(Fonte: Arquivo da Universidade de Vigo, Expediente Académico de Eudosia, Lorenzo Diz)
Unha vez superado o exame, Eudosia matriculouse por oficial e realizou o Plan Preparatorio polo cambio da lei. Polo tanto ao non ter o Bacharelato Superior esixido no novo plan tivo que estudar nos primeiros cursos as nocións de cultura xeral, e xa no último curso 1934-1935 realizou o curso complementario de carácter profesional
O plan de estudos que tivo que seguir foi o seguinte: no primeiro curso estudou aritmética e álxebra, xeografía (primeiro curso), historia (primeiro curso), lingua española, con exercicios de lectura e escritura, debuxo (primeiro curso) e francés (primeiro curso). No segundo cursou xeometría e trigonometría, xeografía (segundo curso), historia (segundo curso), lingua española, física, química, debuxo (segundo curso) e francés (segundo curso). No terceiro estudou fisioloxía e hixiene, historia natural, agricultura, lingua e literatura, dereito e economía, labores ou traballos manuais, exercicios físicos e música e canto.
Despois de superar o tres cursos de cultura xeral solicitou o ingreso no período de formación profesional mediante o exame de ingreso e en concorrencia co resto dos alumnos graduados de bacharelato superior (2). Eudosia realizou dito exame o 21 de xuño de 1934 e desenvolveu os seguintes temas: La Respiración vegetal y la respiración animal; Derecho del hombre respecto al Estado e, por último, El Quijote y los libros de Caballería. Realizou un exercicio espléndido ao longo de catro folios, onde demostrou ter uns coñecementos sobrados, boa exposición e caligrafía impecable. E en cuarto curso e último curso estudou Pedagoxía, Historia da Pedagoxía, Lexislación escolar, Exercicios e problemas de Matemáticas, Música e Prácticas escolares (1).
(Fonte: extracto do exame realizado por Eudosia. Arquivo Universitario de Vigo.)
Rematou os estudos en xuño de 1935 e o 4 de novembro dese ano enviou unha instancia ao Director da Normal que por entón era Vicente Risco para solicitar a expedición do título e en 1936 realizou os cursiños de selección para o ingreso no Maxisterio Nacional (3). En 1939 saíu na prensa que ela, xunto con outras mestras, puido coller o título de mestra nacional.
(Fonte: Arquivo Universitario de Vigo)
Cando se produciu o golpe de estado militar do 36, Eudosia marchou coa súa familia ás terras de Castro Leboreiro onde os veciños do lugar proporcionáronlles alimentos e vestimenta. A ditadura tiña entre os seus propósitos principais o de eliminar de raíz todo vestixio da República. Para iso non escatimou en formas e maneiras de ir despezando o republicanismo da conciencia, pensamento e obra de toda unha poboación que, a partir de entón, debía por obriga adoptar os novos valores patrios. O Réxime comezou a examinar exhaustivamente aos docentes que se formaran e traballaran durante a República. De entrada eran xa considerados subversivos e sospeitosos e non podían exercer sen antes pasar polo control rigoroso das forzas vivas. Eran mestres e mestras aos que non se lles ía tolerar que "envelenaran as mentes e as almas populares". Os docentes foron obxecto de persecución e moitos tiveron que marchar para o exilio, outros foron desterrados na súa propia terra tendo que execer en escolas remotas, e outros, desgraciadamente, foron asasinados.
As conversas que tiven coa sobriña de Eudosia permitiron achegar moitos detalles das experiencias que vivíu a familia. Estou a referirme a Cristina Lorenzo á quen teño a fortuna de coñecer desde hai moitos anos pois estudamos de pequenas no mesmo colexio do Divino Maestro. Cristina é a filla de Manuel, irmán de Eudosia, oito anos máis novo ca ela.
Cristina Lorenzo, sobriña de Eudosia.
En efecto en 1938 a familia de Eudosia fuxiu cara Portugal pois acusaban a Eudosia de repartir uns panfletos. Tamén se di que foi unha acusación por parte dun home ciumento de Eudosia. O caso foi que un militar, coñecido da familia, avisounos de urxencia dicíndolles que tiñan que marchar pois ían "queimar a casa con toda a familia dentro". Toda a familia recolleu o que puido e marchou inmediatamente do pobo. Durante un tempo foi Jovita, a irmá de Basilisa, que vivía en Facós a que lles levaba a comida montada no burro ao que lle chamaba "Capitán". Arriscou a súa vida por axudalos e, segundo me di Cristina, sufriu palizas, ameazas e coaccións permanentes pero ela nunca dixo nada. Jovita tiña tres fillos, Consuelo e José que marcharon a Montevideo, e Elisa.
A familia, Agustín, Basilisa e os fillos Eudosia, Manuel e José, foron expulsados do lugar onde se agochaban polo que marcharon a Marrocos. Alí vivíu a familia durante moitos anos e Agustín e Manuel facían traballos de veterinarios e a xente contratábanos para tratar cos animais. Agustín faleceu e José, o fillo menor, tamén pois tiña unha saude máis delicada e os dous están enterrados en Casablanca. Basilisa regresou a Ourense e vivíu con Jovita. Manuel puxo un negocio de flores en Marrocos e foille moi ben pero, tras a morte do irmán e do pai, decidiu marchar Perpignan e dedicouse á produción de viño. Logo marchou a Brasil e de alí veu a Ourense onde coñeceu á sua muller e casaron marchando o matrimonio para Lisboa onde naceu Cristina pero no ano 1969 a familia regresou a Ourense.
Eudosia quedara en Marrocos pois casara cun francés e alí estivo corenta e cinco anos. Non se dedicou ao maxisterio pero axudaba aos nenos a escribir e ler. En 1965 o matrimonio marchou a vivir a Aix-en-Provence e dedicouse á restauración e cando faleceu o seu home, Eudosia veu para Fradalvite e recompuxo a súa casiña. Non lle foi fácil pois a veciñanza non a acolleu moi ben aínda que pouco a pouco foise afacendo.
Cóntame Cristina que Eudosia era unha muller que transmitía paz e tranquilidade. Gustáballe ensinar aos nenos e, de feito, axudou a Cristina a criar á súa filla maior polo que non a esqueceu nunca.
Tamén me di Cristina que a familia gardou un rotundo silencio de todo o acontecido, un silencio de medo e de querer esquecer.
Eudosia, estando xa en Ourense, facía viaxes regularmente para visitar aos seus fillos en Francia aos que se sentía moi unida.
Tiven a honra de establecer contacto co fillo de Eudosia, Paul Feron, a través do correo electrónico e intercambiámonos informacións. Contoume que a súa nai faleceu a causa dun infarto o 20 de setembro de 2004 na Illa de San Pierre de Réunion, precisamente cando ela o foi visitar. Para Jean foi unha perda moi dolorosa pois estaban nai e fillo moi apegados. Tiña Eudosia 90 anos. Unha vida de valor e entereza.
De notable interese é o artigo de Cid Fernández xa que recolle testemuños de Paul Feron fillo de Eudosia Lorenzo. Tamén interesante é o faceboock do seu fillo (4).
Desde aquí quixera transmitir o meu agradecemento á miña amiga Cristina por contarme a historia e tamén ao fillo de Eudosia, Paul por contactar comigo e falarme da súa querida nai.
(1) No expediente académico de Eudosia Lorenzo que teño no meu haber figura o certificado de nacemento asinado polo notario Arturo Yáñez Cancio. Tamén constan as instancias escritas por Eudosia e o exame de ingreso ao grao profesional. (2) Vid: Alejo Montes, Javier, "Los Planes de Estudio de la Escuela Normal del Magisterio Primario de Cáceres en la Segunda República", Revista Historia de la Educación, 37, 2018, pp. 318-319. (3) La Región, 3 de xullo de 1936, p. 6. (4) Cid Fernández, Xosé Manuel, "A Represión franquista do Maxisterio. Unha historia que debemos seguir reescribindo, para fundamentar historicamente unha educación para a paz", Revista Sarmiento, nº 24, 2020, pp. 265-282; Entrada Eudosia Lorenzo Diz; Comité pola memoria histórica do Val do Limia.; Fotografía publicada polo seu fillo Paull Feron en faceboock, El Correo gallego, 1939 setembro 10, p. 3
Rexistro da propiedade intelectual
