(Entrada publicada no libro O rueiro que queremos feminino e plural.)
Esta información foi facilitada polo meu entrañable amigo e compañeiro de traballo Adolfo Salgado, irmán de Josefina Salgado. Naceu en Ourense en 1945. Josefina Salgado Pérez[1] naceu en Ourense na rúa Polvorín número 13, actual Rúa Santa Bárbara, 10 o 16 de marzo de 1946 e alí viviu ata os dezanove anos que é cando comezou a aficionarse a correr animada pola súa irmá. Foi pioneira e precursora do deporte feminino, concretamente no atletismo nunha época onde a muller tiña moi limitado a práctica deportiva e de competición. Empezou a correr en Ourense cando viu un anuncio dunha proba de cross e se inscribiu para participar e posteriormente federouse cando se creou en Ourense a Federación de Atletismo[2]. Josefina non contaba con antecedentes, nin infraestruturas e instalacións para a práctica feminina. De feito, incluso chegaron a prohibirlle entrenar no campo de fútbol que era a única pista que tiña. Os entrenamentos facíaos en condicións moi deficientes de limpeza e hixiene pois facíaos en campos de terra e tampouco contaba cun vestiario con duchas. Pero forza, tesón e ilusión non lle faltaban:
Me levantaba a las seis de la mañana y me iba corriendo al campo de fútbol del Couto a entrenar en una pista llena de baches y de chapas de cerveza que quedaban allí de los partidos de fútbol.Todos los días teníamos que pedir permiso en la Casa Sindical, propietaria del estadio, para entrenar. Un portero muy simpático nos dejaba utilizar las duchas y los vestuarios porque sin no había que mudarse detrás de la tribuna[3].
Estando no club de Ourense gañou varios campionatos de España, de feito, bateu o record en relevos de 800 metros xunto coa súa irmá, no campionato celebrado en setembro de 1968 rebaixando o tempo do récord anterior, que o ostentaba o equipo de Barcelona, en 17”[4]. Malia a todo isto nunca recibiu unha medalla, unha placa conmemorativa, unha carta de felicitación polos seus éxitos e nunca foi recibida en ningún despacho oficial por parte das autoridades locais da época. Pola contra, e afortunadamente, foi sempre moi ben tratada pola prensa e polo público en xeral o que, sen dúbida, lle deu forzas para seguir adiante.
Estes éxitos levárona a fichar, en 1968, por un club madrileño, o Club Vallehermoso, no que permanecerá ata a súa retirada en 1974. Josefina chegou a Madrid cunha beca e e viu a súa ilusión convertida en realidade pois sabía que alí ía atopar os medios suficientes para adestrarse e participar en importantes campionatos.
Me vine a Madrid para preparar el Campeonato de Europa de pista cubierta y aquí me quedé. Batí el récord nacional y me permitían comer gratis en el comedor del INEF. Vivía en casa de una tía[5].
A prensa da época aludían a ela con titulares como: “La española más veloz en 400 metros (55” 4)”; “La orensana más rápida”, “Josefina….recorwoman”...Moitos foron os artigos e noticias que falaban dos seus éxitos que ían medrando día a día, competición a competici
Era Josefina unha muller moi disciplinada, mostra evidente da súa fortaleza mental. Non era estraño vela adestrar en condicións duras no estadio de Vallehermoso, en Madrid, ás sete da tarde, case de noite, e cun intenso frío. Ía todos os días a adestrar de seis da tarde en adiante. As súas compañeiras dicían dela que tiña moito valor. Pero para ela a diversión estaba no atletismo, era o que lle gustaba: “por afición, porque me gusta. El atletismo es para mi una forma de oxigenarme, de pasar los ratos libres. Una especie de liberación”. Entrenaba de seguido para mellorar a súas marcas[6].
Josefina convertíase en noticia asidua na prensa pois durante a súa etapa deportiva participaba en numerosos campionatos onde demostraba sempre a súa fortaleza e onde intentaba todo: “con toda mi alma” dicía ela. En 1970 foi a única atleta que acudiu aos campionatos europeos de pista cuberta que se disputaron en Rotterdam.
O ano 1971 foi o mellor ano do atletismo feminino español pois tras moitas deliberacións considerouse oportuno enviar a tres atletas españolas aos Campionatos europeos que se disputaban en Helsinki. Foron consideradas as pioneiras do atletismo e entre as tres estaba Josefina Salgado demostrando o seu talento. Ese mesmo ano Josefina participou nos Juegos do Mediterráneo en Esmirna, Turquía, onde gañou a medalla de bronce en 400 metros, feito que constitúe un auténtico fito na historia do atletismo feminino español[7]. No ano 1972, en Bruselas, obtivo o triunfo en 400 metros nunha durísima final e onde a nosa atleta correu con moita intelixencia, dosificando as forzas e reservándoas para os últimos metros[8]. Todo este palmarés leva a que sexa escollida como mellor deportista no ano 1973.
Recoller todos os logros de Josefina como deportista daría como resultado un enorme listado, pero si é preciso indicar que foi dezaseis veces internacional, destacando a súa participación no Campionato de pista cuberta de Madrid; no Campionato europeo ao aire libre de Helsinki e nos Juegos Mediterráneos en Esmirna. Foi cinco veces campiona de España en varias modalidades atléticas; dúas veces campiona de España en pista cuberta e campiona en varios campionatos galegos e torneos locais. Todo iso leva a que, despois da súa retirada, sigue aparecendo nos rankings oficiaisda Federación Española de Atletismo como a atlega española que conseguiu ser maior número de veces campioa en 400 metros lisos e é a oitava no ranking español por número de títulos conxuntos individuais (12 títulos en 400, 800 e salto de lonxitude).
O recoñecemento ao seu labor fíxose
patente nunha emotiva homenaxe que a Deputación de Ourense lle fixo en 1988,
sendo Presidente Don Victorino Núñez. Tamén, en homenaxe á súa traxectoria
atlética, as pistas de Atletismo de Ourense en Monterrei levan o nome de
“Pistas Josefina Salgado” para manter vivo a súa lembranza. Josefina, Cuqui
como agarimosamente lle chamaban, faleceu cando tiña 43 anos.
En 2014 a Xunta de Galicia concédelle
a título póstumo a distinción ao Mérito Deportivo. Deixounos un legado de
éxitos non só atléticos, tamén de valor, tesón e fortaleza: “Lo que soy lo debo a muchos años de lucha”.
Non só é destacable en atletismo tamén pola súa persoa, achegada e modesta. Foi
levando o nome de Ourense por Europa pois nunca deixou de mencionalo. A súa
fortaleza, o seu espírito de loita no deporte, o seu tesón e, sobre todo, a súa
grande modestia e valentía como muller merece que a teñamos na nosa lembranza
sempre.
Hoxe en día lémbrase a esta extraordinaria atleta porque as pistas de Atletismo do Complexo deportivo de Monterrei levan o seu nome: Pistas Josefina Salgado.
(Fonte: Hoja Oficial del lunes. 1971 agosto 2)