Ourense tamén conta con nomes propios de mulleres que transcederon na historia. Foron e son pioneiras destacadas en diferentes campos. Por tal motivo, é preciso recoñecelas xa que constitúen unha base importante na nosa historia local. Deste xeito, Ourense contribúe a ampliar a nómina das mulleres que ao longo da historia e en moitos lugares foron invisibles. Rosa M.Cid Galante.
25 abril 2011
ROSA ABAD AMEIJEIRAS
18 abril 2011
CELSA FERRÍN MOREIRAS
Vid: Cid Galante, Rosa, Muller e educación en Ourense (1900-1930), tese inédita. Cid Galante, Rosa, "As primeiras ourensás ante o reto da educación universitaria" en Revista Minius, nº XI, 2003. Cid Galante, Rosa e Benso Calvo, Carmen, Los expedientes de las estudiantes de bachillerato: una fuente básica para el estudio del alumnado femenino de los institutos. Ourense como ejemplo (1900-1930)Historia de la educación: Revista interuniversitaria, ISSN 0212-0267, Nº 26, 2007, págs. 437-470.
Vida gallega ,1931 novembro 20
14 abril 2011
ANTONIA FERRÍN MOREIRAS
En 1930, cando tiña dezaseis anos, matricúlase por oficial na Facultade de Ciencias rematando os estudos en 1935 cunhas notables cualificacións. No ano 1935 e 1936 vai impartir clases no Instituto de Santiago e na Universidade. En 1939 comeza os estudos de Farmacia e licénciase en 1941[1]. Pero Antonia continúa ampliando o seu currículo e acada o título de Mestra Nacional e despois, na Universidade Central de Madrid, acabaría os estudos de Ciencias Exactas, a súa grande paixón e vocación.
A disciplina de Antonia, a súa rigurosidade e a súa dedicación ao estudo fixeron que se convertese na discípula predilecta de Ramón María Aller Ulloa. Rapidamente comprendeu e aprendeu o manexo dos instrumentos complexos de astronomía como o telescopio refractor de doce centímetros ou o anteollo de pasos. Con eles coñecía o ceo, ese ceo que para ela era un libro de coñecemento.
Antonia sabía do importante que era a creación da Facultade de Matemáticas en Santiago de Compostela pois estes estudos había que realizalos en Madrid. Por iso non dubida en apoiar ao profesor Vidal Abascal para que se implantara esta carreira en Santiago, lográndoo en 1957 e, como dixo José Ángel Docobo, director do Observatorio Astronómico Ramón María Aller, “fue una de las pioneras que lucharon por crear una facultad de matemáticas en Santiago”[2]. Ao pouco Antonia obtivo unha praza de catedrática de matemáticas na Escola de Maxisterio de Santander. Logo regresou a Santiago para impartir clases na Escola Normal Feminina. E posteriormente pasou a ser a primeira profesora da Facultade de Ciencias na Universidade de Santiago ao crearse a sección de matemática da facultade de Ciencias na Universidade de Santiago. Antonia non só impartía clases na facultade pois tamén participaba de xeito moi activo nestes primeiros anos de andaina da facultade.
Resultado de toda esta investigación será a súa tese de doutoramento “Observacións de pasos por dúas verticais” dirixida por Ramón María Aller que lerá en 1963, sendo a primeira muller española que defendeu unha tese sobre astronomía e tamén a primeira que se defendeu na recentemente creada Facultade de Matemáticas de Santiago de Compostela. Ese mesmo ano foi nomeada catedrática numeraria de Matemáticas na Escola de Maxisterio “Santa María” de Madrid que compaxinou coa docencia na Universidade Complutense como profesora adxunta numeraria de Astronomía e Mecánica Celeste[3].
A nosa insigne investigadora deixounos o 6 de agosto de 2009 cando tiña 95 anos. Pero non está no esquecemento, a súa impronta quedou nas estrelas do ceo. Lembrémola observando polo telescopio nas noites de frío o ceo de Campus Stellae de Santiago.
REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS
Cid Galante, Rosa María, “As primeiras ourensás ante o reto da educación universitaria (1900-1930)”, Revista Minius, 11 (2003): 139-156.
Cid Galante, Rosa María, “As primeiras ourensás ante o reto da educación universitaria (1900-1940)” Revista Minius, 12 (2004): 73-104.
Ling, Josefina F., “Antonia Ferrín Moreiras. La primera astrónoma gallega”, Revista IAA, CSIC. Versión dixital http://www-revista.iaa.es/41/antonia-ferr%C3%ADn-moreiras.
Mancho Stadler, Marta, Centenario del nacimiento de Antonia Ferrín Moreiras, ZTFNews, 2014. Versión dixital https://mujeresconciencia.com/2014/05/13/antonia-ferrin-moreiras-primera-astronoma-gallega/
[1] Cid Galante, Rosa María, “As primeiras ourensás ante o reto da educación universitaria (1900-1930)”, Revista Minius, 11; 2003, pp. 139-156; “ As primeiras ourensás ante o reto da educación universitaria (1900-1940)” Revista Minius, 12, 2004, pp. 73-104.
[2]Héctor Juanatey, “Fallece Antonia Ferrín Moreiras, pionera en las matemáticas y la astronomía gallega”, La Voz de Galicia, 11 de agosto, 2009 (versión dixital).
[3]Matilde Ríos Fachal, “Antonia Ferrín Moreiras: A contadora de estrelas”, http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=220 (consultado o 3 de marzo de 2020)¸José Ángel Docobo, “Obituario. Antonia Ferrín Moreiras”, El Correo Gallego, 9 de agosto de 2008; Benjamín Montesinos, “Fallece Antonia Ferrín Moreiras, primera astrónoma gallega”, El País, 10 de agosto de 2009.
[4] Josefina F.Ling, Antonia Ferrín Moreiras. La primera astrónoma gallega, IAA. CSIC.
08 abril 2011
SARA LEIRÓS FERNÁNDEZ
No ano 1936 realizará varios viaxes, grazas a unha beca concedida pola Junta de Ampliación de Estudos, a diferentes países: Francia, Bélxica, Holanda, Suíza e Italia coa intención de adquirir máis coñecementos sobre Organización escolar, Selección e Orientación profesional. Os profesores que escolleu para os seus traballos foron Claparede, Pieron e Cousinet. Os centros aos que acudiu foron a Escola Normal de Sant Cloud na Sorbona, escolas Decrolyanas, Universidade Libre de Bruselas, Instituto J.Rousseau.
Como una realidad pocas veces, como un ideal asocia el maestro en su labor docente estas dos ideas: actividad y educación activa, escuela de la acción, cuyo alcance y transcedencia reconoce la mentalidad pedagógica contemporánea.
Esa rica floración de la metodología escolar bastante conocida ya por nuestros maestros, tiene sus raíces en el pramatismo, que es, como dice Willan James, una palabra nueva para un viejo modo de pensar.El pragmatismo concibe al hombre, no como un ser teórico, sino como un ser práctico, y así la verdad viene a ser la consecuencia de nuestros pensamientos como los fines prácticos del hombre; lo verdadero es lo útil, lo valioso. La razón humana plenamente sometida a la acción, a la voluntad.El pragmatismo se aviene muy bien con el temperamento norteamericano; sin embargo tiene también significados representantes en la cultura europea.Prescindiendo de ellos, esbozaremos escuetamente la figura más representativa del pragmatismo pedagógico, que se John Dewey, norteamericano auténtico, en cuyos escritos consiguió realizar en su escuela su ideario filosófico, implantando en ella la supremacía de la acción, de la actividad.La actividad humana que es el fondo de todas nuestras potencias se manifiesta con mayor plenitud en la tendencia, ya revista forma instintiva, ya voluntaria, ya habitual.El maestro que procura seguir los dictados de la escuela activa, se habrá percatado de la importancia que la actividad tiene desde el punto de vista de la educación y de la enseñanza.Y no es menor la importancia que tiene la acción espontánea del niño a través de la cual el maestro observa la evolución infantil y se muestran claramente sus caracteres individuales. Por eso la escuela es el mejor laboratorio de Psicología experimental que el maestro puede utilizar y fuente de inspiración de los métodos y procedimientos escolares.Si desde el doble punto de vista de la labor escolar y la investigación científica del niño merece el pragmatismo, como inspirador de la escuela activa, justa y reconocida alabanza, y es que el pragmatismo, como reacción contra el intelectualismo, resulta exagerado.En primer lugar, asignando a la raza humana un papel meramente instrumetnal, la despoja de su autonomía. Aunque la razón esté en íntima conexión con la vida, no es una mera función suya; no es simplemente un medio, sino que tiene un fin propio, el de satisfacer una necesidad instintiva de la naturaleza humana, cual es la de conocer el cómo y el por qué de las cosas.El pragmatismo, además, llega a confundir y hasta identificar la utilidad y la verdad; pero a todos nos alcanza qué esfuerzos no se hacen muchas veces para evitar el conocimiento verdadero y para propalar lo falso, porque precisamente de ello se espera utilidad. No puede identificarse, además, estos dos términos, porque la verdad tiene un fundamento ontológico, mientras que la utilidad tiene un carácter predominane biológico, y en esto estriba su realismo.Por otra parte, la utilidad como norma de nuestra conducta no es todo el desiderátum en la obra educativa. El interés, la utilidad, no coincide siemrpe con el deber, y muchas veces el sacrificio y la abnegación se imponen.Hagamos del niño de hoy el hombre práctico del mañana, pero no pretendamos que exclusivamente busquen su utilidad biológica. Demos acogida a todo lo que sea elemento de progreso y cultura, concedamos a la acción la importancia que en la escuela merece, pero respete también los fueros de la razón y del sentimiento que son actividades que es preciso desarrollar plenamente, si queremos que la educación sea integral y armónica.Por lo menos, los que desempeñan la noble y altísima misión de maestros no deben contentarse en buscar para sí lo biológicamente útil; la obra de la escuela es obra de amor, y el verdadero amor se engendra en el sacrificio, en la abnegación, renuncia de sí mismo"
03 abril 2011
MANUELA SABURIDO VÁZQUEZ
01 abril 2011
MARIA TERESA BOUZO SANTIAGO
Tivo a inciativa de abrir unha clínica dental na capital na rúa Progreso preto da consulta do seu pai. Alí exercería e adquiriría unha gran notoriedade na sociedade ourensá como muller emancipada e propios recursos. Despois trasladou a consulta á avenida de Bos Aires, nº 32 (ao carón do Coliseo Xesteira).
Faleceu en outubro de 1973 na cidade ourensá sendo a súa morte moi lamentada pola cidadanía.
Vid: El Compostelano, 1 de outubro de 1932, p. 3; El Pueblo Gallego, 21 de xuño de 1934, p. 12; Boletín Oficial del Colegio Provincial de Médicos de Pontevedra, nº 148; 1 de xaneiro de 1937, p. 23;El Pueblo Gallego, 3 de maio de 1942, p.7El Pueblo Gallego, 5 de outubro de 1973, p. 17. Bande Rodríguez, Enrique, Institucións docentes e grandes mestres en Ourense. 1846-2005, Galaxia, Vigo, 2010, p. 347.