Etiquetas

17 noviembre 2013

LUCILA VALENTE RODRÍGUEZ


Reseñamos neste blog de mulleres a Lucila Valente. Lucila foi a nai dun dos escritores máis renombrados de Ourense, José Angel Valente que naceu en 1929. Tivo cinco fillos e di José Angel que sempre lembra á súa nai embarazada. Ela casou moi noviña de tal xeito que para  José Angel ela parecía unha irmá. Debeu ser unha muller moi interesante pois , como mesmamente indica o escritor, foi educado en feminino.
José Angel Valente no libro "A modo de esperanza" alude ao oco e ausencia que lle supuxo a morte da súa nai. A ela dedícalle o seguinte poema.

Estuvo en pie, vivió
fue risa, lágrimas,
alegría, dolor,
pero amaba la vida.
Caminó entre nosotros.
La mañana era cosa
de sus manos alegres,
zurcidoras, abiertas.
Solía alimentarnos
de pétalos o besos
sin cesar desprendidos.
Dejó su nombre puro
solo frente a la noche:
Lucila o siempremadre.
Ahora yace aquí,
donde la lluvia canta
al pie de un montealegre.
Bajo la tierra el agua
acaricia sus huesos.
Ella amaba la vida.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes).





14 noviembre 2013

YOLANDA MARTÍNEZ

Yolanda Martínez naceu en Ourense no ano 1968 e dedícase á pintura de estilo expresionista e de cores vivos impactando os seus retratos. Debuxa co pincel aplicando pinceladas intensas, grosas e pastosas. Esta pintora está afincada en O Saviñao.

12 noviembre 2013

EVA CASADO

Eva naceu en Allariz. Realizou estudos superiores de fotografía e considera a fotografía como un medio para transmitir os seus recordos, as súas imaxes e, en definitiva, algo que pode transformar a súa vida. Ten influencia de importantes fotógrafos. Actualmente dedícase á fotografía profesional e está afincada en Madrid.
Vid: Eva Casado

11 noviembre 2013

JOSEFINA (FITA) BUSTAMANTE MUÑOZ

Meu amigo Rafael Salgado, que está facendo un labor estupendo co blog Ourense no Tempo, envioume esta fotografía da muller de Don Ramón Otero Pedrayo, Dona Fita. Ela tamén tivo un papel interesante na historia de Ourense pois xunto con outras donas de ilustres ourensás defenderon o galeguismo e o papel da muller na sociedade.

Fita e Otero casaron o 6 de agosto de 1923 en Santander, cando Ramón estaba alí de profesor. Trasladáronse a Ourense e ela adaptouse moi ben á Galicia e residían na rúa da Paz da cidade. Acompañou sempre ao seu home nos eventos culturais nos que el participaba e compartía ideas co seu home. Otero chegou a dicir dela nunha entrevista feita por Luis Álvarez Pousa que:

«O noso matrimonio foi moi feliz, pois que a miña esposa entendeume sempre coma ninguén. Ela soupo sentir conmigo os fenómenos i os problemas de Galicia. De maneira que estamos perfectamente compenetrados. Foron anos de moita felicidade».

En efecto, sentiuse galega, de feito foi a Vicepresidenta do Grupo Feminino do Partido Galeguista de Ourense.

El Pueblo Gallego, 5 de agosto de 1973

Recolle esta noticia a celebración das vodas de ouro do matrimonio. A el asistiron máis de 250 de invitados.


Faleceu o 9 de abril de 1975 e un ano máis tarde falecería Otero Pedrayo. Os funerais tiveron lugar na Igrexa de Santa Eufemia do Centro e logo foi soterrada no Cemiterio de San Francisco. Foi o día do seu enterro un día de loito e pena para a toda a cidade de Ourense.

09 noviembre 2013

BEATRIZ DE CASTRO

Aínda que as orixes de dona Beatriz de Castro non son ben coñecidas, sabemos que foi irmá de dona Isabel de Castro –muller de Xoán Freire de Lanzós– e que casou co cabaleiro e rexedor ourensán García Díaz de Cadórniga, o que a sitúa entre a baixa nobreza galega. 
Con anterioridade á súa viuvez, é dicir, antes de 1440, apenas temos datos sobre ela máis alá da súa plena coparticipación en actuacións xurídicas de carácter patrimonial, tanto soa como en compañía do seu marido. Porén, tras a morte de García Díaz, dona Beatriz ocupou un destacado papel nas loitas urbanas do momento, poñendo de manifesto a súa capacidade de intervención nos asuntos públicos ao igual que o seu fillo, Pedro Díaz de Cadórniga, quen mantivo unha actitude rebelde e de excesos na cidade, enfrontándose especialmente ao bando do arcediago de Castela e do bispo.
En 1441, o Concello de Ourense recriminoulle a dona Beatriz o seu comportamento en varias ocasións. Así, o 4 de xaneiro instouna a que desocupase a barca do Terrón, cuxos dereitos debía compartir co bispo, e só uns días despois, o 13 de xaneiro, acusouna de estar concentrando na cidade moytas gentes estrangeyras de que (…) vyña grande mal, perda e dapno. Ademais, en 1442 dona Beatriz de Castro tivo que declarar ante o Concello por unha agresión que sufrira un home do arcediago de Castela, aínda que nese caso eludiu calquera implicación no asunto e limitouse a pedir que actuasen contra os culpables. 
Nese contexto de tensións urbanas, dona Beatriz tamén se converteu en vítima das actuacións dos contrarios. Ou, polo menos, así o manifestou ante o Concello cando, rexeitando a acusación de concentrar escudeiros e estranxeiros na cidade, denunciou que ela e os seus estaban sufrindo diversos agravios por parte da xente do bando episcopal, concretamente de Gómez de Chantada e Vasco Ratón. 
As actuacións públicas de dona Beatriz estiveron moi ligadas ao seu papel como mediadora. En 1440, por exemplo, figurou como intermediaria entre o seu fillo e as autoridades ourensás, sendo a ela á que se lle comunicou a ruptura dunha tregua. Daquela, comprometeuse a actuar para solucionar o caso, castigando e apartando de si ao responsable da agresión ao xuíz de Cudeiro, feito que provocara o conflito. Un ano máis tarde aparece, xunto co fillo, na prórroga dunha tregua entre os bandos da cidade outorgada polo meiriño episcopal; recoñéceselle así un papel fundamental no xogo político urbano. Ademais, en 1446 decidiu outorgar unha carta de seguro en prol dos mercadores composteláns que temían ir á feira de San Martiño e por viño a Ourense con medo de represarias que lles fose feytas por lo dito meu fillo ou por los seus. Por iso decidiu actuar por min e por todos los meus e por todos los escudeiros e omes do dito Pero Dias, meu fillo, ordenando a estes que goarden este seguro, o cal mandou que fose pregoado por toda a cidade. Sen dúbida, as súas actuacións como mediadora só se poden explicar considerando que esta muller da oligarquía urbana gozaba dun amplo recoñecemento social por parte dos homes e mulleres ourensáns. 
Tras a morte do fillo e despois de anos de silencio, en 1478 dona Beatriz outorgou testamento e nel dispuxo ser enterrada en San Francisco de Ourense, eno moymento onde jaz meu marido, vestida co hábito franciscano. Viúva e sen fillos, nomeou herdeiro de todos os seus bens –mobles et rayzes, coutos, vasalos, senorios, juriçion, vasalajen et presentaçoos a mi perteesçentes en este Reyno de Galizia– ao seu sobriño, Alonso de Lanzós, famoso caudillo irmandiño. Os bens de dona Beatriz acabaron finalmente nas mans das fillas e herdeiras de Alonso de Lanzós pero, para que iso chegase a suceder, a nai delas, dona María de Montaos, tivo que loitar por unha parte desa herdanza, non dubidando en reclamala ante os Reis Católicos. 
Sen dúbida, dona Beatriz de Castro foi unha muller que exerceu o poder e a autoridade na cidade de Ourense durante a década dos corenta do século XV. Ademais, como moitas outras mulleres da aristocracia, tivo en plena propiedade diversos bens mobles e inmobles, rendas derivadas do sistema foral, así como beneficios eclesiásticos que se encargou de xestionar soa ou en compañía dos homes da familia. Proba desa plena propiedade e da súa capacidade para xestionar e transmitir eses bens son os diversos documentos que revelan o importante papel social e económico desta muller, que, en definitiva, teceu ao seu redor unha ampla rede de relacións persoais e «clientelares» capaz de lexitimar e sustentar a súa destacada posición social na cidade de Ourense.
Autor/a da biobibliografía: Miguel García-Fernández, Vid: Cultura Galega

MÓNICA HENTSCHELL

Artista ourensá especializada no traballo da cerámica.

08 noviembre 2013

JOSEFINA R. RIBAS

Artista ourensá especializada no traballo do barro que tamén realizou interesantes exposicións da súa obtra en Ourense.

07 noviembre 2013

MARÍA ISABEL FERNÁNDEZ LASTRES


Se a tradición do encaixe de carmariñas tivo éxito en Ourense onde moitas persoas se dedican a esta actividade, un nome a destacar é do de Isabel Fernández . Podemos considerala unha artista artesá que tivo ocasión de expor a súa obra no Liceo ourensá.

06 noviembre 2013

LOURDES RODICIO CASAR


Naceu en Ourense e era filla de Don Avelino Rodicio.
De profesión auxiliar de contabilidade, ocupación na que toma posesión en 1941  pero de vocación artista especializada no traballo de esmaltes en frío. 

(Fotografía cedida Maite, filla de Lourdes Rodicio).





05 noviembre 2013

MARÍA FERNÁNDEZ GRACIA

María Fernández é unha artista ourensá especializada no traballo de estaño repuxado. Expuso en diferentes lugares de Galicia e Ourense.

04 noviembre 2013

ABADESAS DE TRIVES

O mosteiro de San Salvador de Sobrado de Trives aparece ben documentado como centro dirixido exclusivamente por mulleres a partir de 1175. Dende aquela e até comezos do século XVI, sucedéronse no cargo diversas abadesas –a maioría elixidas entre as relixiosas do propio cenobio e algunhas tras desempeñar o cargo de prioresas– que levaron a cabo un conxunto de actuacións que lle permitiron á comunidade afianzarse sobre a súa contorna, trazando unha ampla e complexa rede de relacións socioeconómicas e de poder.
Máis alá da vida no claustro e das prácticas relixiosas ás que as obrigaba a elección ou a imposición por parte das súas familias do ingreso no mosteiro, as abadesas tiveron unha ampla proxección pública ao converterse nas reitoras do conxunto de monxas –entre 18 e 6 segundo as épocas– que residían nas dependencias monásticas. Consecuentemente, eran as encargadas de velar polo benestar espiritual e material daquelas. Iso esixíalles, en primeiro lugar, actuar conforme á súa condición relixiosa para servir de modelo de perfección ao conxunto da comunidade e dos fieis. De feito, parece que as abadesas de Trives mantiveron unha disciplina rigorosa, non recibindo acusacións de libertinaxe similares ás dirixidas, no contexto da reforma dos mosteiros femininos galegos de finais da Idade Media, contra dona Constanza Vázquez de Somoza, abadesa de San Xillao de Lobios, da que se dicía que era manceba pública de clérigos e leigos, que tiña fillos e que consentía comportamentos similares ás monxas do mosteiro. 
Ademais de ser un referente espiritual –o que derivou na concesión de diversas doazóns e mandas testamentarias de particulares a favor do mosteiro–, as abadesas de Trives convertéronse en señoras de terras e vasalos, en definitiva, en auténticas señoras feudais. Gran parte da documentación conservada sobre elas é de carácter económico e responde á realización de aforamentos, compravendas ou permutas, é dicir, actos xurídicos que revelan o interese e capacidade de actuación destas mulleres en prol da obtención dunha serie de propiedades coas que conformar e asentar o dominio monástico, así como a vontade de procurar as rendas necesarias para o sustento material da comunidade. Especial dinamismo mostra nese sentido o século XIII, cando os foros, que constitúen a metade da documentación conservada para ese período, permiten ver a cesión do dominio útil das propiedades monásticas a diversos particulares –fosen homes, mulleres ou parellas– a cambio dunha serie de rendas –segundo o momento e os casos podían ser en especie ou en diñeiro– que se vían acompañadas moitas veces polo recoñecemento do vínculo de vasalaxe e a obriga de coidar ou incluso reparar os bens aforados. Habitualmente eran contratos de longa duración, por varias voces ou amigos, que afectaban a viñas, montes e sobre todo a casais, que podían aforarse completos ou só partes deles debido á reiterada fragmentación que experimentaba a propiedade ante as divisións hereditarias. As abadesas, e noutros casos as prioresas ou outras monxas, podían actuar per se ou a través de procuradores ou procuradoras e as súas xestións, tanto no relativo ás propiedades persoais como ás comunitarias, parece que non foron desacertadas. De feito, mentres a crise baixomedieval se viu incrementada en moitos mosteiros femininos polos abusos dos encomendeiros e as malas actuacións das súas superioras, as abadesas de Sobrado do século XV, ademais de lonxevas, souberon loitar contra as dificultades a través de diferentes medidas que lles permitiron manter unha economía monástica suficientemente saneada. 

A procedencia aristocrática dalgunhas abadesas de Trives contribúe a explicar en parte a súa capacidade de influencia sobre os diferentes axentes sociais cos que o mosteiro estableceu relacións. Precisamente, diversas abadesas actuaron acompañadas polos seus familiares en actos xurídicos relacionados co mosteiro, sobre todo nos primeiros tempos e até ben avanzado o século XIII. Foi o caso de María Sánchez, quen en 1189 declaraba actuar nun foro cum omnibus parentibus meis; o de dona Teresa Fernández, emparentada con don Rodrigo Fernández, tenente de Trives e Caldelas, que en 1233 actuou cum toto convento et cum clericis et cum militibus; ou tamén o de dona Marina Rodríguez, quen outorgou un foro en 1264 en sembra con meu sobrino Fernan Martinez, cavaleyro. Outra abadesa de procedencia aristocrática foi dona María Vázquez, filla de Xoán Afonso de Sanabria e de dona Beatriz de Sober. Antes de ser abadesa de Trives fora freira no mosteiro lucense de Santa María a Nova, ao que doou en 1389 os bens que tiña na terra de Lemos por herdanza da súa nai e dos seus irmáns. Grazas á súa xestión e ás doazóns de diversos membros da nobreza, pasou ao mosteiro de Sobrado o couto de Paredes, o que amosa a importancia das relacións establecidas entre a aristocracia e os mosteiros rexidos por mulleres. Esta mesma abadesa aforoulle a Álvaro Fernández, clérigo, sobriño seu e criado do mosteiro, diversos bens, ao igual que a súa predecesora lle doara, en 1382, un conxunto de propiedades á súa sobriña Inés López, filla de Lopo Rodríguez de Lor.
O mantemento das relacións familiares ao longo da vida das relixiosas constátase de forma especial nos testamentos conservados, caso do da abadesa dona Urraca Pérez, quen, en 1280, pediu a Gonçalvo Yanes de Rovreda, meu parente et meu amigo, que amparase e defendese o mosteiro. Esta mesma abadesa legoulle á súa compañeira touquinegra María Iohanis a súa colcha cardea (…), mias contas e a mi maiastade que trouxera de San Xoán da Cova, o que confirma non só a mobilidade das relixiosas dunha institución a outra, senón tamén a creación de fortes lazos de amizade entre as freiras. Ademais, dona Urraca tamén deixou uns bens para Maria Perez, mia hermaa touquinegra de San Fiz. Daquela, comprobamos que o ingreso en relixión supuña a reordenación das relacións sociais das mulleres chamadas a converterse nun futuro en abadesas, mais, dende logo, non implicaba de ningún xeito o seu illamento do mundo. 

De todos os modos, as relacións sociais das abadesas non se limitaron nin aos seus familiares nin ao conxunto de relixiosas da comunidade. Na documentación de Sobrado de Trives é habitual a asociación das monxas cun amplo número de clérigos que, ben actuando en nome do mosteiro ou ben confirmando os documentos das freiras, tiveron un papel esencial na proxección exterior do poder das abadesas. Noutros casos os documentos aparecen outorgados por estas non só co acordo do resto das relixiosas senón tamén de omnis clericis meis, o que revela un papel esencial destes homes na vida monástica. Supeditados ás abadesas, os clérigos responsabilizáronse da cura de almas das igrexas pertencentes ao mosteiro, ademais de actuar ás veces como notarios ou procuradores, contribuíndo á xestión do patrimonio monástico. Ao mesmo tempo, semella que algunhas abadesas tiveron capeláns e mordomos propios, do mesmo xeito que baixo a súa dependencia traballaban diversos servidores do mosteiro, tanto homes coma mulleres. Eran os mançebos e mançebas, os omes da abadesa ou os encargados de traballos especializados.
A proxección social das abadesas de Sobrado sobre a contorna viuse fortalecida de forma especial grazas á concesión do couto xurisdicional en 1228 por parte do rei Afonso IX, confirmado posteriormente por Sancho IV e Xoán I. O favor rexio permitiulles obter o poder político sobre un espazo perfectamente delimitado, no que pasaron a exercer competencias señoriais. Nese labor e no desexo de facer valer os seus dereitos, destacou a abadesa dona Sancha Rodríguez, ao non dubidar en preitear ante a xustiza e ante o rei contra os veciños de Pareisás e tamén contra o concello da Pobra de Trives, cando trataron de cuestionar os seus dereitos e privilexios, ademais de invadir o couto monástico a finais do século XIII. Así mesmo, nos tempos desta abadesa realizouse unha expresiva carta de vasalaxe, concretamente en 1287, pola que omes e mulleres, todos foreiros de Sobrado, prometemos e outorgamos de ser boos vasalos e leaes e obidientes ao moesteyro(…) e abadessa a cambio de recibir o amparo e a defensa de dona Sancha e do resto das relixiosas. 

O conxunto de relacións económicas, sociais, relixiosas e políticas que trazaron as abadesas de Trives explica o funcionamento do mosteiro ao longo da Idade Media e tamén un dos últimos episodios vividos no cenobio antes de perder a súa independencia. No contexto da reforma monástica promovida polos Reis Católicos, houbo unha ampla oposición das relixiosas a aceptar a orde de que todas as monxas bieitas de Galicia se reunisen no mosteiro compostelán de San Paio de Antealtares. Entre elas destacou a abadesa de Sobrado de Trives, quen se encastelou no mosteiro en 1499, impedindo a visita do reformador frei Rodrigo de Valencia a causa de mucha gente armada que en dicho monasterio estaba a favor de la abadesa. Dona Inés García de Lousada, documentada como abadesa até 1504 aproximadamente, era apoiada polos seus. Sen dúbida, as relacións tecidas ao longo dos séculos polas súas predecesoras son as que permiten comprender o ascendente que tiñan as abadesas de Trives sobre as xentes da contorna, así como o apoio recibido na súa resistencia á reforma. Nese sentido, dona Inés de Quiroga, a última abadesa de Sobrado, continuou coa rebeldía da súa homónima e decidiu preitear ante Roma, conseguiu manterse á cabeza do mosteiro até que, en 1528, chegou a un acordo polo que renunciou ao seu cargo a cambio de quedar en Trives en descargo de su conciencia cunha renda vitalicia de 15 000 marabedís anuais, como se establecera nun acordo inicial en 1514.
En síntese, as abadesas do mosteiro feminino de San Salvador de Sobrado de Trives, entre as que atopamos a María Sánchez, María Martínez, Teresa Fernández, Marina Rodríguez, Urraca Pérez, Sancha Rodríguez, Maior Arias, Maior Pérez, Elvira Fernández, Aldonza Pérez, Constanza Pérez, María Vázquez de Sanabria, María Sánchez, Inés García de Lousada e Inés de Quiroga, foron mulleres que exerceron o poder público, económico, social e espiritual ao longo da Idade Media. Grazas ás amplas redes que foron tecendo ao seu redor dende o punto de vista individual e institucional, lograron unha ampla proxección sobre as xentes e os espazos da contorna, o que lles permitiu afianzar progresivamente o seu poder, autoridade e influencia sobre a sociedade medieval. 

Autor/a da biobibliografía: Miguel García-Fernández
Vid: Cultura galega

CACHA RODICIO


Ourense segue a ser unha das cidades culturais por excelencia, non en van chamóuselle a Atenas galega. Na cidade prolifera a arte e os artistas. Hoxe dedicámoslle un anaco a artesá Cacha Rodicio que está especializada no traballo de estaño repuxado e que realizou interesantes exposicións en Ourense.
(Fotografía cedida por Maite, sobriña de Cacha Rodicio).



03 noviembre 2013

SULA REPANI

Sula Repani naceu en Atenas, en 1959, de pais procedentes da illa de Lesvos  pero leva moitos anos en Ourense, por tal motivo, podemos considerala dentro do elenco das nosas mulleres ourensás. Estudou na Escola Superior de Belas Artes de Atenas, realizando nos dous últimos anos na mesma Escola un ciclo de pintura bizantina e ao fresco. En 1986 veu a España como bolseira do Estado grego para facer estudos de posgrao. Desde esa data vive en Galicia, afincándose en Ourense. A súa obra atópase en coleccións privadas de Grecia, España, Bélxica, Gran Bretaña e outros países europeos, Nova Zelanda e Estados Unidos. A súa obra tamén se atopa en espazos e edificios públicos de Galicia e Madrid.
Vid: La pasión griega