Etiquetas

26 marzo 2023

MULLERES SIMPATIZANTES DE ACCIÓN CIUDADANA GALLEGA

A organización e asociacionismo das mulleres ourensás era bastante limitado no primeiro terzo de século XX cinguíndose, sobre todo, a agrupacións de carácter relixioso ligadas a obras patrocinadas pola Igrexa. A mentalidade da muller ourensá foi, polo xeral, moi conservadora e tradicionalista limitando o rol da muller á familia e ao fogar e a igrexa encargábase de titorizar a moral das ourensás.

Chegada a República vaise observar esa bipolaridade feminina na cidade. Por unha banda van aparecer grupos de mulleres, que sendo tamén moi tradicionais, estaraban ligadas á intelectualidade orensá e comezaban a sumarse e implicarse no Galeguismo, de aí o manifesto das mulleres Galeguistas en 1933 invocando ás mulleres a preservar a ideosincracia da Terra. Non refugan do galego pois para elas é a lingua da Terra e son mulleres que estará a carón de ilustres galeguistas ourensás. A estas mulleres dedicámoslle aquí unha entrada no blog. Pero, por outra banda, e  previo á constitución do Grupo Feminino do Partido Galeguista temos que falar doutras mulleres que van representar valores conservadores mirando máis cara a Nación e a Relixión. Son ourensás que se integran na Acción Ciudadana Gallega pois o seu programa non contradí nin se opón aos principios que constituíron o orden patriarcal de todos os tempos. Un partido percibido polas mulleres de alcurnia ourensá idóneo para espallar os principios que elas sempre propugnaron e, sobre todo, era unha maneira de facerlle fronte á República recén instaurada.

Nos primeiros días da  constitución fe ACG, que foi en outubro de 1931, xa estaban presentes dúas mulleres: Blanca Calvo e a María Anina de Zarauza. Blanca ocuparía un cargo relevante dentro do partido formando parte do Comité feminino.

O partido Acción Ciudadana Gallega fundouse en Ourense cun ideario dereitista en prol da Relixión, da Moral Católica, da Familia, da Paz e a "tranquilidade nos dereitos do ciudadán". O 8 de novembro de 1931 reuníronse en Asemblea no Círculo Católico de Obreiros de Ourense para proceder á elección da Xunta Directiva.

Ao acto asembleario acudiu numerosa xente, entre eles persoeiros prestixiosos e de elevado recoñecemento, véndose: "también bastantes señoras y señoritas que quisieron sumarse a este hermoso despertar". (1)

Presidía o notario Cándido Calvo Cambón e no estrado presidencial estaba a Señora de Zarauza, a escritora Blanca Calvo, don Franciso Villanueva, Don Narciso Rivas Martínez, Don Emilio Nieto, Señor Mira (capitán retirado), Don Ricardo Outeiriño, Don Baldomero Mostaza e Don José Dacal.

(Fonte: "Se constituye en Orense Acción Ciudadana Gallega", Ideal Gallego, 10 de novembro de 1931, p. 1. Galiciana)

Cambón comezou enumerar o programa do novo partido. Indicou que co nome de Acción Ciudadana Gallega que se constituía en Ourense entendíase, como xa se indicou, unha agrupación dereitista. A actuación político-social estaría centrdada na provincia de Ourense pero sen descartar a cooperación con outras agrupacións rexionais e nacionais que perseguiran fins análogos. O programa sintetizábase en: Deus, Xustiza, Familia, Traballo e Propiedade.

1º España unha e soberana, varia e rexional.
2º Soberanía da Igrexa e do Estado, cada un dentro da órbita que esixen a súa natureza e os seus fins. Concordato.
3º Liberdade de Ensinanza, profesión e traballo.
4º Independencia da función xudicial.
5º Igualdade de Dereitos para ambos sexos ante a Lei, exceptuando aquelas diferencias que a natureza determina. Xefatura do marido.
6º Dualidade de Cámaras.
7º Propiedade privada como función social para proveito do seu dono e beneficio da comunidade, suxeita a expropiación forzosa mediante indemnización do seu valor en venda. Formación de patrimonios familiares. Previsión social e seguros obrigatorios.
8º.-Capital e traballo como factores armónicos, complementarios e indispensables aos fins da comunidade.
9º Indisolubilidade do matrimonio.


Os postulados do novo partido conxugaban moi ben co pensamento conservador de moitas das mulleres ourensás, na súa maior parte, mulleres de recoñecida traxectoria na cidade. Que Blanca Calvo estivese na Comisión do partido deu lugar a que houbera campañas para atraerse a poboación feminina. A través de diversos escritos enviados á prensa se indicaba que o papel das mulleres era a de preservar os valores tradicionais sustentados na patria, relixión, xustiza, Galicia. 

"Ha sonado nuestra hora. La Patria, la Religión nos llaman, nos necesitan. Nuestra misión de hogar tiene que ceder por unos momentos su puesto a las inquietudes de la vida ciudadana.
Un día, una mujer, María Pita, empuñó la espada para arrojar del suelo patrio al extranjero que la había profanado con su planta. Es hora de demostrar que aún no se ha extinguido en nuestra patria la raza de las heroinas, capaces de afrontar por un ideal, el hogar y la vida. Hoy no es la integridad material, sino el alma, la entraña misma de la Patria, la que exige la aportación de nuestro esfuerzo.
No existe cambio, no existe conmoción grande o pequeña en la vida de los pueblos, que no haya dejado en pos de sí, un avance, una reivindicación, una conquista civilizadora. El cambio de ´regimen otorgó a la mujer el justiciero presente que la ideología de otra época nos había negado. Es pues, a la intervención en la vida pública, a la emisión legal y meditada del voto a la que hemos de confiar la defensa de nuestra fe, de nuestros gloriosas tradiciones, de la properidad y engrandecimiento de la Patria.
Se nuestra actuación desligada de egoísmos, escuela de ciudadanía para las futuras generaciones, ejemplo y guía para las presentes.
Gastados, fracasados, los que hasta ahora han monopolizado la política, tenemos que ser nosotras las que nos situemos a la vanguardia de los elementos que sientan los principios de nuestro programa: Religión, Familia, Propiedad, Trabajo.
Mujeres orensanas: sonó la hora de movilizar las reservas de fe y de patriotismo que guarda nuestro pecho. Sonó también la de organizarnos colectivamente para la defensa de nuestros ideales. ACCIÓN CIUDADANA GALLEGA grinda como presente a sus afiliadas la seguridad del triunfo. Tiene a su lado la fe, la justicia, la razón, un brillante caudillaje y hasta la advesidad, el yunque donde se acrisolan valores, se forjan virtudes y se conquistan mericimientos.
Tres aportaciones exige la hora presente: UNIÓN, que hace la fuerza; ACCIÓN, que es el ejercicio de nuestros derechos ciudadanos; SACRIFICIO, todos los que requiere la conquista de nuestros objetivos.
ORENSANAS: A LA CRUZADA SANTA DE LA RECONQUISTA ESPIRITUAL Y MATERIAL DE ESPAÑA. Por la RELIGIÓN, por la JUSTICIA, por la LIBERTAD, por GALICIA, por la PATRIA.

Orense, enero de 1932. EL COMITÉ PROVISIONAL FEMENINO. (2)

As ourensás que se sumaron ao Comité feminino de Acción Ciudadana Gallega foron:

Ángela Santamarina, viúva de Temes.
María Andina de Zarauza.
Herminia González , viúva de Menéndez Tejo.
Alejandra Ullo de Rubín.
Sabina Albisu de Valcárcel.
Eva Rodríguez de Lopez.
María Palao
Pilar P. Piñeiro.
Elena Arias, viúva de Cerviño.
Carmen Galán de Taboada.
Teresa M. Pedrayo.
Blanca Calvo.
María Guerra  de Muñíz.
Blanca Santino de Pérez Serantes.
Aurea Brasa.
María del Río.
María Jerónimo Iglesias.
Delfina Elices de Mezuéndano.
Elvira Caride.
María Avila de P. Romero.
Josefina Romero.
Josefa Borrajo.
Elvira Bordas.
Josefina Mª Santiago de Junquera.
María Nondedeum de Junquera.
Remedios Quevedo de Román.
Lucía Quevedo.
María Guitián, viúva de Muñoz.
Herminia Ullo, viúva de Valenzuela.
otilia P. de Castro de Colemán.
Regina Sás de Amoeiro.
María Sás de Bouzo.
Rita Moreno de Cuevas.
Amelia Taboada Ruíz-Capillas.
Amalia Taboada Tundidor de Varela.
Ángela Taboada Tundidor de Vargas.
Ángela González Laso.
Emilia Alonso Ochoa.
Catalina Sanz.
María de los Dolores Sabucedo Morales.
María del Carmen Sabucedo Morales.

A resposta por parte de grupos de esquerda non se fixo esperar ante este manifesto. No periódico La Lucha hai unha dura increpación a estas mulleres que están invitando ás ourensás a ir polo camiño do conservadurismo. Ben merece a pena transcribir o texto no que as tilda de "señoras de..." que actúan en función do que lles din on seun homes pero que están totalmente ausentes e non protestan antes os actos lutuososos que se cometen contra as mulleres, ou contra as inxustizas en xeral. Así mesmo, increpaban ao novo partido Acción Ciudadana Gallega de ir contra o novo réxime da República:

Nadie con razón puede discutirnos nuestro amor a la libertad, por la cual, hemos luchado y lucharemos, con todo el entusiasmo de que somos capaces, cuando de defender causas justas se trata; nadie tampoco, más enemigo de la violencia, que los Socialistas, que por condenarla, y por trabajar porque esta desaparezca de las luchas que necesariamente tienen que existir, mientras subsista la actual organización social de desigualdad económica, estamos siendo calumnados y atacados, cosas ambas que sólo demuestran la debilidad de sus autores, ya que quien se siente fuerte no apela a esos medios para combatir al enemigo. Esta nuestra declaración innecesaria por sobradamente conocida, tiene una explicación, con motivo de la campaña de escándalo y provocativa que vienen realizando los cavernícolas reaccionarios, aliados con los elementos vergonzantes de la monarquía, que a falta de valor para defenderla, como hombres, se amparan en sus mujeres, responsables como ellos de todos los sufrimientos que hoy padece el país y que es la consecuencia de la herencia, que ha dejado el régimen caído, al establecido por la voluntad soberana del pueblo manifestada el 14 de Abril.

Esas señoras histéricas y ociosas, estimuladas por sus maridos vergonzantes, lanzaron un manifiesto, bajo el título de Acción Ciudadana Gallega, en el cual se invitaba a las mujeres a defender una libertad que nadie ha atacado, y una religión, que cuando es sentida de corazón, como se siente toda manifestación noble y elevada, merece los respetos y la consideración de todos, pero cuando como en este caso, de lo que se trata, es de extender la guerra civil, sembrar el malestar, provocar disturbios, para que el nuevo régimen no pueda desenvolverse normalmente, a pretexto de revisar una Constitución que aun no empezó a cumplirse, y se pretende engañar al pueblo, atribuyéndole a un régimen que hace ocho meses fué establecido, el estado lamentable en que hoy se ecuentra, porque nadie desconoce que esas señoras son las esposas, madres y hermanas de todos los caciques, que han hecho de la provincia de Orense, un feudo, convirtiendo los organismos oficiales en una prolongación familiar, donde los mayores atropellos e inmoralidades eran cometidas (...) ¿En dónde estaban estas señoras que no daben señales de vida cuando sus maridos dueños de vidas y haciendas hacían todas estas fechorías y eran asesinadas en Osera pobres mujeres embarazadas dentro de la iglesia, por defender un retablo, que ellas en su fervor religioso entendían era de su pertenencia? ¿En dónde estaban las señoras de los Taboadas y los Lópeces, que no protestaban ni lanzaban manifiestos, cuando sus allegados, embargaban al Ayuntamiento desde la Diputación por las deudas que siendo alcalde uno de ellos había contraído, y trataban de cobrar las pesetas de la provincia por unos terrenos que como arma política habían ofrecido para hacer un camino vecinal? ¿Como no protestaban ni pretendían defender la libertad, estas damas de estropajosa en otros tiempos, cuando en el Hospital se coaccionaba a los enfermos y se les obligaba a realizar actos que estaban en pugna con su conciencia...? (3).

Resta dicir que a participación destas mulleres na ACG non  significou unha implicación de militancia activa pois a súa actuación quedou circunscrita a un apoio simbólico e exemplarizante para as ourensás para que preservaran a moral e os valores tradicionais de sempre considerados. O futuro do partido foi a sú integración na CEDA.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes)
(1)"Acción Ciudadana Gallega" Galicia, 10 de novembro de 1931, p. 1. (2) "Acción Ciudadana Gallega. Las mujeres orensanas", Galicia, 9 de xaneiro de 1932, p. 1; (3) "Ante la provocación cavernícola, monárquica y clerical" La Lucha, 23 de xaneiro de 1932, p. 1-2.