián Muñoz.  Realizou o One Year Certificate londinense en danza contemporánea. Tamén desenvolve labores pedagóxicas na Aula de Teatro e Danza da Universidade da Coruña como profesora do grupo de produción de danza e impartiu seminarios e talleres relacionados coa educación física. Creou en 2005 a súa propia compañía de danza chamada "Pisando ovos". Obtivo o premio en 2007 no Certame Coreográfico de Madrid. Pisou os escenarios máis importantes dos festivais nacionais.
Vid:Rut Balbis

MATILDE VÁZQUEZ

Pintora ourensá que tivo moita sona nos anos oitenta do século pasado. Realizou exposicións diversas e a súa pintura caracterizábase por representar un mundo onírico de figuras, duendes, de grandes ollos e expresións sorrintes que vixían e velan pois son pantasmas bos. Traballa temas irreais con monstros amables. Realiza unha pintura inxenua sen clasificacións.
Vid: Hoja Oficial del Lunes : Año XXXVI Número 1757 - 1981 febrero 23. 

MARÍA ISABEL ESTÉVEZ DE LA CRUZ

Isabel Estévez naceu en Ourense. Fixo o preuniversitario no Instituto e logo matriculouse na Escola Oficial de Idiomas.  Licenciouse na Universidade da Sorbona  e estudou na Escola Oficial de Periodismo. Impartiu clases na Facultade de Ciencias da Información. e foi unha entusiasta viaxeira a Inglaterra. Tamén recibou a medalla de Ouro de Relacións Públicas.
Ela mesma di que na súa época, polos anos setenta, o que se estilaba era que as mozas estudaran labores e algo de idioma. Ela deseguida se apaixoou polos idiomas e comezou a estudalo con entusiasmo a pesares de que á súa familia non lle gustaba. Pero a Isabel apaixoáballe ensinar e, ao fin, a familia deuse conta de que Isabel, ensinando, era feliz
O seu entusiasmo  polo inglés levouna, en 1974, a escribir un libro de aprendizaxe do idioma. "My English text book" cunha metodoloxía práctica e sinxela que permitía adquirir o idioma de xeito natural.
Vid: Libro español

NOEMÍ RODRÍGUEZ

Noemí naceu en Allariz en 1987. É pedagoga, directora de teatro e autora. Ten un amplo currículo e traxectoria profesional. Fórmase na ESAD de Galicia (onde recibe unha matrícula de honra polo seu proxecto final de carreira) e despois realiza un Máster en Artes Escénicas na Universidade de Vigo e un curso de posgrao na London International School of Performing Arts grazas ao Programa de Bolsas no Estranxeiro da Fundación Barrié da Maza, un dos programas de Bolsas de Excelencia máis destacado a nivel nacional e internacional.

Noemi traballou extensivamente en distintos países como Francia, Portugal, España, Inglaterra, Estados Unidos e India. Como actriz e bailarina traballou para institucións de prestixio como o Centro Dramático Nacional, o Centro Dramático Galego, o Núcleo de Experimentação Coreográfica do Porto, a English National Opera, ou Cuarta Parede e reputadas compañías europeas como Blind Summit ou Improbable Theatre, entre outras.

Ademais, dirixiu varias obras de teatro entre elas "Interrupted" (comedia gestual), "Escenarios de Chamberí" (teatro comunitario), "Malena, chea es de graza" (teatro documental), "Locxs de Amor" (teatro inclusivo), "Miss Mara, quen se reserva non é artista" (teatro - circo) e fai a dirección de movemento en “The Canary Girls” (teatro físico).

No ámbito audiovisual destacan a súa participación na película “A Esmorga” Tamén impartiu cursos e conferencias sobre Interpretación, Creación Teatral, Creación Colectiva e Movemento en diferentes universidades como as Universidades de Oxford, Bolonia, Puna, Calcuta, Liceo Francés de Istambul ou LISPA. Ademais de ensaios, Noemi é autora de catro obras dramáticas as cales foron amplamente representadas en Europa. Entre os seus premios e recoñecementos como autora destacan as súas candidaturas aos Premios Max na categoría de Mellor Autoría Revelación en 2015 e 2018 por "Interrupted" e "Xeración Why" e como actriz o Nomeamento Mellor Intérprete Feminina nos Premios Fernando de Rojas 2019, ademais dos múltiples premios que recibiron os seus propios espectáculos como o Premio do Público do Fringe de Praga (por Canary), Premio do Público e do Xurado do Festival Presente Futuro de Palermo (por Xeración Why) entre outros.

Actualmente, prepara diversos proxectos como actriz e directora en cinema e teatro.

Vid: Noemí Rodríguez
Foto: https://www.teatroenvilo.com/noemi-rodriguez-c1nb6

CRISTINA GARCÍA COLOMO

Cristina Colomo naceu en Astorga en 1962  pero reside en Ourense e pertence ao Club Salvour. A súa vida xirou sempre arredor do deporte e é nesta faceta onde Cristina ten demostrado ser unha campiona que honra á nosa provincia. Ten no seu haber cinco títulos de España e dous de Europa de salvamento acuático deportivo e ten varios récords nacionais nesta especialidade. Consolídase como unha das mellores socorristas do mundo e aos campionatos que acude sempre acada numerosas medallas.
Vid: La Región
Galicia deportiva
La Voz de Galicia
Foto: Real Federación de Atletismo

YOLANDA PREZADO

Científica nacida en, Verín ,Ourense, que recibiu unha beca da Unión Europea, European Research Council Consolidator Grant, para financiar o gran proxecto que esta ourensá está a realizar. Yolanda desenvolve un tratamento que reduce as secuelas da radioterapia. Por tal investigación a UE considera que estamos ante unha excelencia científica.Coa desenvolvemento da técnica que está a investigar a nosa científica, permitarase aplicar doses seguras en oncoloxía pediátrica e eficaces en tumores malignos en adultos.
Está especializada en radiofísica hospitalaria e deixou o seu posto para traballar novos métodos no tratamento do cancro en Francia. Obtivo a praza de funcionaria no Centro Nacional para a Investigación Científica de Francia.
Vid: El Faro de Vigo

BELÉN CONSTENLA

Belén Martínez Constenla naceu en Madrid no ano 1961 pero desde moi noviña veuse coa familia a Ourense aquí medrou e estudou. Ela séntese ourensá.
É unha recoñecida actriz galega que traballa tanto en teatro, como en series de televisión ou cine.
Actuou coas compañías Teatro Caritel, Centro Dramático Galego, Teatro do Noroeste, Espello Cóncavo, Ur, Teatro, Ollomoltranvía, Teatro do Aquí, Teatro do Morcego, Teatro do Atlántico e Lagarta, lagarta.
na TVG colaborou en programas como Magacine Crocante, Luar, Supermartes, Telequexou, e como actriz secundaria en Pratos Combinados. Foi protagonista en Rías Baixas e A Vida por diante. Pero continúa con proxectos televisivos ata o momento.
Na TVE colabora en El caso Waninkhof, Guante Blanco. Tamén participou en varias películas e colaborou con papeis episódicos nas series El Comisario, Hospital Central...e filmes como a Bella Otero, Tres días de Abril, Salazón, etc.
Leva no mundo da interpretación desde 1986 e ten sido recoñecida en numerosos premios entre os cales citamos:

Premio á mellor actriz secundaria nos premios María Casares 1998, pola obra de Suso de Toro “Unha rosa é unha rosa”, dirixida por Eduardo Alonso en Teatro do Noroeste. 

Premio á mellor actriz secundaria nos premios María Casares 2000 por “Criaturas” de Roberto Vidal Bolaño. 

Premio á mellor actriz no I Festival de Curtas Galegas de Sada (2008) por “A Rosa dos ventos”. 

Nos Premios Mestre Mateo 2008 da Academia Galega do Audiovisual (entregados en 2009) recibiu o galardón de mellor interpretación feminina de reparto por “Os mortos van ás présas”.

Vid: Belén Constenla

http://aaag.gal/catalogo/belen-constenla?locale=es_ES

ANA MARÍA DOMÍNGUEZ

Naceu en Ourense, nas terras Valdeorresas das que garda felices lembranzas. Comezou no eido da pintura pero a vida encamiñouna ao mundo audiovisual e codirixe en A Coruña a Mostra Internacional de Cinema Periférico. Despois de intensos traballos audiovisuais polos que gañou o premio na Mostra Internacional de Cine Etnográfico do Museo do Pobo Galego en Santiago e tamén obtivo premios en diversos festivais de cine en Urugay, Alemaña, Gijón en Cineuropa, etc... estreou no Festival de Uruguay a súa primeira longametraxe "Los Hijos de la vid" que é unha volta á súa nenez e unha homenaxe ás súas raíces valdeorresas.
É evidente que estamos ante unha ourensá que está trazando un camiño para admirar.
Vid: La Región
La Región

MARÍA AMOR ROLÁN

María Amor Rolán era unha muller que procedía de familia distinguida da cidade, de ideas conservadoras e moi tradicionais. María Amor Rolán foi concellala en Ourense durante os anos vinte e trinta. María Amor e Blanca Calvo eran as dúas únicas e primeiras mulleres que formaron parte da Corporación Municipal desde 1925, sendo alcalde Matías Bobillo. María Amor participou en actos diversos da cidade como representante municipal (festas, festivais, Certames, manifestacións...) e tamén propiciou a construción dun Asilo para nenos abandonados.
Tiveron ambas as dúas moita notoriedade na vida da cidade, sendo moi respectadas e un grande referente para a sociedade..
Nos anos trinta adheriuse á agrupación "Mujeres españolas" de clara tendencia conservadora.
Faleceu o 20 de marzo do ano 1956.

Vid: La Zarpa, 27 e novembro de 1923
La Región, 27 de maio de 1924.
La Zarpa, 12 de maio de 1925.
La Zarpa, 5 de xaneiro de 1926
La Zarpa, 20 de outubro de 1929
El Pueblo Gallego, 20 de marzo de 1956.
.

VICENTA PÉREZ LÓPEZ

Vicenta Pérez naceu en Ourense e presentou en marzo de 1929  unha mostra dos seus cadros na Deputación Provincial de Ourense. Tras examinar as súas obras por medio dun perito a Deputación aceptou concederlle unha subvención de mil pesetas para que puidera continuar os seus estudos en Madrid.
É importante salientar como as institucións axudaron a que mulleres ourensás puidesen formarse nas súas inquedanzas.
Vid: Pascual Carballo, A., Mas de cien años en la vida de Ourense, A Coruña, 1996, páx. 142

DOLORES REGO VARELA

Dolores Rego Varela naceu en Ourense e era filla do industrial Manuel Rego e xa desde pequena tiña un gran talento para a música demostrándoo nos concertos que ofrecía ante as peticións das amizades dos pais. Dedicouse á carreira de profesora de música e piano e en 1926 recibe unha subvención de 250 pesetas por parte da Deputación Provincial para que se forme. Obtivo unhas brillantísimas cualificacións e demostraba cada vez máis as súas aptitudes musicais polo que foi becada pola institución provincial con mil pesetas para seguir formándose en Madrid nos cursos superiores de música.
Vid: La Región, 27 de novembro de 1927
La Región, 21 de maio de 1931
Pascual Carballo, A. Más de cien años en la vida de Ourense. Escuela Provincial de Arte e Oficios; A Coruña, 1996, páx. 141.