Etiquetas

30 octubre 2009

RAFAELA SALGADO

Rafaela naceu o 14 de outubro de 1841 e  o 23 de novembro de 1906, cando tiña 61 anos, solicitou permiso para abrir unha escola de párvulos na rúa Mosquera, nº 25 de O Carballiño.

No momento de solicitar a apertura do colexio alegou unha experiencia de corenta anos no ensino. 

O local, duns 42 metros cadrados estaba organizado e amoblado por zonas de actividade: bancos de lectura, mesas-bancos para a escritura, cadeiras para os labores e o ensino e unha plataforma para a mestra. Tiña dúas salas en dous pisos con habitacións e galería con retrete. No primeiro piso de 8,5 metros de ancho con vidrieiras de alto cada unha delas de 2,5 metros e de ancho 1,12 metros. O segundo piso tiña un anchura de oito metros e de alto tres metros.

En canto o material tiña: mesa para escribir; seis tinteiros e seis plumas; seis bados; oito bancos para lectura e labores; un mapa de España; silabarios; Fleures; Amigo de los Niños; Historia Sagrada; mostras, fío e agullas e demais enseres.

(AIOP, Expedientes de creación de escolas)

O obxecto de ensino era para os nenos Catecismo a viva voz e Rudimentos de Escritura e Lectura e para as nenas Catecismo, Lectura e Escritura e Punto (crochés, calceta...).
Para seren admitidos tiñan que achegar un Certificado de hixiene asinado polo médico e un Certificado de boa conduta redactado polo Presidente do Concello.
As materias que se traballarían eran: Historia Sagrada de Henri; Doutrina Cristiá de Artete; Relixión e Moral por Santos; Gramática por Dalmán; Xeografía por Calleja; Urbanidade por Calleja; Hixiene e Economía; Debuxos e labores por J. Brugarolas e Escritura por Calleja.

(Elaboración propia a partir de investigación)
Vid: BENSO CALVO, C., CID GALANTE, R.M., "A ensinanza privada en Ourense a principios do século XX, Sarmiento, nº 8, p. 77.




TERESA ROQUETA DALMAU e a ESCOLA NEUTRAL LAICA DE OURENSE (ENLO)

Teresa Roqueta Dalmau xunto co seu home, Hipólito Sinforiano Luengo, dirixiu a Escola Laica Neutral de Ourense encargándose ela tamén da sección do parvulario. Hipólito naceu en Zamora e Teresa era de Llagostera e o matrimonio,chegados a Ourense, trouxo consigo a unha cidade de interior conservadora unhas ideas pedagóxicas totalmente renovadoras na liña da educación racionalista. Ambos os dous tamén pertencían a Asociación Esperantista que se creou en Ourense, isto é, defendían o esperanto, un idioma universal.

O matrimonio Luengo dirixiu o centro ata 1936, ano que foi pechado por mor da guerra e a chegada da ditadura.

O centro, segundo consta no expediente de apertura da escola foi solicitado por Hipólito Luengo e estivo situado primeiro na rúa 2 de Maio pasando despois á rúa de Reina Victoria. Nesa mesma rúa, no número 31, 1º piso, o irmán de Teresa, Enrique Roqueta, tiña unha academia onde impartía clases de francés este estaba afiliado ao Partido Republicano Radical e ostentaba o cargo directivo de secretario.

A implantación da Escola Laica Neutral de Ourense (E.N.L.O) suscitou unha grande controversia na cidade e a prensa local non escatimou en artigos na súa contra. Os compoñentes conservador, tradicional e moralista eran as urdimes da sociedade e, polo tanto, un centro de carácter laico e democrático e con principios de ensinanza moderna seguindo a pedagoxía da ILE non tiña un fácil encaixe e non era ben aceptado. A ENLO limitábase á instrución integral dos nenos e nenas sen nigún tipo de sectarismo. En efecto, na relación de materias que se impartían estaba excluída a relixión pois entendían os organizadores que a ensinanza da relixión pertencía ao ámbito privado, á familia. Na ENLO daban relevancia á ensinanza da Moral Universal e Urbanidade e xunto a esta materia impartíase Lectura nos seus diferentes graos, a Escritura, a Gramática castelá e Análise Gramatical e Lóxico, Artitmética en todos os seus graos, Fisioloxía e Hixiene, Xeografía, Xeometría, Ciencias Fisionaturais, Agricultura, Historia de España, Canto, Ximnasia sueca, Esperanto (lengua internacional) e Traballos manuais. Ademais a escola contaba cun Coro infantil, dirixido polo director do centro, que interpretaba cancións en Esperanto.

(Fonte: La Zarpa, 24 de setembro de 1921, p.3. Galiciana.)
(Fonte: El Correo de Galicia, 31 de xullo de 1927,p.12. Galiciana)

(Fonte Cid, X.M. "La educación", Ourense en el siglo XX", La Voz de Galicia, 2001, p. 163.)

Que se era antipatriótica, que se era unha escola sen Deus, que se era un instrumento de penetración socialista, que se destrúe o Estado...eran os comentarios referidos á ensinanza laica. Por tal motivo Hipólito Luengo vai ser sancionado coa chegada da ditadura e estará sometido ao Expediente de Depuración xunto cos demais membros da ATEO aínda que el non fose directamente integrante da mesma.

A institución contaba cunha Sociedade Protectora fudada polos irmáns Pablo e Antonio Abad Rodríguez ambos os dous da Xunta da Sociedade de Librepensadores, da que Pablo era o Presidente e Hipólito Luengo o vicepresidente secretario. Pablo Abad dirixiu unha carta ao Concello de Ourense en setembro de 1915 solicitando que se incluíse nos orzamentos unha axuda para o centro:

"Al Excmo. Ayuntamiento de Orense:

Don Pablo Abad Rodríguez mayor de edad y vecino de esta capital a esa escma Corporación expone: Que por la Sociedad Protectora de la Escuela Neutral, de que es presidente, se acordó con fecha cinco de septiembre elevar respetuosa solicitud a ese Ayuntamiento para que se digne incluír en el presupuesto del año próximo de 1916 la cantidad que considere oportuna con destino a la protección y mejora de dicha escuela.

Esta petición se apoya en las siguientes razones:

Primero: La Escuela Neutral que lleva siete años de asistencia, fue creada y está sostenida por las cuotas voluntarias que satisfacen los socios protectores vecinos de esta localidad, residentes buen número de ellos en América, para dar instrucción completamente gratuita a los niños de las clases obreras, fin que viene cumpliendo desde su creación, con un promedio de cincuenta niños pero sin que le sea posible ampliar este número por carencia de recursos a pesar de las numerosas y constantes solicitudes.

Segunda: En Orense es la única escuela privada, no sólo gratuita, sino que además proporciona a los niños también gratuitamente toda clase de material, y como quiera que la Escuela graduada de esa capital, única oficial que existe, aún contando con sus tres secciones, es completamente incapaz para atender a los niños menesterosos de una población de dos mil habitantes aproximadamente cumple una misión de la más alta importancia que podría abarcar un campo más amplio con el apoyo de las corporaciones oficiales, evitando queden tantos niños faltos de la instrucción más elemental por carencia de recursos.

Tercera y última: El amor a la enseñanza demostrado por esa corporación.

(...)

Como consecuencia do exposto el que tiene el gusto de suscribir, en nombre de la Sociedad en referencia con las debidas consideraciones de que queda hecho mérito a los efecto tambien mencionados..." (3)

Así mesmo a Unión Orensana en Cuba e a Federación de Obreros Orensanos de Buenos Aires contribuían ao seu sostenemento coa finalidade de que continuase funcionando pois eran sabedores das circunstancias económicas precarias da institución temendo que chegase a desaparecer. Nunha das memorias do curso 1927 da institución dicíase:

"Dado el pequeño local de que disponemos, resulta excesivo el número de alumnos que asisten diariamente a la clase, pudiendo juzgar por el detalle siguiente: el número de matriculados en el año ha sido de 95 alumnos de ambos sexos. El promedio de asistencia anual es: enero 69,3%, febrero 67,6%, marzo 78,6%, abril 78,1%, mayo 80,3%, junio 70,4%, julio 77%, septiembre 60,2, octubre 73,4, noviembre 61,4, y diciembre 63,1. Término medio de los once meses 70,85.

El local destinado a las clases para la enseñanza de estos niños mide 8,3 metros por 6,1 y 2,5 o sea 50 metros cuadrados y 63 dm cuadrados y una cubicación de 126 metros cúbicos y 576 dm cúbicos.

Como se ve es una cubicación insuficiente, y por lo que la junta directiva acordó reducir el número de alumnos, retardando el ingreso de los que tienen solicitado el turno. El número de solicitantes pendientes de intreso es de 21.

Pero esto nos plantea otro problema, pues si tenemos en cuenta los ingresos ordinarios vemos que: que del promedio mensual o sea de las cuotas de socios, son pesetas 310,33 de ingresos y ascendiendo los gastos ordinarios y fijos a 312, tenemos un déficit de pesetas 1,67.

Si tenemos en cuenta que de las pesetas 310, 33 solamente se recauda de socios protectores pesetas 142,83 de los que resulta una cuota para cada niño de pesetas 1,77. De ahí que no se pueda reducir el número de alumnos sin llegar al nivel de presupuesto de gastos e ingresos ordinarios, debiendo procurar mantener su nivelación, a fin de dedicar los ingresos extraordinarios a la construcción del grupo escolar.

Pecaríamos de ingratos y no cumpliríamos con nuestro deber si no dedicáramos unas lineas a los únicos perjudicados, a los que con su capacidad reconocida vienen consagrando su actividad desde hace 18 años en la enseñanza de nuestra escuela, a donde los niños concurren con voluntad por la bondad y cariño con que son tratados.

La sociedad paga estos dos profesores, don Hipólito S. Luengo y su esposa doña Teresa Enriqueta, con 250 pesetas mensuales; sueldo irrisorio, y que tendrá en cuenta la Junta directiva que nos suceda; pues si bien es cierto que la sociedad les autoriza a poner paso en los locales de la escuela, creemos que no compensamos el sacrificio que representa el enorme exceso de trabajo que por ello resulta y del que únicamente la sociedad sale beneficiada...." (1)

A Institución ENLO contaba, como dixen, co apoio da emigración por mediación da Unión Provincial Orensana na Habana que así dicían dela:

"De todas nuestras sociedades regionales pocas son las que pueden ofrecer un historial tan honroso, tan democrático y tan de positivos beneficios como esta vieja y querida institución de los orensanos. No solo por su labor cultural, admirable por cierto sino que también por su orientación ideológica, ampliamente democrática; y aún puede decirse que la renovación de nuestro espírito colectivo tuvo como modelo a esta institución, que ocupó siempre en tal sentido un puesto de vanguardia.

 (...)

En el año 1913 un pequeño grupo de paisanos muy encariñados siempre con los asuntos del terruño lejano, y dispuestos especialmente, y en todo momento, a prestar su más decidida cooperación y dedicar sus cálidos entusiasmos a toda labor que redundar pudiese en beneficio de la cultura y del progreso de Galicia, atendiendo expresivas atenciones que les llegaban de sus convecinos radicados en la Habana, y también desde Orense, decidiénronse a levantar una suscripción entre los conterráneos residentes en esta ciudad para auxiliar con su producto a la "Escuela laica Neutral" establecida en el mencionado Orense... (2)

A Unión Orensana, ademais de achegar axudas económicas para centros de ensinanza de Nogueira, Coles, Vilamarín, tamén á institución "La Gota de Leche", tiña entre as súas prioridades a Escola Neutral de Ourense pois consideraban que era un centro principal para o desenvolvemento e prosperidade do ensino e porque ademais sufría constantes presións por parte dos seus "inimigos". Unha das actividades que levaron a cabo foi organizar unha festa para recadar fondos para poder enviar á Escola Laica para que esta puidera ter un edificio novo. Participaron en dita festa celebrada no Teatro Nacional a Agrupación Artística Galega, un concerto do profesor Rumano Demetrio Vladescu, cantou o Orfeón artístico Asturiano, o coro de "caricatos" da Unión Orensana...etc..(6)

A sociedade Protectora da Escola Laica de Ourense enviou o 13 de febreiro de 1928 unha carta ao Secretario da Sociedade Unión Provincial Orensana de Bos Aires para agradecerlle todo o apoio e a axuda económica que recibían:

Estimado camarada: En la sesión de J.D celebrada por esta sociedad el día 5 del corriente, se acordó hacer constar en acta el agradecimiento por el giro de 1050 pesetas que, por mediación de nuestro delegado don Pablo Abad, hemos recibido de esa institución; y la satisfacción que nos produce el ver que, lejos de esta tierra, hay un grupo que trabaja con el desinterés de todo corazón noble por el sostenimiento y progreso de eta escuela; dándonos ánimo para seguir luchando con las dificultades que, con frecuencia, se nos presentan...Eulogio Vázquez, presidente. (5))

(A ENLO, malia ser un centro atípico para unha cidade como a de Ourense, contaba cun gran número de adeptos pois eran conscientes e valoraban obxectivamente o labor que esta institución despeñaba ao dar clases a nenos de toda condición de xeito totalmente gratuíto. Nun artigo que saiu na prensa local asinado nada máis e nada menos que por Constantino Añel o representante das Bodegas Gallegas e membro directivo de diversas sociedades culturais Progreso de Coles, La Peña Gallega, Centro Gallego de La Habana... dicía:

La enseñanza elemental en esta ciudad es muy exigua; una escuela graduada de niños, con tres secciones, otra de niñas y dos de párvulos, constituyen toda la enseñanza oficial en una población que pasa de quince mil habitantes! estas son las que actualmente funcionan en el casco de la ciudad, pues si bien es cierto, que dos nuevas escuelas se crearon en el barrio norte, una de ellas no funciona y la otra hace muy poco que se creó y con carácter interino.

 (...) Unos cuantos colegios privados, y otros sostenidos por sociedades y comunidades, suplen la falta y el calor, que les niegan quienes a ello están obligados, evitando, que nuestros pequeñuelos en lo posible, les falte la enseñanza, que les libre más adelante de ser objeto y convertirse en algo útil para la sociedad....Uno de estos colegios el que tuve el honor de visitar hace pocos días, es la Escuela Neutral de Orense, donde asisten un centenar de niños a sus clases diarias y reciben la enseñanza que un grupo de profesores modelo, les explican con una competencia e interés extraordinaria. Esta escuela se halla instalada en una casa de la calle Reina Victoria  y sus locales son deficientes por su capacidad, aún aprovechando como lo hacen, una magnífica huerta o salido que utilizan cuando el tiempo lo permite, para dar al aire libre las lecciones.

Tienen los directores el proyecto de edificar un pabellón, donde instalar las clases a cuyo fin adquirieron un magnífico solar, en un sitio espléndido, muy cerca de la nueva estación de ferrocarril de Orense a Zamora, estación ciudad, y allí, más adelante, instalar también clases de enseñanza agrícola y oficios varios; lo principal está conseguido: solar, algún dinero para empezar el edificios, mucha voluntad en los propulsores de la obra y lo demás unas cuantas miles de pesetas, pocas, por cierto, unas diez o quince mil le bastarían, así me lo aseguraban, los que amablemente me informaron: Con estas pesetas realizaríamos la obra magna de nuestros ideales, que son los de la clase trabajadora de Orense, después de conseguido nuestra casa social.

(...) La Unión Orensana de Cuba, sociedad decana de las provinciales allí establecidas, piensa contribuír, como ya lo hizo en otras ocasiones, a esta obra y ella, que no tiene otro pensamiento más que laborar por el bien de los intereses de los orensanos y de de Galicia, hará que ésta sea una realidad, a cuyo fin recabará de las sociedades hermanas esparcidas por toda América, su óbolo y con festivales y colectas arribará a que esta idea se realice (...) No les faltará el apoyo de la Prensa gallega de América, a estos orensanos que siempre está alerta y en la brecha y sotre todo ella y muy especialmente "Heraldo Gallego" y "Eco de Galicia", de la Habana que dirigidos por un orensano culto Don Manuel F. Doallo, será el primero por tratarse de este asunto local y encontrar en él siempre cabida, las obras que tengan por fin la cultura y el mejoramiento de los gallegos en todas sus manifestaciones....) (7)

Pero esta escola estaría no punto de mira cando se produciu o alzamento militar en xullo de 1936. A casa onde se situaba foi asaltada de inmediato. O testemuño de Luísa González Cudeiro, veciña dos Luengo-Roqueta, comentou como fora o asalto:

(Fonte: Beatriz Graña Pérez, Galegas exiliadas, emigradas e resistentes durante o réxime franquista, Concello de Santiago, Universidade de Santiago de Compostela, 2003, p. 73)

(Entrada de elaboración propia a partir de numerosas fontes)

(1) "Sociedad Protectora de la Escuela Laica Neutral", Correo de Galicia, 8 de maio de 1927, p. 4; (2)"La Unión Provincial Orensana", El Correo de Galicia, 31 de xullo de 1927, p. 12; (5)"Sociedad Protectora de la Escuela Laica de Orense", El Correo de Galicia, 15 de abril de 1928, p. 4; Cid Fernández, Xosé Manuel Educación e Ideoloxía en Ourense na IIª República,  Universidade de Santiago, Servicio de Publicacións e intercambio científico, 1989; Valín Fernández, Alberto, Laicismo, Educación y represión en la España del siglo XX, A Coruña, O Castro, 1993; Benso Calvo, Carmen, "Expediente de apertura de la ENLO" Revista Sarmiento, nº 2, 1998, pp. 237-251;  Somoza Medina, José, Desarrollo urbano en Ourense. 1895-2000, Tese de Doutoramento. (3) ACO (Arquivo do Concello de Ourense)u, Caixa 82, Sobre Cultura e educación en Ourense, Leg. nº 498; (4) "La enseñanza primaria en Orense", El Pueblo Gallego, 2 5de marzo de 1. (6) "Unión Orensana Marcando nuevos derroterros", Heraldo de Galicia, 28 de setembro de 1924, p. 2; Heraldo de Galicia, 23 de novembro de 1924, p. 8. (7) "La enseñanza primaria en Orense", El Pueblo Gallego, 25 de marzo de 1930, p. 8.

MARÍA RODRÍGUEZ VÁZQUEZ

María Rodríguez era mestra Nacional e Licenciada en Ciencias (sección de Químicas). En 1939 era directora dun colexio de ensino medio en Carballiño denominado "Colegio Isabel La Católica" e que estaba situado na rúa Cuartel Viejo, número 11, teléfono 59. No centro impatíanse as ensinanzas de primaria e preparación para o ingreso ao Bacharelato; Bacharelato e preparción para Oposicións, Taquigrafía e Mecanografía. Anunciábase na prensa local indicando que era un centro autorizado polo Reitorado e consta que foi centro moi prestixioso na vila de O Carballiño.
Era socia da Asociación provincial de Mestres Católicos.
O centro tivo unha longa traxectoria e seguía funcionando en 1961 con ese mesmo nome. Nestes anos o director era Juan Corral Pajariño

(La Región, 3 de setembro de 1940, p. 2. Galiciana)

(La Noche, 15 de setembro de 1962, p. 7. Galiciana)

Decíase así na prensa sobre o colexio:

Este establecimiento cultural es algo verdaderamente insólito y modélico. Aparte todo lo que de notable tiene ya realizado, para el próximo mes contará con las instalaciones adecuadas para 45 internos que se ampliarán posteriormente hasta alcanzar el número de 80 plazas.
Asimismo, se están terminando las obras de la nave en que irá el laboratorio y aula de Física y otras dependencias concebidas en forma funcional, amplias y perfectamente iluminadas.
Todo esto, se debe a D.Juan Corral, un hombre de voluntad férrea y con vocación extraordinaria para la enseñanza, a la que aplica los más modernos métodos pedagógicos. (1)

(1) "Un colegio modelo", La Noche, 13 de setembro de 1963, p. 6.
Vid tamén: MENDEZ LOIS, Mª José, Mulleres na Educación en Galicia, MUPEGA, 2009, p. 235.


OBDULIA RODRÍGUEZ

Mestra que estableceu en Celanova unha escola privada da Inmaculada Concepción en 1904. O local estaba distribuído en catro zonas destinadas á lectura, labores e ximnasia. 

Vid: Benso Calvo, C., Cid Galante, R.M, "A ensinanza privada en Ourense a principios do século XX", Sarmiento, nº 8, p77.



CONCEPCIÓN RAMÓN AMAT

(Información que se integrará proximamente nunha publicación)

Naceu en Tarragona en 1895 e faleceu en Ourense en 1991.

Ingresou en 1915 na Escola de Estudos Superiores de Maxisterio de Madrid. Rematados estes e co título superior foi nomeada, en 1920, profesora numeraria de Labores e Economía Doméstica da Normal de Ourense onde tamén impartiría as materias de Pedagoxía e Psicoloxía e Traballos Manuais. Ocupou o cargo de secretaria en 1925 cando era directora Leonor Pardo, despois, en 1928, pasou a ser directora da Normal de Mestras de Ourense de xeito accidental e xa titular en 1932 por Orden Ministerial o 9 de maio de 1932. No ano 1934 presentouse á reeleción da dirección formando a terna con Vicente Risco e Sara Leirós pero non foi reelexida pasando Vicente Risco a ser director. O 7 de xuño de 1934 fíxolle o alumando e o claustro da Normal unha homenaxe eloxiando o seu labor na que lle entregaron un gran ramo de flores. En 1942 ocuparía de novo o cargo de directora accidental da Normal feminina pasando despois a ser oficial e manterse no cargo ata 1964 sendo o seu homólogo da masculina Vicente Risco. Xa no ano 1964 Concepción pasou a ser directora en funcións dos dous centros, o masculino e o feminino.

(Foto da Normal de Mestras a partir de 1926 cando xa se lle ampliara o terceiro piso)

No ano 1950 estivo un tempo convaleciente e ao recuperarse as alumnas da Escola Normal fixeron unha misa de acción de gracias 

Estaba casada con Manuel Maceda, xefe de inspección por aquela época, e tiveron tres fillos chamados Manuel Maceda Ramón, que se fixo ondontólogo; Carlos Maceda que era Axudante de Obras Públicas e Antonio Maceda. 

O matrimonio desenvolveu un proxecto de colaboración entre as dúas institucións (inspección e Normal) coa finalidade de construír un proxecto serio de formación do profesorado pois a política educativa republicana confiáralles a dirección do proxecto "Novo Mestre". Inspección e Escola Normal asumiron a organización de cursos, encontros e semanas pedagóxicas de perfeccionamento do profesorado e de extensión cultural que era denominado "en pro de la cultura". Sendo ela cargo directivo como secretaria e logo como directora levou a cabo a organización de cursos, non só para os normalistas senón tamén para a sociedade en xeral, cursos que tiñan diversas temáticas e na que se incluían os idiomas sendo Concepción a que impartía Inglés. Invitaba a persoas relevantes para que impartisen conferencias no centro, entre eles, a Lino Porto, o director da institución "Gota de Leche". Tamén levou a cabo excursións co alumnado da Normal como a que organizou a Chaves na que foron parando en diferentes vilas de interese patrimonial. Toda esta intensa actividade deu lugar a que a Normal se convertese nunha referencia cultural para a cidade.

Concepción Ramón era unha muller comprometida coa cidade ourensá pois contribuía dando donativos para a festa dos Maios, para o vusto de Marcelo Macías, apoiando a concesión da gran Cruz da Orde de Alfonso X a Otero Pedrayo, presidindo os actos de reparto do roupero escolar, participando nas Xuntas de Protección da infancia, formando parte do Seminario de Estudios Gallegos....

Tiña uns criterios educativos de grande fundamento e eran moi habituais as súas disertacións sobre asuntos da ensinanza e métodos didácticos que provocaban admiración nos oíntes. Destacaban dela o seu maxistral dominio do léxico sinxelo e a súa vasta cultura. Como muller tradicional e propia dunha época no que o Réxime avogaba por un perfil de muller conservador, defendía a necesidade de educar á muller para a vida do fogar pensando en que ela ía ter que gobernar a casa, tratando de facer feliz á familia. Falaba de que nas escolas de nenas había que explicar as ciencias do fogar e labores artísticas. Malia este concepto tan conservador primaba a defensa de que era necesario que a muller adquirise unha cultura.

Noutra charla disertou sobre o Sincretismo e a Educación, un tema de grande complexidade pero que expuxo con claridade meridiana. Dixo "hai que ver o que hai que ensinar e como hai que ensinar. O primeiro dá lugar aos programas e o segundo á metodoloxía". Dicía que ata entón déraselle máis importancia aos programas e non a como impartir as clases. Explicou que o neno ten unha visión conxunta das cousas, por iso había que amosar aos nenos o conxunto total das cousas e non de xeito esquemático ou parcial, é dicir, ao seu entender había que facer uso da metodoloxía global. Indicaba que un exemplo de aplicación deste método global está na ensinanza dos idiomas. Falaba de que este método fora impulsado e defendido por Decroly e seguindo ao pedagogo, Concepción defendía que a ensinanza dos nenos debía presentarse baixo unha visión de conxunto e non dividirse en materias extrañas ou en compartimentos apartados.

Pero Concepción Ramón tamén participou nas actividades organizadas o 14 de febreiro de 1934 polas Mocedades Galeguistas de Ourense, concretamente na conferencia que esta agrupación dedicou a Decroly. Aínda que ela non interveu si foi recibida con grande ovación.

En 1958 enviuvou pois o 1 de xuño dese ano faleceu Manuel Maceda sendo unha perda moi sentida na cidade. Pero Concepción continuou coa súa actividade intensa de clases, organizadora de actividades,sendo membro en numerosos tribunais de cursillos e oposicións...ata que se xubilou en xuño de 1965.


(Fonte: La Zarpa, 18 de febreiro de 1934, p. 4)

(Sinatura de Concepción Ramón Amat)

Vid: El Compostelano, 5 de agosto de 1920; La Región , 17 de maio 1932; "Cursillo de Orientación Pedagógica de la Asociación C.de M. Españoles", La Región, 21 de abril de 1938, p. 1; El Pueblo gallego, 11 de novembro de 1932; La Zarpa, 18 de febreiro de 1934; El Pueblo Gallego, 8 de xuño de 1934; Cid Fernández, J.M., Educación e ideoloxía en Ourense na II República. Organización e acción socioeducativa do Maxisterio primario, Santiago, 1989, Servicio de Publicacións e Intercambio Científico, pp.53-54.
Concepción Ramón Amat Album de Mulleres

15 octubre 2009

PILAR PEREIRA SANTOS

Mestra que se estableceu en Ourense e foi destinada o 23 de setembro de 1898 á escola incompleta mixta de Rubiás, Calvos de Randín, cobrando 250 pesetas.

En 1902 solicitou a apertura dunha escola privada de nenas que se situou no número 4 da rúa da Libertad da capital ourensá. Contaba cun salón-clase con dúas ventás e un pequeno cuarto de biblioteca. 


Vid: Benso Calvo, C. e Cid Galante, Rosa María, "A ensinanza privada en Ourense a principios do século XX", Sarmiento, 2004, nº 8, 43-77.


13 octubre 2009

CARMEN PARDO LOSADA

Naceu en Ourense en 1890 e faleceu en Madrid en 1983. Ocupará na Escola Normal de Mestras de Lugo a Cátedra de Pedagoxía e a súa Historia con rudimentos de Dereito e Lexislación Escolar. Despois desempeñou o cargo de directora dende o 3 de setembro de 1916 ata o 8 de xuño de 1931, ano no que a destituíron do claustro coa chegada da República. Das mil cincocentas mulleres que estiveron pensionadas na Residencia de Señoritas en Madrid cuxa directora era María de Maeztu, Carmen foi unha delas.

A partir de 1939 foi nomeada directora novamente, cargo que ocupará ata a súa xubilación en 1959. Foron corenta e cinco anos desde a súa chegada á Normal de Lugo e debido ao seu labor fíxoselle unha homenaxe o dous de xuño de 1961.

(Fonte: La Noche, 3 de xuño de 1961, p. 6) Galiciana.

O 20 de maio de 1919 foi nomeada socia do Instituto de Estudios Gallegos de A Coruña. O 20 de xuño de 1928 entrou a formar parte da Xunta creada para a Institución da Gota de Leche. Dous anos máis tarde, o 13 de novembro, nomeárona Vogal da Xunta Especial de Autoridades de Primeira Ensinanza.
Foi alumna bolseira da Universidade Internacional de Santander no curso de verán de 1933 e 1935 e da Universidade Católica de Santander no curso de verán do ano 1934.

O 9 de abril de 1935 foi nomeada directora da Escola Elemental do Traballo, cargo que ocupou ata o mes de abril de 1936. Foi, ademais, vogal da Xunta Provincial de Ensinanza.

Foi obra súa a organización e funcionamento das escolas graduadas anexas ás Escolas de Maxiterio de Lugo e formaba parte do Padroado de Cantinas e Colonias, tendo contribuído á súa organización.
Foille concedida a Gran Cruz da Orde de Alfonso X o Sabio e o nomeamento de Directora Honoraria da Escola de Maxisterio Feminina. Unha muller de recoñecido prestixio que impartía conferencias diversas sobre a ensinanza ou disciplina no ensino primario.

A continuación facemos un resumo dunha entrevista  realizada por Alfredo Sánchez Carro para o periódico El Progreso:

(Fonte: El Progreso, 30 de xuño de 1957, p. 3.) Galiciana.

Pregúntanlle na entrevista sobre cantos anos leva na Escola Normal de Lugo e di que lle deron a praza cando se fundou a Normal en Lugo, que foi no ano 1916 e continúa dicindo que toda a súa vida profesional transcurriu nese Centro desempeñando o cargo de Directora, agás nos tempos da República. 
Cando lle preguntan sobre o que se precisa para ser profesora dunha Escola Normal contesta dicindo que nestes anos (anos cincuenta) precísase ter o Título de Licenciado e o de Mestra aínda que o de Mestra poderíase substituír pola aprobación de asignaturas de Pedagoxía na Facultade Correspondente.
Sobre o Plan de estudos de Maxisterio comenta que non está de acordo con el pois considera que son poucos os anos de estudio e porque á idade na que entra o alumnado non ten a madurez necesaria para os estudos especializados da carreira. Segundo ela o plan debera ser que o alumnado estivera dos 14 aos 16 anos recibindo unha cultura adaptada ao seu futuro labor e, a continuación, ata os 19 formalos profesionalmente. Nestas condicións sairían ben preparados.

(Fonte: El Progreso, 21 de Decembro 1960, p.3) Galiciana.

En canto ás partes que debe comprender a carreira, é partidaria de que comprenda unha parte de cultura xeral con toda a amplitude necesaria para as necesidades da vida, e outra parte profesional teórica e práctica da que di :"por desgracia en los planes vigentes está muy poco atendida". Di que a parte profesional, tanto teórica como práctica debe haber un contacto directo coa escola, cos nenos e con todas as institucións "circunescolares" que deben preocupar a un bo mestre. A parte práctica require que se lle dedique moito máis tempo que o plan actual e siñala: "Estas tareas son las que forman al alumno para educar; en ellas se van perfilando sus aptitudes y despertando y plasmando vocaciones".

Sobre as cualidades que debe ter unha mestra di:

"Desde luego son esenciales las de tipo moral, un amor al niño, abnegación y espíritu de sacrificio. Sin estas cualidades no hay posibilidad de que puedan realizar la labor que se les encomienda. El maestro tiene que darse cuenta en todo momento de la responsabilidad que tiene ante Dios, la sociedad y la familia en relación con el futuro de los niños".

(Fonte: El Progreso, 21 de Decembro 1960, p.3) Galiciana.

(Elaboración propia a partir de diversas fontes)
Vid: De Abel Villela, Adolfo, Cincuenta años de Formación de Formación Profesional en Lugo (1932-1981), Lugo, Xunto de Galicia, Consellería de Educación e Cultura, 1985, páx. 90-92.
Méndez Lois, Mª José (Coord.), Mulleres na educación en Galicia, MUPEGA, Xunta de Galicia, 2009, p. 199-200.
Tamén a autora do blog  empregou a hemeroteca de Galiciana.
Foto entrada: El Progreso, 30 de xuño de 1957, p. 3.. Galiciana.

28 septiembre 2009

AURORA MACEDA LÓPEZ

(Entrada suxeita a publicación)

Naceu en Cancienes, na parroquia do Concello de Corvera en Asturias. Presentouse ás oposicións de Maxisterio en 1917 na provincia de León. Foi destinada á Rúa, en Ourense, en 1923. En 1925 destinárona á escola de Celanova. Inscribiuse ás oposicións á Inspección que se convocaron en maio de 1932 e aprobounas obtendo unha das primeira prazas. Foi nomeada inspectora e destinada a Ourense cun soldo de 5000 pesetas. Tiña baixo a súa responsabilidade a zona seis da provincia que comprendía as escolas do concello de San Ciprián de Viñas e as do partido xudicial de Celanova, menos Pontedeva e Quintela de Leirado. Posteriormente adxudicáronlle a de Carballiño. Seguiu os paos do seu irmán, Manuel Maceda, que era Inspector Xefe da provincia. Realmente a familia ao completo estaba dedicada á docencia pois outros irmáns, doña Divina e Don Clarencio, eran mestres en Madrid e a súa cuñada Concepción Ramón Amat, casada con Manuel Maceda, era profesora e durante algúns anos tamén Directora da Escola Normal de Ourense.

Foi moi participativa nos eventos pedagóxicos que se celebraban nas diversas localidades da provincia. En Ourense adoitaba a celebrarse os Cursillos de Información Cultural y Pedagógico nos que se desenvolvía un amplo programa de conferencias e charlas impartidas tanto polos membros da inspección como polo profesorado. Aurora Maceda participou en maio de 1933 pronunciando unha serie de conferencias interesantes sobre a práctica docente e a pedagoxía. Demostraba que era unha profesional preocupada pola praxis docente e a metodoloxía. Levou a cabo unha experiencia co alumnado do grupo Curros Enríquez comezando a dividir a clase en tres seccións. Ás nenas máis pequenas comezou repartíndolle figuras recortables e mentres o efectuaban inicia coas maiores de segundo e terceiro grupo o estudo das plantas. Examinaron as diferenzas entre as plantas vivas e as mortas e tamén fixo referencia da circulación da sabia e a xeración da mesma. A inspectora falaba con eles con amabilidade e gañando a súa confianza. En relación ás plantas tamén leu composicións, fixeron exercicios de redacción sobre elas. Mentres as nenas maiores redactaban puido dedicarse ás nenas pequenas facendo sinxelos exercicios de cálculo a base de xogos. Despois do recreo seguiu o desenvolvemento da clase a base de exercicios de debuxo, redacción, escritura de cantidades e problemas. A lección resultou ser moi interesante polo que a inspectora foi moi felicitada[1].

A máis diso, dona Aurora interveu nas Conferencias de Pedagogía celebrado en Ribadavia en marzo de 1934 onde a inspectora disertou sobre “La enseñanza del lenguaje”. Nesta conferencia resaltou a importancia que sempre se lle concedeu ao ensino do idioma ocupando sempre un lugar preferente nos programas escolares como medio de robustecer e acrecentar a personalidade. Fixo consideracións sobre as dificultades que ofrecía a ensinanza da materia posto que a linguaxe era o resultado da asociación das ideas de das palabras que serven para a súa expresión. Nesta disertación deu mostras dun grande coñecemento pedagóxico pois era defensora de que o período de aprendizaxe debía anteporse ao ensino sistemático do idioma. Que primeiro se debía atender ao desenvolvemento integral do neno, á formación do seu pensamento, ao desenvolvemento da súa linguaxe, ao exercicio dos sentidos, en especial o da vista, oído e tacto, que tan importante papel ían desempeñar nos exercicios da lectura e escritura. Falou da necesidade dunha ensinanza intuitiva da linguaxe, co fin de conseguir aumentar o número de percepcións na mente infantil, logrando que as palabras tiveran resonancia na súa alma e que respondesen a imaxes claras. Debíase evitar que o neno tivese máis palabras que ideas.

Puxo exemplos de aprendizaxe e aludiu ás opinións de Rousseau e Claparede sobre os perigos que no orden físico e psíquico pode producir o ensino prematuro da lectura. Fixo explicación do método ideovisual que no século XVIII tivo grandes precursores en Nicolás Adán e Jacot e que supuxeron unhas grandes vantaxas e efectos educativos de dito método. Remata dicindo “a la escuela que dice al niño escucha y repite, debe suceder la escuela que sugiere, observa, cuenta, razona y ama”[2].

Moi interesante era o concepto que tiña dona Aurora Maceda sobre a importancia da creatividade e a estética na escola que foi o tema central da súa charla titulada “El arte en la Escuela”. Consideraba que toda a educación debía ser artística antes que científica. Referíndose á Psicoloxía aformaba que o home é un influxo natural do medio e que é máis interesante e instrutivo para un neno contemplar unha bonita paisaxe que unha obra científica. En relación a isto consideraba que a construción das escolas debían estar en lugares con vistas panorámicas de beleza natural. Para cultivar a beleza na infancia era esencial que houbese limpeza no local da escola e que os mapas e láminas que pendían das paredes nalgunhas das escolas eran focos de sucidade e microbios e, polo tanto, deberían desaparecer. No seu lugar falaba de embelecer as escolas valéndose de frisos que puideran facer os propios nenos; de macetas e plantas que eles mesmos puidesen coidar e estatuíñas de barro que o nenos e nenas modelaran[3].

Ilustración 43.- Noticia de prensa

(Fonte: “Pensionadas al extranjero”,  La Región, 17 de abril de 1936, p. 6)

Houbo en Galicia, a comezos de século XX, unha preocupación pola teoría e práctica educativa o que levou a certos intelectuais e profesionais se animasen a pedir pensión noutros países para enriquecer os seus coñecementos. No 1907 creouse a JAE (Junta de Ampliación de Estudios) que era un organismo oficial que promovía os intercambios científicos e culturais que contribuísen á renovación cultural do país para coñecer correntes educativas europeas e americanas. Tanto docentes como inspectores, catedráticos…aproveitaron estadías no estranxeiro para profundar nos coñecementos adquiridos nas normais e na práctica do ensino. Os destinos en países europeos dotaba de privilexio todos estes profesionais. Pois ben, Aurora Maceda Aurora sería unha destas privilexiadas e quixo aproveitar esta oportunidade e en abril de 1936 saíu no expreso con destino a Francia, Bélxica e Suiza onde permanecendo uns meses visitando as escolas o que lle outorgou unhas miras dunha pedagoxía renovadora como logo se deixa translucir cando daba os cursos e charlas. Todo isto é mostra dunha muller que amosaba gran preocupación pola metodoloxía e cunha perspectiva moderna.

Faleceu o 6 de abril de 1951 e na revista La Escuela Española dedicáronlle as seguintes palabras:

Ha sido modelo (ejemplar, ascético si se quiere) de educadoras y su muerte deja un vacío enorme, no sólo en el Magisterio sino concretamente en la Inspección a la que rendía su vida y sus desvelos. En Orense, y concretamente en Celanova, se la quería de verdad[4].

Tamén a prensa local non aforrou palabras o día do seu pasamento:

En la tarde de ayer, a las siete, tuvo lugar la conducción al cementerio de San Franciscmo, del cadáver de la señorita Aurora Maceda López, inspectora de primera enseñanza (…) El dolor producido por su muerte quedó patente en la gran manifestación de duelo que le acompañó hasta la última morada (…)En la presidencia del duelo iban representaciones de la familia, de la Inspección de Primera Enseñanza, de la Delegación Administrativa de Primera Enseñanza, de las Escuelas del Magisterio, de las Asociaciones piadosas de que formaba parte; entre ellas el Patronato de Asistencia a Domicilio del Enfermo Pobre y la Catequesis franciscana y del Instituto de Enseñanza Media.

Las alumnas de la Escuela del Magisterio “Concepción Arenal” que rodeaban la carroza fúnebre fueron rezando el Santo Rosario hasta el cementerio…

Figuraban, además, en la comitiva, numerosos maestros de toda la provincia”
[5].

Pero se houbo un lugar onde lamentaron a súa morte ese foi Celanova, pois foi nese lugar onde Aurora comezou a traballar primeiro como mestra e logo como Inspectora:

Ha causado en esta villa un profundo pesar por el inesperado fallecimiento de la señorita Aurora Maceda López, inspectora de Primera Enseñanza. Aquí se le tenía un gran afecto y se le recordaba con cariño, pues había regentado durante varios años una de las escuelas de Celanova hasta que hizo oposiciones a Inspectores; luego tuvo esta zona hasta fecha reciente en que fue nombrada para la zona de Carballiño. También en el cementerio de nuestra villa reposan los restos de su madre con quien convivía durante su estancia entre nosotros. Por eso, Aurora Maceda, como familiarmente le llamábamos, sentía una gran predilección por Celanova de la que conservaba gratísimos recuerdos y uno de sus mayores deseos era hablar de los pormenores de la villa. Sabemos que conservaba con gran cariño un pergamino encerrado en lujoso marco que le habían dedicado los maestros de Celanova cuando obtuvo plaza en las oposiciones de inspectores: con todo ello los maestros de este ayuntamiento no podían olvidarla…[6]

[1] “Desarrollo del Cursillo de Información Cultural y Pedagógico”, El Magisterio Orensano, nº 57, 24 de maio de 1933, p. 1 e 4; [2] “la semana pedagógica de Ribadavia” La Zarpa : diario de los agrarios gallegos: Año XV Núm. 4080 - 12 abril 1934, p. 6; [3] “Desarrollo del Cursillo de Información Cultural y Pedagógico”, El magisterio orensano, 24 de maio de 1933, p. 1; [4] “Necrológicas”, Escuela Española, nº 519, 19 de abril de 1951, p.237; [5] “Necrología”, La Región, 8 de abril de 1951, p. 3; 6] “Celanova”, La Región, 13 de abril de 1951, p. 3.

(Elaboración propia a partir de diferentes fontes) Vid: El magisterio español, Número 5055, 9 de marzo de 1918, p. 314; El magisterio español: Revista General de la Enseñanza, Número 8984, 17 de maio de 1932, p. 267; El magisterio español : Revista General de la Enseñanza, Número 9084, 7 de xaneiro de 1933, p. 38; El magisterio español: Revista General de la Enseñanza, Número 7964, 20 de febreiro de 1928, p.558; Distrito Universitario: Semanario de 1ª Enseñanza, Número 1088, 13 de setembro de 1923, p.3; El Progreso: semanario independiente, Número 11611, 10 de novembro de 1932, p.13;; El Pueblo gallego: rotativo de la mañana, Número 3115, 23 de marzo de 1934, p. 10; La Zarpa: diario de los agrarios gallegos, Núm. 3503. 13 de decembro de 1932, p. 7; El Pueblo gallego : rotativo de la mañana, Número 3363, 17 de xaneiro de 1935, p. 13; MARÍN ECED, Teresa, La Renovación Pedagógica en España (1907-1936), Madrid, CSIC, 1990, p. 368. COSTA RICO, Antón, Historia da educación e da cultura en Galicia, Xerais, 2004, pp. 996 e 1001.

24 septiembre 2009

MARÍA LAGE RIVAS

María Lage era mestra e residía en Leiro. En 1878 rexentaba unha escola de Obra Pía de nenas no lugar de Rioboó, no centro do Ribeiro (Ribadavia) onde as nenas aprendían lectura, escritura e cálculo. A mestra, xunto coas súas alumnas, participaban en numerosas festividades relixiosas que se desenvolvían no pobo de Osmo.
María Lage xubilou en 1921 polo que a súa vacante saiu publicada na prensa. As mestras que quixeran cubrir a praza debían presentar a folla de méritos ao Presidente do Patronato Don Florentino Temes y Saenz na casa grande de Riobó en Ribadavia reservándose o Patronato o dereito a escoller a candidata oportuna. As mestras disfrutarían dun soldo anual de 2500 pesetas. Debido a que houbo un número considerable de mestras que solicitaron a vacante, o Patronato acordou citalas na escola o 15 de novembro de 1926 para sometelas a un exame escrito e cuxos temas proporcionábanllos no acto. Ocupou o cargo Adelina Martínez Vázquez
María Lage faleceu en Leiro o 6 de xullo de 1946.

(Elaboración propia) Vid: La Región, 17 de marzo de 1911, p. 3; La Región, 11 de xuño de 1913, p. 2; La Región, 10 de outubro de 1926, p. 3; La Rebión, 9 de novembro de 1926, p. 5; La Región, 6 de xullo de 1947, p. 4; Vid: Méndez Lois, Mª J. (coord..) Mulleres na educación en Galicia, MUPEGA, Xunta de Galicia, 2007, p. 137-138.

SOR MARÍA ALMUDENA GONZÁLEZ SÁMANO

En 1926 era directora do colexio La Divina Pastora de Celanova, na rúa Alfonso XIII, nº 11, rexentado pola Comunidade de Relixiosas Terciarias Franciscanas. Vid: F.U. Colexios Privados, S.H. 466, Exp. 7 Méndez Lois, Mª J. (coord..) Mulleres na educación en Galicia, MUPEGA, Xunta de Galicia, 2007, p. 122-123.

OTILIA DÓNIZ ÁLVAREZ

Naceu en Ponte Grande (Celanova) en 1915 e estivo casada con Hermógenes González Blanco, que traballaba como perito avícola e tiveron tres fillos. As primeiras leccións recibiunas na escola que había no fondo da eira da súa casa. Non fixo o bacharelato e ingresou directamente na Escola Normal. 

Aprobou as oposicións de maxisterio en 1934 e  foi de mestra para Viveiro. Traballou como docente na Escola unitaria mixta de Olás (A Merca) entre 1938 e 1943, Escola de Formiche Bajo (Teruel) entre 1944 e 1946, Escola de Orga (Celanova) entre 1946 e 1950, Escola unitaria de Viveiro entre 1950 e e 1953 e na Escola unitaria de Xunqueira de Espadañedo entre 1953 e 1983. 

Mostrou interese por arranxar as escolas polas que pasou. Chegou a reunir ao pobo para que se renovasen os bancos da escola de Orga e na escola de Xunqueira, xunto co seu home, instalaron o comedor escolar. Unha vez xubilada, impartiralle clases a un mozo diminuído físico. Solicitou a dirección do Colexio Curros Enríquez de Ourense pero o Inspector Xefe vetouna, pois tras unha operación de cataratas non recuperou a vista. Aínda así foi aprender Braille á ONCE para poder seguir coa súa paixón, a lectura. Manifestou, sempre, gusto pola Literatura e a Historia. 

Entrevista a Otilia Ortiz (MUPEGA)


Vid: MUPEGA, Educadores gallegos: historias de vida profesional: Otilia Dóniz Álvarez, Gravación en DVD (Fondo MUPEGA), Santiago, Xunta de Galicia, 2005. MÉNDEZ LOIS, Mª José, (Coord.), Mulleres na educación en Galicia, MUPEGA, Xunta de Galicia, 2009, p. 94-95.
El Pueblo Gallego, 5 de outubro de 1934, p. 7.

23 septiembre 2009

MARÍA CURROS

Mestra que estableceu en Xunqueira de Ambía unha escola primaria privada en 1910. A escola ocupaba un local de 37 metros cadrados no baixo da vivenca da profesorar e tiña un patio para o tempo de lecer. Vid: Benso Calvo, C. e Cid Galante, R.Mª, A ensinanza privada en Ourense a principios do século XX, Sarmiento, nº 8, 2004, p. 76. Méndez Lois, Mª J., Mulleres na educación en Galicia, MUPEGA, 2009, 83.

08 septiembre 2009

MARÍA BOUZAS PÉREZ

María naceu en Allariz o 28 de maio de 1908 e estudou a carreira de Maxisterio e exerceu de mestra en varias escolas da provincia. Casou en 1926  co médico pediatra Antonio Fernández Carnicero afiliado ao Partido Comunista e que tiña a súa Clinica na Ponte fronte á Estación de Ferrocarril.

María afiliouse ao Partido Comunista e foi unha das dirixentes de ATEO (Asociación de Traballadores de Ensino de Ourense) e por tal motivo sufriu a represión da Comisión Depuradora que determinou o seu cese en agosto de 1936 xunto cos seus compañeiros do sindicato, edito asinado polo comandante militar Luís Soto.

Chegou exiliada a Veracruz (México) a bordo do vapor Orinoco o 16 de febreiro de 1939. Viaxou cos seus dous fillos Antonio e Roberto para reencontrarse co seu marido que xa estaba instalado en México desde 1937 pois escapara da persecución dos falanxistas e despois de haber estado nun campo de concentración en Francia. Durante o seu exilio María foi mestra en México e, xunto co seu home, continuou o seu activismo político. O 13 de decembro de 1971 consta que María Bouzas viaxou no voo 464  da compañía aérea de Cuba procedente da Habana a México. Tras a morte de Franco, María máis a súa familia retornaron a España.


(Fonte: La Zarpa, 7 de abril de 1936, p. 5)


(Fonte: El Pueblo Gallego, 8 de agosto de 1935, p. 15)




( Fonte: Esta documentación ten como referencia a Caixa 2510, fondo: Dirección Federal de Seguridad (D.F.S.); serie: informes diarios; expediente: único; años: 10/12/1971 al 14/12/1971. Perteneciente a informes diarios según la identificación del Archivo General de la Nación (A.G.N.)

Vid: Méndez lois, Mª José (Coord.), Mulleres na Educación en Galicia, MUPEGA, Xunta de Galicia, 2009, p. 64; Diario de un médico de guardia, e hemeroteca. Portal de Archivos Españoles do Ministerio de Cultura e Deporte.
Foto: Recorte de foto de Diario dun Médico de Garda que lle foi cedida pola familia  Pilar Bouzas.



NIEVES ÁLVAREZ GONZÁLEZ

Naceu en Maceda (Ourense) o 7 de agosto de 1905 e cursou estudos de bacharelato no Instituto Provincial, actual Otero Pedrayo, ingresando no ano 1917 á idade de 12 anos. No Instituo realizaría tres cursos por oficial ata o ano 1920 obtendo unhas notables cualificacións. O 29 de setembro de 1920 solicitou unha certificación para trasladarse á Escola Normal de Mestras de Ourense. 

Afiliouse ao Partido Comunista en 1931. Durante a guerra civil traballou en Barcelona nunha gardería. Posteriormente, trasladouse á Unión Soviética e seguiu co labor docente en Pirobors Karga, na fábrica "Lijachova" en Kokand, Crimen e Dnepropetrevsk. En 1985 retornou a España.

Vid: Benso Calvo, Carmen e Cid Galante, Rosa María, "Los expedientes de las estudiantes de bachillerato: una fuente básica para el estudio del alumnado femenino de los institutos. Ourense como ejemplo (1900-1930)" en Revista Interuniversitaria Historia de la Educación, 26,2007, pp. 437-470; Costa Rico, Antón, Historia da educación e da cultura en Galicia, Xerais, 2004, p. 1050;  Méndez Lois, M. José, Mulleres na educación en Galicia, MUPEGA, Xunta de Galicia, 2009, p.42. 

28 junio 2009

CORA NOVOA


Cora Novoa irrompeu con forza no panorama electrónico español. Nativa de Ourense e fincada en Berlín, "Henry Saiz", aclama como unha das máis firmes promesas do emerxente e cada vez mellor son. Encheo páxinas enteiras nos foros especializados, catalogándoa mesmo como a "nova raíña" da electrónica nacional.

23 junio 2009

UXÍA CASAL


A escritora Uxía Casal, malia que non naceu en Ourense podemos mencionala neste blog pola vinculación que tivo coa nosa cidade. Tal como ela nos conta: "Nacín en Santiago de Compostela o 13 de maio de 1957 e alí vivín durante vinte e sete anos, até que marchei a Ourense a traballar no ensino público. Estudiei no único colexio laico e feminino que había daquela na cidade, San Paio, onde entrei con tres anos e saín con dezasete. Gustábanme a historia, a arte e a literatura moi por riba doutras materias, así que, acabado o COU, decidinme pola Facultade de Xeografía e Historia, onde me licenciei en Historia da Arte Moderna e Contemporánea en 1979. A lingua e a literatura seguían chamando por min e comecei Filoloxía Románica ese mesmo ano; en 1981 pasei a Filoloxía Hispánica, e en 1984 licencieime por segunda vez. Ó tempo que estudaba, impartía clase de francés e literatura nas Aulas da Terceira Idade, e de español nos cursos para estranxeiros da USC durante un par de veráns. Semellaba predestinada ó ensino, e ó rematar Filoloxía marchei a Ourense a dar clase de galego na Universidade Laboral. En 1986 aprobei a oposición de ensino secundario de Lingua Galega e ó ano seguinte tomei posesión da praza definitiva desa materia no Instituto As Lagoas. Alí permanecín ata 2003, ano en que me xubilei por problemas de saúde. Actualmente vivo en Ribeira, á beira do mar, gozando dun clima suave, de moita tranquilidade e, sobre todo, deste océano sempre igual, sempre cambiante." Un dos seus libros titúlase "Sede en Ourense" no que se narra que na cidade xa fai quince anos que non chove e o río Miño vai seco e iso fai cambiar as formas de vida, os costumes...A raíz disto prodúcese o tráfico ilegal da auga. Son catro os protagonistas ligados por ese tráfico ilegal.