Etiquetas

29 septiembre 2012

MARIA BENITA CASTRO SÁNCHEZ

Naceu en Gomesende o 30 de abril de 1922. Seu pai era Manuel Castro Diéguez, Secretario Comarcal de Vilamarín, a súa nai era Angelita Sánchez, mestra da Graduada da Ponte. Estudou na Academia Villar de Ourense e rematado o bacharelato, no ano 1938, aos 17 anos matriculouse por oficial, tras obter unha beca, porque a súa nai era funcionaria, na carreira de Filosofía e Letras na Universidade de Santiago. Segundo consta nos expedientes, fai tan só un curso o que nos leva a pensar que houbo abandono dos estudos, algo, lamentablemente, bastante habitual no caso das mulleres debido a cuestións socioeconómicas e tamén por matrimonio. Pero non podemos esquecer que os intentos, aínda que truncados, tamén son logros sociais para as mulleres.

Casou con Manuel Gándara que era Brigada Practicante da Garda Civil e Benita accede ao maxisterio destinándona como mestra interina na escola de Verea. Faleceu o 10 de maio de1951, aos 29 anos de idade.

Vid: Cid Galante, Rosa María, Muller e educación en Ourense 1900-1930, tese de doutoramento; 
El Compostelano , 2 de novembro de 1938; El Correo gallego, 3 de novembro de 1938; El Pueblo gallego, 26 de outubro de 1949; El Pueblo gallego , 2 de agosto de 1960.


ISAURA AUREA USERO SOUTO

A comezos do século XX o acceso das mulleres á Universidade era complicado polas trabas sociais que supuña. Nin sequera estaba regulado como debería ser ese acceso. Pero a vontade pode máis e iso fai que mulleres, como Isaura Aurea Soto, se encamiñen a facer uns estudos superiores. 

Naceu o 10 de setembro de 1913. Era natural de o Carballiño e no ano 1929 estaba matriculada na carreira de Ciencias na Universidade de Santiago. No ano 1935 solicitou unha certificación para trasladarse a Madrid. Alí fai o Servizo Social prescritivo para as mulleres solteiras e rematou os estudos en 1940 

En 1945 foi nomeada profesora de Matemáticas para o Instituto Feminino de Lugo. En 1959 déronlle a praza de Física e Química no Instituto Frai Luís de León de Salamanca.

Pertenceu á Sociedade Española de Física e Química. Obtivo a cátedra de Matemáticas en 1980 do Instituto de A Coruña no que traballou ata que xubilou.
Faleceu en A Coruña o 1 de outubro de 2004.

Vid: Cid Galante, Rosa María, Muller e educación en Ourense (1900-1930), tese de doutoramento; El Ideal Gallego, 26 de abril de 1935, p. 8; 16 de o utubro de 1945, p. 9; El Progreso, 23 de decembro de 1939, p. 3; 26 de xuño de 1959, p. 2

23 septiembre 2012

EDITA DE LORENZO RODRÍGUEZ

Naceu en Ourense en 1968 aínda que a súa familia é de Nogueira de Ramuín. Os seus pais emigraron a Suiza e regresaron a Galicia cando Edita tiña cinco anos. A familia instalouse en Vigo, o seu pai comezou a traballar nos Asteleiros. A Edita gustábanlle as matemáticas e física e comezou en Vigo a carreira de TELECO cando acababan de instaurarse estes estudos en Vigo. Dos 125 matriculados, vinte eran mulleres e, entre elas, estaba Edita. Ao rematar a carreira trasladouse a Boston para realizar parte da súa Tese de doutoramento. Actualmente ocupa o cargo de Directora da Escola de Teleco en Vigo. Unha carreira e un cargo que é un reto para unha muller cando sempre se asociaron as enxeñerías para os homes. Unha das liñas nas que investigou foi a de deseñar unha técnica para detectar o cancro de mama.
Vid: Xornal, 5 de setembro, 2010.

21 septiembre 2012

BENILDE CONCEPCIÓN RODRÍGUEZ LOSADA

Naceu en Cartelle o 5 de agosto de 1918 e era filla de Manuel Rodríguez Iglesias natural de Armada e mestre da escola mixta de San Pedro, no Concello de Cartelle; e de Antonia Losada Álvarez do pobo de Pereda.

Benilde cursou o bacharelato no Instituto de Ourense. Verificou o exame de ingreso no centro o 22 de xuño de 1932, cando Benilde tiña 14 anos. O primeiro curso fíxoo no ano 1932-33 e obtivo en todas as materias a cualificación de notable. Estivo matriculada ata o curso 1938-39, data na que rematou os estudos. Despois realizou o exame de reválida do Estado no que sacou un notable. Como aprobou puido expedir o título o 31 de xaneiro de 1940.

Pero Benilde quixo continuar estudando e solicitou un Certificado de Traslado á Universidade de Santiago.

Aos 22 anos ingresou na Facultade de Filosofía e Letras en Santiago. No exame de ingreso que realizou o 17 de setembro de 1939 acadou a cualificación de Notable. Cursou todos os anos por oficial e con matrícula gratuíta. Tras a reválida que fixo o 15 de xuño de 1944 conseguiu o Grao de Licenciada en Filosofía e Letras (1).
Consta que realizou as oposicións a maxisterio en 1948 e que exerceu a docencia en Madrid. (2).

(Elaboración propia)
(1)A.H.U.S. Expediente académico de Benilde Rodríguez Losada, Leg.1246-Exp. 7-006.
(2)B.O.E., 15 de marzo de 1961; B.O.E, 1 de agosto de 1954; El Compostelano, 2 de outubro de 1942.
Vid: Cid Galante, Rosa María, Muller e educación en Ourense (1900-1930), Tese publicada en formato electrónico polo Departamento de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo.
FOTO: A fotografía foi extraída do Expediente Académico consultado no A.H.U.S, Leg. 1246. Exp. 7-002. (NOTA IMPORTANTE. PROHIBIDA A COPIA DA FOTOGRAFÍA. ESTÁ SUXEITA AO PERMISO ESPECIAL DO ARQUIVO HISTÓRICO UNIVERSITARIO DE SANTIAGO).

14 septiembre 2012

AS AMAS DE CRÍA

Na segunda década do século XX as amas de cría eran demandadas no Hospicio da capital para facerse cargo daqueles nenos que foran abandoados na Inclusa. Pagábaselles 65 pesetas ao mes máis manutención (La Región, 26-5-27). As características dunha boa ama de cría estaban en ser unha muller que criase a fillos/as, que gozase de boa saúde, que fose forte, morena, alta, limpa, de peito turxente, etc (La Región, 19-7-23). No Hospicio había nodrizas permanentes, para alimentar aos/ás nenos/as acabados de chegar, e había as amas de cría externas, que acudían a cambio dun salario. Estas últimas vivían en precario e ofrecíanse por extrema necesidade:

“Don Juan Antonio Conde y Conde, cura párroco de Santa María de Macendo término municipal de Castrelo de Miño, provincia de Orense.
Certifica: que Inocencia Diéguez, mujer de Benito Diéguez, domiciliada en el lugar de Señorín en esta feligresía, es de buena conducta y no tiene enfermedad contagiosa que se sepa: es pobre y tiene un hijo de lactancia de dos años de edad que ya puede criar sin pecho y en su lugar lactar otro de la Inclusa.
Y para que conste a los fines oportunos expido el presente en Macendo a veinte y siete de Agosto de mil ochocientos ochenta” (Arquivo Histórico Provincial de Ourense)


Moitas chegaban a solicitar a devolución do/a neno/a argüíndo que xa non tiñan medios para seguir coidando ao expósito, e, como xustificación, facían entrega dunha certificación expedida polo cura ou alcalde:

“ Don Joaquín Ramos, cura párroco de Santa Eulalia de Babal.
Certifica: que Antonia Varela, mujer de Manuel López, mis feligreses lactaron un niño expósito llamado Policarpo de la Inclusa de Orense. Con el debido respeto piden al Señor Gobernador Civil y más individuos de la Junta de Beneficencia de esta ciudad se lo admitan en el Hospicio de esa ciudad y como se hallan enteramente pobres y el Manuel achacoso de enfermedad incurable y sin tener con que vestir ni alimentar dicho niño expósito, es favor que esperan estos suplicantes del. Que administran se lo admitan en los Hospicios para que goce de los beneficios que están establecidos para estos desgraciados.
Dios les guarde muchos años la vida de VVSS. Santa Eulalia de Babal y septiembre de doce de mil ochocientos setenta y dos” (Arquivo Histórico Provincial de Ourense).

No ano 1921 as amas de cría tamén tiveron algún que outro contratempo coa Deputación, en relación aos atrasos dende facía sete meses da paga. Por iso non dubidaron en acudir á redacción do periódico La Zarpa para manifestar o seu descontento e poñer en evidencia un problema que lles prexudicaba pois algunhas tiñan poucos recursos para manterse (La Zarpa, 30-9-21).

Vid: Cid Galante, Rosa María e Benso Calvo, C., Entre a tradición e o cambio en Galicia. As mulleres na sociedade ourensá de comezos do século XX, Publicacións Deputación Ourense, Ourense, 2011.

Foto: Imaxe escultórica "Maternidade" de Baltar.





11 septiembre 2012

ÁNXELES CUÑA BÓVEDA

Se a nosa cidade é un referente teatral isto hai que deberllo a Ánxeles Cuña Bóveda, a quen teño o gusto de coñecer. Estudou Pedagoxía e exerce como tal nun Instituto da capital. Pero se a destacamos aquí é pola súa enorme traxectoria no mundo da representación. Ela foi a fundadora dun dos grupos teatrais máis recoñecidos "Sarabela" que ano tras ano vén pondo en marcha unha nova peza teatral. Isto é un privilexio para Ourense pois ofrece un repertorio de alto nivel tanto clásico como actual como infantil. A súa traxectoria é imparable.
Dirixiu máis de cincuenta espectáculos entre os que se atopan:
“Madame de Sade”, Mishima. 1990.
“As sillas”, de E. Ionesco. 1992.
“Xacobe e o seu amo”, M. Kundera.1993.
“Cama dous por dous para dous”, S. Belbel. 1994.
“A Esmorga”, E. B. Amor (Adap. Couceiro-Muñoz). 1996.
“Afección”, Couceiro-Cuña-Dacosta-Muñoz. 1997.
“Tics”, Couceiro-Cuña-Dacosta-Muñoz. 1998.
“Os soños de Caín”, Couceiro-Cuña-Dacosta-Muñoz. 1999.
“Romance de Micomicón e Adhelala”, E. B. Amor. 1999.
“O lápis do carpinteiro”, M. Rivas (Adap. Cuña-Muñoz-Calleja). 2000.
“Sexismunda”, D. Pedro Calderón de la Barca. (Adap. Cuña-Muñoz-Calleja). 2001.
“A illa amarela”, de Paloma Pedrero. (Adap. Ánxeles Cuña). 2001.
“A conxura dos necios”, J. Kennedy Toole. (Adap. Ánxeles Cuña). 2002.
“Así que pasen 5 años”, de F. G. Lorca. (Adap. Ánxeles Cuña). 2003.
“A Rolda de caricias”, de Sergi Belbel, baseado na Rolda de Arthur Schnizler. 2004.
“A gata con botas”, de A. Cuña Bóveda. 2004.
“O heroe”de Manuel Rivas. 2005.
“Rebentado”de Sarah Kane (Adaptación e dirección da lectura dramatizada). 2006.
“Margar no pazo do tempo” de A. Cuña Bóveda. Lectura dramatizada de “Os libros arden mal” de M. Rivas.
Co-autora no equipo de dramaturxia de “Sarabela” (xunto con Begoña Muñoz, Fernando Dacosta e Carlos Couceiro) de “Afección”, “Tics” y “Los sueños de Caín”; Adaptadora ou versionadora (xunto con Begoña Muñoz e Fina Calleja) de “Segismunda” (baseada no texto de Calderón de la Barca “La vida es sueño”), e “El lápiz del carpintero” (baseada na narración de Manuel Rivas); Adaptadora, ou versionadora en solitario de “La conjura de los necios” (baseada na obra homónima de Toole); “A illa amarela” (de P. Pedrero); “Rebentado” (de Sarah Kane); “Así que pasen cinco años” (de F. G. Lorca).

Autora “Amor-te”, “A pelo”, “La gata con botas” (baseada nas obras de Perrault y Tiek); “Margar en el palacio del tiempo”
PREMIOS
Algúns dos espectáculos dirixidos por ela foron multipremiados en todas as categorías. Entre os recoñecementos máis directos, recibiu o Premio FETÉN á mellor dirección, espectáculo e texto orixinal, por "Tics". Premios Mª Casares á mellor dirección, texto adaptado, iluminación e espectáculo pola obra "O lapis do carpinteiro", Premio XIRIA ao seu labor teatral na XVIII Mostra Internacional de Teatro Cómico-Festivo de Cangas, Premio Mª Casares ao mellor texto adaptado por "Sexismunda", Premio Mª Casares á mellor dirección, espectáculo e texto adaptado pola obra "Así que pasen cinco anos" de F. G. Lorca. Premio Celestina (da crítica de Madrid) por "Romance de Micomicón e Adelhala" de E. Branco Amor.

CENTRO DRAMÁTICO GALEGO
AXUDANTE DE DIRECCIÓN de Ricard Salvat en la obra “O incerto señor don Hamlet, príncipe de Dinamarca” de Álvaro Cunqueiro.
DIRECTORA INVITADA para poner en escena “Leoncio e Helena” de G. Büchner.
DIRECTORA DEL CDG (Centro Dramático Galego) como responsable da Unidade de Produción do IGAEM (Instituto Galego das Artes Escénicas e Musicais) entre os años 2006 e 2007.

Tras unha paréntese dedicouse á política onde desenvolveu un labor encomiable de compromiso polo social. 
Na actualidade segue coa súa paixón, o teatro.

10 septiembre 2012

AS LEITEIRAS OURENSÁS

Situémonos no Ourense do segundo decenio do século XX. Por aquel entón produciuse un conflito protagonizado polas leiteiras ourensás que protestaron contra o concello. O incidente sucedeu no mes de novembro de 1918 cando estas expendedoras de leite non concorreron ao mercando en sinal del protesta contra as medidas acordadas polo Axuntamento. Así que non había suficiente leite para abastecer ás numerosas persoas que, durante a crise da gripe, estaban sometidas a un réxime lácteo. A situación creada provocou algún altercado, pois segundo a prensa local La Región:  “Las pocas lecheras que ayer vinieron fueron hostilizadas y coaccionadas por las que no querían entrar en el pueblo, y alguna llegó a ser agredida”.
O motivo foi porque o concello ourensán instaurara a regulamentación do servizo de inspeccións do leite constituíndo unha Sección especial no Laboratorio Municipal de Hixiene. Neste departamento as leiteiras debían inscribirse nun libro de rexistro onde figurara o número de orde do expendedor, o nome e apelidos, o lugar de residencia e unha nota dos días en que eran recoñecidas as mostras de leite. A máis disto, tiñan a obriga de presentar no laboratorio todos os utensilios que utilizaban para o reparto para proceder a marcalos cunha medalla onde figurara o número de orde correspondente ao expendedor. Estas medidas contribuirían a garantir a confianza no leite que se distribuía, de tal forma que se algunha vez se recollía o leite en malas condicións quedaba figurado no control e multaríase á expendedora no caso de que volvera reincidir. O concello tamén dispuxo o pago dunha peseta pola marca da vasixa, e isto foi o detonante da protesta das leiteiras ourensás que pensaban que tiñan que aboar o pago cada mes, e non era así. Unha comisión deste grupo de mulleres acudiu á alcaldía porque non estaban dispostas a someterse ás esixencias da corporación e foron aconselladas a que parlamentaran coa autoridade municipal para que expuxeran as súas razóns. Aclarado e encarreirado o problema, de novo as leiteiras acudiron masivamente ao mercado inscribíndose algunhas no rexistro do Laboratorio e entregando as vasillas para que foran marcadas, así que as leiteiras estaban dispostas a seguir as normas aínda que circulaban faladurías de que a este colectivo se lle facía pagar uns tributos.
Pero outro problema co mesmo sector perfilouse anos máis tarde, en novembro de 1922, cando dende o concello se lles indicou que rebaixasen o prezo do leite a trinta céntimos. A situación tornouse tensa pois as leiteiras indicaron que estarían dispostas a tal redución sempre e cando tamén se lle esixira a rebaixa a outros artigos de primeira necesidade (aceite, pan, carne, bacallao e artigos de vestir). Véxase como era recollida esta información pola prensa local, neste caso, La Zarpa, que fiel á súa liña toma partido en favor das leiteiras: 
“Los guardias municipales y los de seguridad, cumpliendo órdenes del Alcalde, trataban de obligar ayer a las lecheras a vender la leche a treinta céntimos, llegando a cometer con ellas algunos atropellos.
Está visto que este Alcalde, cuando se dispone a hacer algo, es indefectiblemente una barrabasada. Para meterse con infelices mujeres y echárselas de autoridad no tiene empacho alguno
Esas pobres campesinas están dispuestas a rebajar el precio de la leche, en caso de que a los comerciantes se les exija la rebaja de otros artículos de primera necesidad como el aceite, el pan, la carne, el bacalao y artículos de vestir. Y tienen razón que les sobra”.

Vid: Cid Galante, Rosa María, Muller e Educación en Ourense (1900-1930), capítulo VIII, Tese de doutoramento publicada en formato dixital por Normalización Lingüística da Universidade de Vigo. Cid Galante, Rosa María, "Grao de participación da muller ourensá en movementos asociativos e reivindicativos", Revista Minius, 14, 2006, pp. 57-72.