Etiquetas

26 abril 2009

ROSA ÁLVAREZ CABO


Naceu en Carballeda de Avia en 1950. Foi membro fundador da Mostra de Teatro de Ribadavia, da Sala Corral de Teatro de Vigo e da compañía de Teatro do Malbarate, presidenta da Agrupación Cultural Abrente e da Asociación de Actores, Directores e Técnicos de Escena de Galicia (1994-1996), e membro do grupo Teatro Artello. Distínguese como actriz teatral, se ben actuou tamén no cine e na televisión. Traballou no Centro Dramático Galego e no Teatro do Atlántico, Teatro Malbarate, Teatro Artello, Teatro Abrente. En 1984 recibiu o premio á mellor interpretación feminina no Festival Internacional de Teatro de Ribadavia. No eido cinematográfico traballou en películas como Esperanza de Chano Piñeiro, Divinas Palabras, Sempre Xonxa, Martes de Carnaval, etc.

Conta no seu haber cun amplo currículo tanto en teatro como cine. Por toda a súa traxectoria recibiu numerosos galardóns tanto en Galicia como no ámbito estatal.

Premio á mellor actriz secundaria pola interpretación en De Bares; premio nos Festivais de Zaragoza, Jerez, Torrelavega e Guijuelo á mellor actriz principal pola Boa Caligrafía e ademais Premio Mestre Mateo; María Casares e Premio de Honra de Abrente.

Ten unha ampla filmografia ata agora, pódense contabilizar vinteseis filmes nos que Rosa interpretou papeis de forte realismo e dramatismo pero tamén cómicos o que demostra que é unha actriz de grande versatilidade.

O mundo da interpretación é o seu paraíso e por iso mantense activa e con ganas de agasallarnos con magníficos personaxes.

Vid: Cultura Galega

Galegos dixital

La Voz de Galicia

ELISA CARNICERO DEL RÍO

Elisa naceu en  Vilardevós o 16 de novembro de 1864. Era filla de Ángel Carnicero e Encarnación del Río

Realizou estudos de maxisterio na Escola Normal de Mestras de Ourense. Estivo matriculada durante o curso 1881-82 cursando as materias de Lectura, Escritura, Relixión e Moral,  Gramática Castelá,  Aritmética, Xeometría, Xeografía e Historia  e Labores. As súas cualificacións foron entre notable e sobresaliente.
No curso 1882-83 cursou Lectura, Escritura, Relixión Moral, Gramática Castelá; Aritmética; Xeografía e Historia; Pedagoxía,  e Labores. En todas as materias sacou de nota sobresaliente.
Remata os estudos de maxisterio no curso 1883-84 no que cursa Lectura, Escritura, Relixión Moral, Gramática Castelá, Aritmética, Pedagoxía, Hixiene e Economía e Labores. En todas as materias saca sobresaliente e notable en Escritura e Relixión. O expediente está asinado pola directora Nicanora Díaz o 9 de xaneiro de 1985. 

Inscribiuse por libre no Instituto Provincial entre os anos 1884 e 1886 nas disciplinas de Latín e Castelán, Xeografía, Segundo de Latín e Historia de España. No curso 1886 e 1887 faino en Aritmética e Álxebra, Retórica e Poética e primeiro de Francés. Acadou o título de Grao de Bacharel en 1892 polo que foi das primeiras mulleres ourensás en obtelo.

Comezou exercendo de mestra e estivo destinada en 1885 na escola de Leiro e en 1889 na de Allariz. Presentouse ás oposicións de maxisterio para a escola de nenas da capital convocadas para  o 31 de xaneiro de 1887. Optaban á praza praza xunto con Elisa, Carmen Rodríguez Sieiro, Felipa Iglesias, Julia Fernández, Clementina Rodríguez, Ángela Otero, Elisa Lamas, Josefa pascual e Adelaida Nóvoa. O tribunal estaba formado por sete mestres nomeados polo Presidente da Deputación Provincial. Os exercicios que tiveron que realizar as opositoras foron os seguintes:

Análise gramatical: En la niñez la memoria es casi la única potencia que tenemos en ejercicio y la que almacena por decirlo así todos los materiales de nuestros pensamientos venideros.

Gramática: Oracións de infinitivo e de cantas maneiras poden ser. Termos de que constan as primeiras. Idem as segundas oracións de relativo.

Ortoloxía: Que son letras consonantes? Que son letras minúsculas e maiúsculas?

Aritmética: Divisibilidade dos números por 2,3,4,5,6,8,9 e 11.

En canto á parte oral a cada opositora correspondeulle un tema e Elisa tivo que desnvolver La educación y la Instrucción. Su relación y diferencia.

Na parte práctica tocoulle explicar ante unha sección de nenas  os Signos de puntuación. Cuales son los que se usan en castellano. Que indica cada uno en la lectura.

O proceso durou seis días e o día 7 de febreiro o Tribunal procedeu a formar a lista de opositoras por orden de mérito. Elisa quedou de segunda levando a praza Carmen Rodríguez Sieiro.

A publicación "El Porvenir del Magisterio" resaltaba o labor dos docentes e nun dos seus numeros dedicoulle unhas eloxiosas palabras a Elisa:

"No siempre hemos de ocuparnos de Profesores encanecidos en el ejercicio de la enseñanza; también hemos de consagrar algunas líneas a aquellos que, llenos de entusiasmo y ardiente vocación, caminan con paso firme y mirada serena hacia el perfeccionamiento de la sociedad, representada en la Escuela Primaria. Pocas palabras hemos de decir de esta señorita que nació en Villardevós (Orense) en 1868, de inteligencia esclarecida y de aplicación extrema, estudió desde 1881 en la Escuela Normal de Orense la carrera de Maestra de primera enseñanza superior, mereciendo en todas las asignaturas las notas más lisonjeras. Seis meses después ganó en pública oposición la Escuela que actualmente desempeña en leiro y cuando solo contaba con dieciocho años de edad.
Los periódicos hicieron cumplidos elogios de aquellos ejercicios, como no podía menos de suceder. En los años que lleva en dicho pueblo ha mejorado notablemente la escuela; sus discípulas la idolatran y los Inspectores y el párroco, el Alcalde, todas las autoridades, en fin, la alientan en su camino y la colman de merecidos elogios. Posteriormente hizo oposiciones para una escuela de la capital, mereciendo el segundo lugar entre nueve opositoras.
Hoy, feliz y contenta en la pequeña villa de Leiro disfruta al ver a sus 160 alumnas pendientes de sus labios y nosotros nos congratulamos de contarla en el número de buenas Maestras; de las heroínas que, peleando bravamente contra la ignorancia y la ingratitud, guían a la infancia por el camino de la ciencia y el deber" (El Magisterio Gallego, 25 de novembro de 1889 ,p. 3)

En marzo de 1888 convocouse a oposición para cubrir praza en oito escolas de nenas en Pontevedra. O tribunal estaba formado por catro mestres, un inspector e dúas mestras que eran María del Jesús Castro e Regina Martínez Moreira e como presidente do tribunal estaba o Señor Gobernador Civil. O  primeiro día, o 6 de marzo, pasouse lista as opositoras, que eran un total de trinta, e despois tiveron que escribir sobre un papel pautado un alfabeto de maiúsculas e outro de minúsculas. Seguidamente Elisa Carnicero sacou a sorteo o tema para a análise gramatical e saíu: "Una madre no resiste de sus hijos las lágrimas". Despois tiveron que realizar o exame de gramática que consistíu na conxugación do modo infinitivo, indicar as súas tres terminacións, as letras radicais e cantas son as conxugacións. En Doutrina cristiá tiveron que citar e explicar os mandamentos e en que se dividían. En Hixiene tocoulles o tema Necesidad de la alternativa de ejercicios y descanso, como medio de antender a la salud.

Ao día seguinte foron os exames orais e a Elisa tocoulle desenvolver "Métodos verbales o analíticos en la lectura. Ventajas e inconvenientes de los mismos". No exercicio práctico o tema foi  "Cual es la línea de  división en la cuadrícula y para que sirve".

Por último, e para finalizar, realizaron o exame de labores para o que foron convocadas ás nove e media da mañá do día seguinte.

Rematado todo o proceso Elisa Carnicero aprobou quedando en cuarta posición segundo a puntuación pero non lle adxudicaron praza porque protestou polo fallo do tribunal, solicitando exame de comparación coas opositoras que quedaran nos tres primeiros postos. 

En 1890 volveu a presentarse ás oposicións para a escola de párvulos de Pontevedra. Nesta ocasión eran dez opositoras e nesta ocasión quedou de primeira coa cualificación de sobresaliente dicindo a prensa dela:"que tanto dio que hablar cuando los ejercicios de oposición". O tribunal acabou adxudicándolle a praza a Elisa e acabaría afincandose na cidade pontevedresa onde tivo unha intensa vida social pois era socia do Liceo-Casino e era moi apreciada.

Elisa tamén destacou como escritora, dotes que tamén a levaron a ser presidenta de xurado nos numerosos concursos literarios que se convocaban patrocinados pola publicación Revista Popular. En Pontevedra calificábana como "grande escritora". Publicou na revista Galicia Literaria na que tamén había colaboracións de Alfredo Brañas, Filomena Dato, Emilia Pardo Bazán... Tratábase dunha publicación que se editaba en Ourense nos 1883 e 1884 e tomou o seu nome dunha entidade literaria formada por galegos residentes en Madrid. Pero maiormente publicou na Revista Popular, que se editaba en Pontevedra. No número 1 publicou o artigo titulado "La mujer" na que fixo unha exaltación dos valores tradicionais das mulleres.No número 2 desta revista fixéronlle unha entrevista titulada "Declaraciones íntimas" na que expresou que lle gustaba viaxar e coñecer xente culta; sobre as mulleres opinou que lle gustaba que fosen modestas e humildes; declarou que lle gustaba a tranquilidade e do matrimonio contestou dicindo que non pensaba nel nin lle prestaba atención. Outros artigos asinados por ela foron "La modestia"; "La Primavera", "¿Quién es feliz?", "Efectos que produce la pena", "La virtud"...En xeral, todos na liña dos valores tradicionais pero escritos cunha elegante prosa. En maio de 1893 encargouse, por un tempo, da dirección de La Revista Popular. 

Outra das revistas nas que publicaría era El Porvenir del Magisterio destacando o artigo "Necesidad de la educación para el porvenir de la mujer".

A carreira de Elisa estaba sendo brillante pero faleceu de xeito repentino en Ourense en novembro de 1894 cando ainda tiña trinta anos. A prensa recolleu a triste noticia.

Vid: Benso Calvo, Carmen e Cid Galante, Rosa María, "A participación das mulleres ourensás no ensino secundario (1900-1930), Sarmiento, nº 10, 2006, pp. 147-185. Consulta do seu expediente no Ministerio de Cultura, Arquivo da Administración Central. Completada con outras fontes consultadas en Galiciana. El Correo gallego, 23 de xullo de 1893; Diario de avisos de La Coruña, 30 de marzo de 1893; El Diario de Pontevedra, 27 de marzo de 1916; El eco de Galiciad 22 de marzo 1885; Gaceta de Galicia, 21 de novembro de 1894; Gaceta de Galicia, 1 de decembro de  1890; El Magisterio gallego, 5 de marzo de 1887; El Magisterio gallego, 15 de marzo de 1888; El Magisterio gallego, 25 de marzo de1888; El Magisterio gallego, 5 de novembro de 1890; El Magisterio gallego, 25 de novembro de 1890; El Magisterio gallego, 15 de abril, 1891; Boletín de primera enseñanza de la provincia de Gerona, 11 de xuño de 1889; La revista popular 15 decembro 1892; La revista popular, 20 abril 1893; La revista popular, 10 maio 1893

19 abril 2009

DOLORES USICH DE ROCAFULL

Naceu en Barcelona en 1866. Foi a fundadora da Academia- Colexio Inmaculada Concepción e a nai da profesora Concepción Rocafull Usich e cuñada de Concepción Rocafull Priante pois estaba casada con Don Enrique Rocafull, un comerciante de prendas que morrera por suicidio o 2 de xullo de 1916. Consta que solicitou a creación no ano 1902. No Centro impartíanse clases preparatorias para ingreso no Insituto Provincial e a Normal e ofrecían clases especiais para señoritas, de ampliación da primeira ensinanza con mecanografía, música, debuxo e labores útiles e de adorno. 


La Región, 8 de setembro de 1910

La Región, 20 de outubro de 1912


La Zarpa 4 de novembro de 1927

O Colexio Academia estaba situado na rúa San Míguel, número 18. Pero houbo que realizar unha serie de reformas no local e por ese motivo o centro trasladouse á rúa Luís Espada.

O centro mantivo a súa actividade ata que en 1933 Dolores Usich se trasladou coa súa filla a residir a Vigo e o 3 de agosto de 1938 faleceu aos 72 anos na cidade olívica pero foi trasladada a Ourense onde descansa no panteón familiar.

La Región, 5 de agosto de 1938, p 3.

El Pueblo Gallego, 5 de agosto de 1938, p. 7



Vid: Cid Galante, Rosa María e Benso, Carmen, "A participación da muller ourensá nos estudos secundarios" (1900-1930), Sarmiento, nº 10, 2006, pp. 147-185.
El Pueblo gallego, 5 de agosto de 1938.
La Región, 7 de xullo de 1937.

18 abril 2009

DEBORA VUKUSIC


Naceu en Ourense en 1979. Metade galega e metade croata. Percorre os Balcáns nos anos 80 e 90. Xa maior de idade, viaxa de Ourense até Alcalá de Henares onde se licencia en Filoloxía Hispánica. Pisa Toulouse durante un ano e posteriormente finaliza a carreira de Interpretación na Real Escola Superior de Arte Dramático. Traballa de actriz con tipos como Ernesto Filardi, Ernesto Caballero ou Fabrice Melquiot. Escribiu dous poemarios aínda inéditos: Del escuro -un percorrido sobre a tradición do amor cortés descontextualizado- e Me llamo Deborah Vukusic... -poema testemuño no que a autora en primeira persoa traza recordos persoais coa guerra dos Balcáns- Guerra de identidad, Baile del Sol, Tenerife, 2008; Poesía Capital, Pepe Ramos (ed.), Sial, Madrid, 2009; 23 Pandoras: poesía alternativa española, Vicente Muñoz Álvarez (ed.)

12 abril 2009

CONSUELO RODRÍGUEZ LÓPEZ "CHELO"


Consuelo Rodríguez López naceu o 18 de outubro de 1919 no pobo de Soucelín que está na parroquia de Santigoso pertencente ao Concello de O Barco de Valdeorras. Foi unha muller de fortes convicións progresistas que loitou contra o franquismo, unha muller clave na loita guerrilleira de Galiza.
        Consuelo naceu nunha familia con recursos xa que o seu pai, Domingo Rodríguez Fernández casado con Amalia López Ojea,  estivera en Cuba e trouxera capital. O matrimonio que tivo seis fillos, catro homes e dúas mulleres, Consuelo e Antonia, padeceu grandes desgrazas durante a guerra civil.
            Cando comezou a guerra civil o bando franquista mobilizaron de xeito obrigado a Rogelio e Sebastián que eran os irmáns e Consuelo, e enviáronos ao fronte de Asturias xa que Oviedo estaba en mans do exército roxo. Pero toda a familia tiña unhas convicións totalmente contrarias aos golpistas, por iso Rogelio non dubidou en desertar. Nun principio dérono por morto na operación no Monte Naranco cando as tropas republicanas que resistían no Pico Paisano foron finalmente derrotadas polos golpistas[1]. Rogelio volveu a Soucelín e estivo un ano e medio recluído na casa sen que ninguén o reclamara e saía a pasear pola noite. O outro irmán de Chelo, Sebastián, foi ferido no combate e déronlle oito días de permiso para recuperarse na súa casa. Pero non volveu a incorporarse tras o prazo que lle concederan, polo que as forzas da orden foron á súa captura. O día 30 de xaneiro de 1939 chegaron á casa dos pais e Rogelio, que xa levaba meses agochado no faiado da casa sen que ningún veciño o soubese, agás unha veciña que o sorprendera un día na casa, disparou ferindo a un cabo e matando á un garda civil. Sebastián, cando chegou á casa dos seus pais fuxiu co seu irmán Rogelio ao monte[2].
            A partir de entón comezou o padecemento e sufrimento da familia. A casa foi saqueada e a cada pouco, fora de noite fora de día e sen importar a que hora, viñan uns lexionarios e gardas civís a rexistrala para ver se atopaban aos fuxidos. Chelo lembra: “Robaban todo lo que había, incluso hasta el queso que hacíamos en casa...hasta que nos dejaron sin nada”[3].
Os pais e Consuelo foron detidos, logo detiveron a Antonia e tamén a Julia Velo, a noiva de Sebastián Todos foran acusados de cómplices e colaboradores dos fuxidos. Leváronos ao cárcere de Ponferrada onde: “Había hombres machacaos (sic), los desollaban como corderos llenos de sangre, en ese cuartel, en ese cuartel maldito”[4]. Nese cuartel Chelo viu cousas que nunca vira na súa vida pois non vía homes senón salvaxes. Oito días máis tarde puxéronos en liberdade.
Consuelo arriscábase todos os días para ir ao monte e levar a comida aos seus irmáns. As forzas do orden seguían vixiantes ata que, como escarmento colleron aos pais e fusiláronos diante dos veciños do pobo. Chelo conta: “Entonces me cogieron, me encerraron otra vez con las ovejas, llevaron a mi madre y a mi padre por un callejón que había por detrás de la casa y unos minutos más tarde sentí los disparos[5]. Ela non cría que mataran aos seus pais e cando a veciña lle dixo que xa non tiña pais, Chelo quedou totalmente destrozada, caiu ao chan ata que uns veciños a recolleron e a levaron para a súa casa. Unha hora máis tarde, cando lle dixeron que os seus pais estaban xa enterrados no camiño, Chelo dirixiuse a lugar e xa non os viu pero “vi la sangre que corría aún por el camino”[6].
O compromiso antifranquista de Conseulo vai comezar dende entón e vai a colaborar como enlace. Chelo era a que se enteraba dos movementos que ía facer a Garda Civil, cando saía e entraba a patrulla e por onde ían pois tiña que comunicarllo aos guerrilleiros que querían asaltar o cuartel para roubar as armas: “Ellos iban a asaltar un cuartel de la Guardia Civil por armas. Éramos nosotros que te enterabas a donde estaban, como hacían...ellos no podían estar”.[7] Tamén como enlace lles achegaba a comida e lembra que os de Ricosende e Sotodoiro cargaban os cabalos e levábanlles a comida. Chelo recoñeceu que cada día expuña a súa vida pero: “Yo siempre recogí a los compañeiros, a todos los guerrilleros...yo era un enlace dispuesta a todo”[8]. Todos eran así, tamén Carmen de Fervenza, a grande e valiente amiga de Chelo, pero foi atrapada e acabaron matándoa. Para Chelo foi un terrible golpe pois estaba asistindo a demasiadas perdas e a súa pena e dor eran inmensas.



Consuelo foi detida de novo e Rogelio e Sebastián decidiron escapar a Portugal. Alí formaron o grupo dos “Soucelín” e eran moi buscados polos seus golpes contra as forzas de seguridade portuguesas ata que Rogelio foi detido na vila de Porto. Entón foi extraditado a España e foi executado no outubro de 1941.
Tanto Consuelo como a súa irmá Antonia foron detidas varias veces e estiveron en diferentes prisións na vila de O Barco, Ponferrada, León...e nunca as xulgaron senón que as torturaban e facían con elas o que querían. Cando as puxeron en liberdade decidiron ir ao monte como guerrilleiras na Federación de Guerrillas León-Galicia creada no 1942. Os lugares onde se refuxiaron foron Ricosende, Soutadoiro e Casaio. No monte estaban Guillermo, Mario, César, Ilario, Rocesvinto, Abelardo e Arcadio, estaban moitos compañeiros: “Entre ellos estaba uno que era mi compañero y marido. En él encontré toda mi vida. Encontré mi madre, mi padre y me marché con él al monte”[9]. Chelo estase a referir a Arcadio Ríos Rodríguez, que viñera co seu irmán desde Portugal. Sería o seu compañeiro ata que morreu en xullo de 1946 ao carón dela. Con el pasou cinco anos loitando no monte, agochados e loitando.
No monte estaban varias mulleres como Chelo, como a súa irmá Antonia, La Chata, Lida, a noiva de Abelardo, la de Rocesvinto...e todas sabían porque loitaban. A sociedade non comprendía por que elas loitaban e Chelo dicía que ela era responsable dos seus actos. O seu irmán Roxelio fora executado e tamén o seu irmán Sebastián que formaba parte do grupo de Mario Langullo morrera en Manzaneda en outubro de 1945[10].
Comeza a súa vida de loita no monte, nos montes de Casaio, desde onde sentía e vía os lobos. Ela recitaba: “Lobo “hermano” ya no estás sólo en el monte, nosotros los fugitivos te acompañamos”[11].
Chegou a coincidir cos seus irmáns Domingo e Alfonso. Chelo era das mulleres que levaban arma para poder defenderse pois a ela matáranlle aos pais e non quería morrer como eles. Chelo reivindicaba o papel decisivo que tiveron as mulleres na guerrilla e non se arrepentiu nunca de nada pois: “Yo no me arrepiento de nada, no no, yo eso lo...He sido obligada a hacerlo, a mi me obligaron a hacerlo, no fui voluntaria”. Ela tivo que ver como foi perdendo á súa familia: os seus pais, os seus irmáns, o seu home... Domingo caeu abatido perto da súa casa natal en Soulecín o 18 de decembro de 1946 e Afonso, membro do Destacamento Santiago Carrillo, finaría o 24 de febreiro de 1949 na Veiga de Espiñareda[12].
Chelo chegou a implicarse na loita contra o franquismo por convición propia. Dende pequena aprendera na súa familia os valores da xustiza e democracia e por iso estivo tanto ela como a súa familia comprometida e loitaron contra o franquismo e a ditadura. A morte de Acadio supuxo para ela unha enorme perda. Sufrira demasiadas perdas. Consuelo abandonou a loita no monte, despois anos exposta a todo tipo de perigos. Desde que mataran aos pais no 1939 ata 1946 cando mataron a Arcadio pasaron sete anos de loita.
Estivo tres anos na clandestinidade polos rigores represivos ata que, en 1949, pasou a Francia. Alí estaban xa a súa irmá Antonia co seu marido César Ríos o irmán de Aradio que vivían en Ghéthary[13]. Ao chegar a Hendaya chegou a dicir: “Teño a liberdade e non sei para que a quero se deixo todo atrás”[14]. En París coñeceu outro ex-guerrilleiro, Marino Montes, casou con el e tivou dous fillos. Pero nunca esqueceu o pasado. Dunha familia de nove quedaron tan só tres: “Los mataron a todos, y yo continué sufriendo la vida hasta la muerte”[15].
En 2004 regresou a Galicia pois celebraron unha homenaxe aos seus pais. Regresou e reviviu aqueles tempos que estaban tan vivos na súa memoria. Logo foi homenaxeada pola Xunta de Galicia en 2007 e tamén no Concello de O Barco poríaselle unha placa onde estaba enterrado seu irmán e Arcadio. Xa non volvería máis, o 18 de xullo de 2019, nunha data tan sinalada como se fose unha ironía do destino, faleceu na Illa de Ré, o seu último escondite, Consuelo Rodríguez, A Chelo. Tiña 99 anos que foron enchidos de sufrimento e lembranzas.
Chelo, a última guerrilleira antifranquista de Galiza morreu: Ahora a mi edad, estoy de pie, y mientras tenga un poco de vida mis ideales y mi lucha será hasta la eternidad[16]. Chelo loitou pola liberdade.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS
Gurriarán, José Antonio, As mulleres do monte, Vigo, Galaxia (2016).

Marco, Aurora “Mulleres na guerrilla antifranquista. Consuelo Rodríguez López, Chelo” en VVAA A Memoria esquecida: Pedadas, presas, paseadas,  (Santiago, Servizo Galego de Igualdade-Andaina, 2006) 20-27.

Lobato, Xurxo, Rostros da memoria, 2008

Prada Rodríguez, Julio “As mulleres e a resistencia antifranquista (1936-1945)” en Jesús de Juana López e Julio Prada Rodríguez (dir.) As mulleres en Galicia no século XX, Vigo, Ir Indo, (2011) 169-201.

Redondo Abal, Francisco Xavier, Botarse ao monte. Censo de guerrilleiros antifranquistas na Galiza (1939-1965), Sada, Do Castro (2006). 



[1] “El protagonismo pasivo de la Guerra Civil en Oviedo”, https://elblogdeacebedo.blogspot.com/2017/11/el-protagonista-pasivo-de-la-guerra.html consultado o 1 de abril de 2020.
[2] Julio Prada Rodríguez, “As mulleres e a resistencia antifranquista (1936-1945)” en Jesús de Juana López e Julio Prada Rodríguez (dir.) As mulleres en Galicia no século XX, (Vigo, Ir Indo, 2011) 190-191. 169-201.
[3] Filme de Odette Martínez, Ismale Cobo e Laetintia Puertas, La isla de Chelo, (Play Flim-Ib-Produción, 2008) 9:20-9:41
[4] La isla de Chelo…Op.cit., 9:56-10.10

[5] La isla de Chelo…Op.cit., 10:53-14:42.

[6] La isla de Chelo…Op.cit., 14:35-14:38.
[7] La isla de Chelo…Op.cit., 27:27-28:18.
[8] La isla de Chelo…Op.cit.,29:16-29:28.
[9] La isla de Chelo…Op.cit 34:25-35:00
[10] Cilia Torna: “Morre no exilio francés a guerrilleira de Soucelín Chelo Rodríguez”,  Diario Nós,  18 de xullo de 2019; Carlos Fidalgo, “La guerrilleira que se exilio en una isla” https://www.diariodeleon.es/articulo/bierzo/guerrillera-exilio-isla/201907190400011906307.html consultado o 1 de abril de 2020.
[11] La isla de Chelo…Op.cit 39:27-39:34
[12] Cilia Torna: “Morre no exilio francés a guerrilleira de Soucelín Chelo Rodríguez”,  Op.cit.
[13] Aurora Marco, “Mulleres na guerrilla antifranquista. Consuelo Rodríguez López, Chelo” en VVAA A Memoria esquecida: Peladas, presas, paseadas,  (Santiago, Servizo Galego de Igualdade-Andaina, 2006) 20-27.
[14] Miguel Pardo, “Adeus a Chelo Rodríguez, a última guerrilleira antifranquista galega”¸ https://praza.gal/movementos-sociais/adeus-a-chelo-rodriguez-a-ultima-guerrilleira-antifranquista-galega consultado o 1 de abril de 2020.
[15] Testemuño de Consuelo no documental: Los mataron a todos !! Chelo la guerrillera, 1:40-1:48 https://www.youtube.com/watch?v=n201XLfrFQo consultado o 1 de Abril de 2020.
[16] Idem, 2:00-2:2:06.

MARI LUZ BARREIROS

Filla única de Eduardo Barreiros e Dona Dora. Presidenta da Fundación Eduardo Barreiros, empresario ourensán, creador do motor diesel, nacido en Gundiás. Mari Luz, tal como ela indicaba nunha entrevista a La Voz de Galicia o 17 de abril de 2006: "Nací en el Parque de San Lázaro, soy orensana, claro que lo soy". Expresa nesa entrevisa o seu desexo de fundar un Museo en terras ourensás en Nogueira de Ramuín.

11 abril 2009

CHUS PATO

María Xesús Pato Díaz naceu na cidade de Ourense no ano 1955, publica os seus primeiros poemas na revista Escrita (1984). Mostras da súa obra poética figuran nas revistas Luzes de Galiza, Festa da palabra silenciada, Andaina, Gume Ólisbos, Revista das letras, Dorna, Clave Orión, etc. así como nos libros editados polo Festival de poesía do Condado. En 1991 sae á luz o seu primeiro poemario, Urania. Participa nos libros colectivos: Palabra de muller, Sete poetas ourensáns, Poesía dúas aléns; no ano 1992, con outras sete mulleres, publica en Edicións do Dragón o cartafol poético 8 e medio, así mesmo participa na homenaxe a Rosalia de Castro no cincuentenario da fundación do Padroado Rosalía, edítase con este motivo un CD cos poemas recitados, música de Rodrigo Romaní e un libro que recolle os textos e fotografías de María Esteirán (1997). No mesmo ano colabora en Bis a Bis co movemento insubmiso. Participa en recitais, mesas redondas e diversas conferencias. Actualmente reside en Lalín, Pontevedra, e traballa como profesora de ensino medio.
Entre as súas obras destacan:
Urania. Vigo: Calpurnia, 1991. Poesía. Heloísa. A Coruña: Espiral Maior, 1994. Poesía. Fascinio. Muros: Toxosoutos, S.L., 1995. Poesía. A ponte das poldras. Santiago de Compostela: Noitarenga, S.C., 1996. Poesía. Nínive. Vigo: Xerais, 1996. Poesía. Gañadora do Premio Losada Dieguez 1997 Heloísa. Madrid: La Palma, 1998. Poesía. m-Talá. Vigo: Xerais, 2000. Poesía.

10 abril 2009

ELISA NOGUEIRA

Elisa Nogueira foi elexida alcaldesa de San Cibrao  no ano 1979. Foi unha das poucas mulleres que, unha vez rematada a ditadura e emprendido o período democrático, accederon ao mundo da política chegando a ocupar un cargo importante para aquel entón. Elisa Nogueira foi  rexidora do concello de San Cibrao durante unha trintena de  anos de xeito ininterrumpido. Como ela dicía, houbo de compaxinar a vida política coa familiar que non era doado pero, se unha se propón, pódese facer. Daquelas, en 1979  dos 95 municipios da provincia só ela e Pilar Otilia López eran as alcadesas.

09 abril 2009

CONCEPCIÓN ROCAFULL USICH

Dona Concepción Rocafull Usich era a filla de Dolores Usich, a fundadora do Colexio-Academia Inmaculada Concepción e de Enrique Rocafull Priante que se dedicaba ao negocio de teas e prendas e que faleceu por suicidio o 2 de xullo de 1916 cando tiña 58 anos. Concepción Rocafull Usich (non confundir con Concepción Rocafull Priante que é a súa tía, cuñada de Dolores Usich e tamén mestra) naceu en Ourense o 6 de xaneiro de 1900. Matriculouse no Instituto Provincial en 1913 despois de realizar o exame de ingreso o día 7 de xuño de 1913. Posteriormente se matriculou en todos os cursos desde 1913 ata 1919, os cinco primeiros cursos fíxoos por libre e o último cursou por oficial obtendo unhas notables cualificacións, con sobresaliente en Lingua Castelá, Latín 1 e 2, Relixión, Debuxo e Historia Natural; e con notable en Xeografía Xeral de Europa, Caligrafía, Xeografía especial de España, Xeometría, Psicoloxía e lóxica, Francés, Historia de España, Preceptiva e comprensión, Álxebra e trigonometría, Psicoloxía e Hixiene, Historia Universal e Historia da Literatura. As demais materias tamén foron superadas con aprobado.
 O 22 de agosto de 1917 solicitou Dereito de Grao para a Escola Normal de Barcelona e o 19 de abril de 1920 un certificado para a Normal de Ourense e en maio dese mesmo ano, concretamente o 11 de maio, expediu o título de Bacharelato. 
Adquirido o título de mestra comezou a traballar no Centro Inmaculada Concepción, fundado pola súa nai Dolores Usich. Alí preparaban ás mozas nos exames de ingreso e preparatorio ao Instituto e á Normal, así como ás oposicións.
Casa o 16 agosto de 1928 con don Ramón de León tamén mestre nacional. O enlace foi na igrexa de Santo Domingo e a celebración tivo lugar no Hotel Roma de Ourense con comida e baile.
Preséntase ás oposicións e aproba en 1929. En 1931 danlle a praza da Escola de Vilar de Ordelles en Esgos e en marzo de 1933 destinárona á Mezquita.


En 1933 nai e filla trasládanse a vivir a Vigo. A despedida na prensa ourensá estivo chea de eloxios:

Marcha de dos profesoras

Hoy en el correo salen para Vigo, donde fijarán su residencia, Doña Dolores Usich de Rocafull y la señoria Concepción Rocafull muy queridas y estimadas en nuestra ciudad por su labor meritísima a frente del colegio de la Inmaculada Concepción.

Doña Dolores Usich, toto bondad y ternura, inteligencia y sentimientos nobres, señalaba con su experiencia la ruta de eficacia y provecho en la educación de las jóvenes.

Doña Concepción Rocafull, dechado de simpatía, todo caridad y delicado trato, puso en la enseñanza su alma de exquisita feminidad, y al servicio de la cultura sus conocimientos variados y completos.

Ambas como alma y cuerpo de esta institución docente que honró a Orense: Colegio de la Inmaculada Concepción, han granjeado la admiración de sus numerosas alumnas, en el cariño acendrado de todas ellas y la gratitud inmensa de los padres de familia que han sabido apreciar lo improbo de su labor admirable.

Dedicaron atención preferente a la enseñanza de la colegiala, de la mujer del mañana y en materia tan difícil han logrado la palma del triunfo.

En su ausencia, Orense entero siente hoy con pena la marcha de tan inteligentes señoras. Dejan en nuestra ciudad un vacío bien difícil de llenar…

Que doña Dolores Usich y señorita Concha Rocafull lleven un feliz viaje y su estancia en la Perla de los Mares les sea lo más grata posible. (La Región, 19 de setembro de 1933)


En Vigo seguiu exercendo como mestra e tivo, entre outros destinos, a escola da Portela en Mos onde permaneceu moitos anos.

La Región, 8 de setembro de 1910


Vida Gallega, nº51, 31 de xaneiro de 1914, p. 19



Na fotografía atópase Conchita Rocafull Usich a terceira empezando pola esquerda que está de pé . Tamén se atopa a súa tía Doña Concha Rocafull Priene que está sentada ao carón de Angelita Santamarina de Temes.

Vid: Cid Galante, Rosas María, Muller e educación en Ourense (1900-1930), Tese de doutoramento.
Foto entrada: Vida Gallega, nº 37, marzo de 1912; Galicia nueva, nº 7747, 5 de maio de 1929; El Pueblo gallego, 3 de abril de 1929; La Región 19 de decembro de 1933, p. 6; El magisterio español, nº 9107, 2 de marzo de 1933.



INÉS DE CASTRO?

Na bibliografía consultada non hai concordancia acerca do lugar e datas de nacemento de Inés de Castro. Xa fose na Baixa Limia ou en Monforte de Lemos, en 1320 ou en 1325, Inés é filla natural de Pedro Fernández de Castro e Aldonza Soares de Valladares, e pasa a súa nenez no Castelo de Peñafiel (Valladolid) co seu tío Don Juan Manuel e a súa prima Constanza. Co tempo, Constanza será requirida para casar na Corte portuguesa co infante Pedro I, fillo do Rei Afonso e primo segundo de Inés. Para cumprir o requirimento Constanza e Inés, como a súa dama de Compañía, parten para Portugal en 1340. Conta a lenda que Inés e Pedro o Infante fican engaiolados un do outro con só se coñecer, e inician a súa historia de amor. Esta relación, desde o comezo, vai contar coa firme oposición do Rei Afonso e da Raíña Beatriz que chegan a desterrar a Inés en varias ocasións.En 1345, Constanza morre no parto do seu terceiro fillo. Neste momento, Inés mora desterrada en Alburquerque e Pedro reclama a súa volta a Coimbra. A parella instalase no entorno do convento de Santa Clara e terán catro fillos: os infantes Afonso (que morrerá ao pouco de nacer), Joao, Dinís e Beatriz. A convivencia da parella verase perturbada pola continua oposición dos reis de Portugal. O Rei Afonso, influído polos conselleiros ameaza de morte a Inés, e recoméndalle o afastamento de Coimbra. Inés desatende a ameaza. No castelo de Montemor-o-Velho, decrétase o seu axustizamento, e finalmente o 7 de xaneiro de 1355, ante a presenza dos seus fillos, Inés é degolada no xardín da Quinta polos conselleiros do rei.En 1357, morre o rei Afonso, e Pedro herda o trono. O rei proponse vingar a morte de Inés e a posterior declaración de raíña á xa finada Inés de Castro. Pedro determinou esculpir un túmulo funerario para Inés no Mosteiro da Alcobaça.

LOLA GÁNDARA


Naceu en Celanova en 1942 e tras estudar Dereito, decidiu dedicarse ao ensino e estudou Filosofía e Letras. Foi profesora de Lingua e Literatura Española e directora dun Instituto de Vigo. Publicou varias obras en galego e en castelán. "Una aguja envenenada" "Guárdata de los idus" y "Brumas de octubre". Co seudónimo María Gándara publica a novela histórica Magog gañadora do premio de narrativa García Barros.
Dirixe os anos 1973 e 1979 o grupo de Teatro Martín Códax. En 1976 acude con outros directores e actores galegos á Bienal de Venecia en representación do teatro gallego.

Vid: Zavala, Iris M.(Coord.) Breve historia feminista de la literatura española. Vol. VI; Cultura y diferencia. Pensamiento crítico; Antropos, Barcelona, 2000, p. 258.

MARTA BOBO

Marta Bobo foi unha ximnasta galega nada en Ourense o 18 de marzo de 1966. Debutou con tan só 15 anos nos campionatos mundiais de Munic en 1981 pero o seu maior logro deportivo foi o noveno posto acadado nos Xogos Olímpicos dos Ánxeles en 1984 converténdose na primeira olímpica española e galega que competía na súa disciplina. Anteriormente fora campioa de España en concurso completo en 1981 e 1983. Era discípula de Ivanka Tchakarova e Emilia Boneva, a que foi adestradora do conxunto español que gañou a medalla de ouro en 1996.
Unha vez retirada da ximnasia profesional traballou en Canadá como monitora, para máis tarde regresar a Galicia para exercer coma profesora de expresión corporal e didáctica da danza do INEF. Tamén é xuíza internacional nas competicións de ximnasia rítmica.


08 abril 2009

PURIFICACIÓN GARCÍA

A deseñadora Purificación García naceu na localidade ourensá de Castrelo do Val, aínda que a súa infancia transcorreu en Uruguai, onde a súa familia se trasladou cando contaba apenas un ano de vida. En Montevideo tivo lugar o seu primeiro contacto coa confección, ao incorporarse a unha empresa téxtil na que adquiriu profundos coñecementos do tecido, asentando as bases da súa futura profesión. Aos 21 anos, Purificación García adéntrase no mundo da pel durante a súa estancia de dous anos en Canadá, á que seguiría outra dun ano en Nova York. En 1978 fixa a súa residencia en Mallorca e crea os seus primeiros deseños, que vende ela mesma nas praias da illa. Dous anos despois establécese en Barcelona, onde presenta a súa primeira colección completa. En 1983 empeza a desfilar en Madrid e Barcelona para mostrar as súas coleccións, sempre elegantes, discretas e pensadas para o día a día dunha muller que busca a sobriedade sen deixar de lado a tendencia. O ano 1985 marca un punto de inflexión na traxectoria da deseñadora, coa apertura da súa primeira boutique en Anveres (Bélxica). A súa aposta polo mercado internacional reafírmase en anos sucesivos: en 1989 desfila con éxito en Milán, e en 1990 establécese no mercado xaponés con diversas aperturas en Tokio, Osaka e Kioto. Nos últimos anos, Purificación García descubriu o potencial do mercado portugués e latinoamericano, e hoxe dispón de tendas en Portugal (dúas no Porto e dúas en Lisboa) e en México DF. No noso país, Purificación García abriu a súa primeira tenda-taller en 1995 na Avenida Pau Casals de Barcelona, onde á marxe do prêt-a-porter, ocúpase persoalmente do que chama "nova costura". Hoxe conta con máis de medio centenar de tendas en España, e está presente a través de corners nos almacéns O Corte Inglés. En 1997, Purificación García presentou a súa primeira colección de noivas na pasarela do grupo Noiva España, e en 1998 asinou do acordo con STL para o deseño, a fabricación e a distribución dunha liña prêt-a-porter feminina, outra masculina e os seus respectivos accesorios. En anos sucesivos seguiu ampliando a súa liña de produtos con perfumes, lentes, lencería e corsetería, reloxos e unha segunda liña en clave sport. A deseñadora mantén estreitos vínculos co mundo da arte desde que en 2003 crease o Concurso Anual de Fotografía Purificación García, hoxe moi prestixioso. En 2001 publicou o libro Ter estilo, coas súas ideas sobre o bo vestir e o glamour.
Vid: http://www.fashionfromspain.com/icex/cda/controller/pageGen/0,3346,1559872_5539612_5563983_541000,00.html

SUSANA SENRA

Susana Senra é unha xogadora de baloncesto nacida en Ourense de 1.88 m e 32 anos que xoga de 4, e ten unha dilatada traxectoria no baloncesto español. Entre os anos 1996 e 2001 militou na liga Feminina en Celta, AC Cortejada, Tres Cantos e Santa Rosa de Lima. Tras xogar un ano no Äanaekosken Huima da liga finlandesa, na tempada 2001/02 xogou en Liga Feminina 2 en Rivas Cidade do Deporte. Posteriormente continuou competindo nesa categoría, primeiro en Guadalaxara (2002/06) e na última tempada no Isolux-Corsan Alcobendas.

MARÍA ANTONIA IGLESIAS

María Antonia Igresias González nace en Ourense o15 de xaneiro de 1945. É xornalista e escritora. Comezou a súa traxectoria profesional en prensa escrita, colaborando en Diario Informaciones. Despois seguirían outras publicacións como as revistas Triunfo, Tiempo e Interviú. En 1984 ingresa en Televisión española e intégrase no persoal dos servizos informativos. A partir dese momento colabora como reporteira no espazo Informe Semanal, do que finalmente sería nomeada directora en 1989. Tivo entón a oportunidade de entrevistar en profundidade a Manuel Fraga, Adolfo Suárez, José María Aznar, Xabier Arzalluz e Felipe González, entre outros. Un ano máis tarde, en 1990, é nomeada directora dos servizos informativos de TVE, tras acceder Jordi García Candau á dirección xeral do ente público. Permanece no cargo ata maio de 1996, sendo relevada por Ernesto Sáenz de Buruaga. Colabora desde entón no diario O País, onde publicou numerosas entrevistas aos principais líderes políticos, e participou como analista en diversos faladoiros de actualidade, tanto en radio como en televisión. O seu labor como escritora a desenvolve fundamentalmente a partir da entrevista xornalística, analizando os primeiros gobernos socialistas mediante conversacións cos seus membros ou pondo en valor a figura do mestre republicano. En 2009 edita Memoria de Euskadi, un conxunto de testemuños que profunda na realidade política do País Vasco.
Obras publicadas: Cuerpo a cuerpo. Cómo son y cómo piensan los políticos españoles (2007), recopilatorio de entrevistas realizadas por la autora. Maestros de la República. Los otros santos, los otros mártires (2006) La memoria recuperada. Lo que nunca han contado Felope González y los dirigentes socialistas (2003) Aquella España dulce y amarga /Carmen Sevilla y Paco Rabal (1999) Ermua, cuatro días de julio (1997), sobre el asesinato de Miguel Angel Blanco

EMILIA ENRÍQUEZ MARCOS

Naceu en Ourense en 1972. Actualmente vive e traballa en Madrid. Artista autodidacta completa a súa formación en estudos e talleres de pintura e escultura. Expuxo na Galería Kreisler de Madrid. A súa obra foi adquirida por coleccionistas privados.
Vid: http://emiliaenriquez.com/

KINA FERNÁNDEZ

A deseñadora Kina Fernández, nacida en Celavente en 1947, decide sendo moi nova trasladarse a París, cidade que esperta o seu interese polo mundo da moda. Alí empeza un período de aprendizaxe que hoxe aínda continúa. Madurados os coñecementos adquiridos en París, decide instalarse na Coruña, onde abre unha pequena tenda de roupa. A boa marcha do negocio lévalle a iniciar a fabricación de pezas que, ademais de abastecer o seu propio comercio, decide vender a terceiros. Nun paso máis, Kina aposta pola actividade fabril, que empeza a desenvolver en 1979. Co obxectivo de ofrecer o mellor produto, Kina Fernández opta desde o nacemento da súa empresa polas novas tecnoloxías e as innovacións, asistida sempre por un equipo de persoas cualificadas para iso. Hoxe os seus obxectivos oriéntanse cara a dous camiños: o primeiro consiste en seguir incrementando o seu xa consolidada rede de tendas e corners tanto en España como no estranxeiro; o segundo, en aumentar a súa implantación e distribución en novos mercados internacionais.

SARA CASASNOVAS

Sara Casasnovas naceu en Ourense en 1984. Comezou a súa carreira participando en distintas series e curtametraxes de ámbito autonómico en Galicia, para máis tarde dar o salto a nivel nacional, onde destaca a súa participación na serie O Comisario no papel de Natalia. Actualmente traballa como actriz protagonista en Amar en tempos revoltos de TVE, interpretando o personaxe de Alicia. Formouse como actriz na Escola de Arte Dramático Casa Hamlet da Coruña e en Cuarta Parede de Madrid. Recibiu cursos de cabaret, voz, expresión corporal ou danza clásica entre outros. Os últimos papeis que fixo foron Sara en 7 episodios de sériea SMS e Alicia en Amar en tempos revoltos. Tamén protagonizou no Teatro do Noroeste en Santiago de Compostela a obra de teatro Romeo e Xulieta

BELÉN PRADO

Belén Prado Sanjurjo (Ourense, 1968), foi conselleira de Asuntos Sociais, Emprego e Relacións Laborais na Xunta de Galicia. Licenciada en Dereito con sobresaliente, Máster en Dereito Comunitario polo Colexio de Europa. Fala inglés, francés e portugués. Actualmente traballa na Comunidade de Madrid.

LAURA GONZÁLEZ-MOLERO

Laura González-Molero, presidenta do grupo farmacéutico Merk Farma e Química en España, recibiu o "Premio Executivo do Ano 2007". O galardón foille outorgado por unanimidade polo Xurado dos Premios Empresariais da Cámara de Comercio e Industria de Madrid. É a primeira muller que recibe este premio, que este ano 2007 alcanzou o seu vixésimo cuarta edición. Nacida en Ourense, Laura González é licenciada en Farmacia pola Universidade Complutense de Madrid e Executive MBA polo IE. Desenvolveu a súa carreira profesional no sector farmacéutico onde, entre outros cargos, foi directora de vendas para España e Portugal de Produtos Roche, división Diagnóstica; directora xeral dos laboratorios farmacéuticos Guerbet e xerente farmacéutica de Essex, división de Schering- Plough España, empresa mutualista de Ibermutuamur.

MIRIAM REYES


Miriam Reyes. Ourense, 1974. Estudou Letras na Universidade Central de Venezuela e Filoloxía Hipánica na Universitat de Barcelona. Deuse a coñecer como poeta na antoloxía Feroces (DVD, 1998). Despois diso publicou tres libros de poesía, Espello Negro (DVD, 2001), Bela Dormente (Finalista do XIX Premio de poesía Hiperión, 2004) e Desaloxos (Hiperión, 2008). Desde o ano 2000 combina o traballo da palabra co da imaxe, levando a poesía a outros formatos como o vídeo ou a película flash.

CARMEN GURRIARÁN

Nacida en Ourense, estudou nos Conservatorios de Ourense, Santiago de Compostela e Madrid. Obtén o Título Superior de Piano baixo a dirección de Martín Millán. Con Elvira Padín finaliza o grao superior de canto no Real Conservatorio Superior de Música de Madrid. Amplía a súa formación con Cl. Allard, The Scholars, E. Lloris, Hesperion XX, H. Deutsch e S. Jurinac, e como pianista con J. M. Colom, A. Cano, J. Pierre Dupuy, L. Sinsev e S. Nebolsina. Estuda interpretación teatral na Escola de actores Cuarta Parede en Madrid. Realizou estudos de posgrao en Suíza con R. Petkova, D. Hall e E. de Bros, bolseira pola Xunta de Galicia e premiada pola Fundación Martha Moser de Suíza. Escenificou Amahl e os visitantes nocturnos de Menotti, A voz Humana de F. Poulenc, O retablo de Maese Pedro de Manuel de Falla, Cendrillon de P. Viardot. Estreou obras de D. do Porto, J. Arias Bal, P. Vallejo, M. Rodeiro, A. Bertomeu, J. Roda, J. M. López López, J. Torres, Falcón Sanabria, e Gz. Acilu, e cantou obras de A. Webern, L. Dallapiccola, M. Feldman, Schnittke, G. Scelsi, entre outros. Estreou a Terceira Sinfonía de David do Porto. Gravou Pierrot Lunaire de Schönberg e Stabat Mater de Boccherini, ambos para RNE; un programa de música española do s. XVIII co guitarrista Germán Muñoz para TVE-2, e "Sobre a noite" de David do Porto nun CD para o selo Verso. En 2002 participou no ciclo Novos Músicos da Orquestra Sinfónica de RTVE. Cantou coa Orquestra de Cámara Andrés Segovia, a Orquestra Real Philarmonia de Galicia, o Proxecto Guerreiro, o Grupo Modus Novus, a Orquestra de RTVE e a Orquestra da Comunidade.

MªTERESA MIRAS PORTUGAL

Nacida en Carballiño (Ourense), casada con dous fillos. Licenciada en Farmacia con Premio Extraordinario e Premio Nacional fin de carreira. Doutora en Farmacia (Madrid) e Doutora Sciences (Estrasburgo, Francia), Catedrática de Bioquímica e Bioloxía Molecular da Universidade Complutense. Académica Numeraria da Real Academia de Farmacia. Membro de numerosas sociedades científicas, ocupando cargos de responsabilidade nas súas directivas, entre outras: Sociedade Española de Bioquímica e Bioloxía Molecular (SEBBM), European Society for Neurochemistry (ESN), International Society for Neurochemistry (ISN), Advisory Board of Chromaffin Cells, Purinergic Club, Editorial Board do Journal of Neurochemistry, Subcomité para nomenclatura de receptores da IUPHAR, etc. Organización de congresos e simposios nacionais e internacionais. Máis de 30 proxectos de investigación nacionais e internacionais. Catorce Teses Doutorais dirixidas, cinco delas con Premio Extraordinario. Máis de 180 publicacións en revistas internacionais, centradas en neurociencias, fundamentalmente en neurotransmision, procura de novos neurotransmisores, sobre todo nucleotídicos, mecanismos de resposta celular e funcionamento sináptico.
Vid:http://www.madrimasd.org/queesmadrimasd/Pricit/PlanNet/documentos/08/componentes/CVMIRAS.pdf

DOLORES VILLARINO

Dolores Villarino naceu en Xinzo de Limia o 9 de febreiro de 1945. É unha política española, presidenta do Parlamento de Galicia desde o 18 de xullo de 2005, e membro do Partido Socialista de Galicia-PSOE. Foi unha das deputadas máis destacadas da actividade parlamentaria do PSOE durante os últimos anos, como portavoz de Economía. Licenciada en Ciencias Económicas e Empresariais, foi a primeira tenente de alcalde e concelleira das áreas de Persoal, Patrimonio, Facenda e Planificación Urbanística do Concello de Vigo, entre 1991 e 1995. Desde este último ano a 1997, foi portavoz do grupo municipal socialista e até 2001 foi tamén edil de Turismo na corporación viguesa. Villarino é deputada desde a V Lexislatura e na sexta foi elixida vicesecretaria da Mesa do Parlamento, sendo ademais membro da Permanente do Grupo Parlamentario e da Executiva Nacional Galega do PSDEG. A deputada electa, persoa de confianza do líder dos socialistas galegos, Emilio Pérez Touriño, concorreu ás asadas eleccións autonómicas no terceiro posto da candidatura pola provincia de Pontevedra. Será a primeira muller que presidirá o Parlamento Galego.

ÁNGELA RODRÍGUEZ GONZÁLEZ (ÁNGELA RODICIO)

Nacida en San Cristovo de Regodeigón, poboación do municipio de Ribadavia (Ourense), é licenciada en Xornalismo pola Facultade de Ciencias da Información da Universidade Complutense de Madrid. Foi colaboradora en xornais locais como a Voz de Galicia, o Faro de Vigo e a Rexión de Murcia. Traballou para algunhas das televisións máis importantes a nivel mundial como a CNN ou a BBC. En 1989 ficha por TVE. Durante a súa etapa na televisión pública española, converterase nun dos rostros máis coñecidos da pequena pantalla polo seu labor como corresposal e reporteira nos principais conflitos de Oriente Próximo. Foi testemuña directa da Guerra de Afganistán, os conflitos de Kósovo e a Guerra de Iraq. Foi galardoada con diversos premios como o Bravo de Prensa e Televisión, no 2001, o Premio Galicia de Comunicación e o Premio Galicia en Feminino, pola súa campaña contra a discriminación das mulleres no 2002. Ademais, é autora dun libro titulado, A Guerra sen Frontes; De Bagdad a Saraxevo: memorias dunha enviada especial, publicado en 1998 pola editorial Temas de Hoy. Foi guionista do documental No nome de Alá, unha reportaxe para a televisión que foi presentado no Festival de Montecarlo.

CRISTINA PATO

Naceu en Ourense en 1980. Ós dezaoito anos conseguiu formarse unha identidade propia: espontaneidade, paixón, vitalidade....Percorreu os escenarios de medio mundo coa súa anterior banda, Mutenrohi, coa que gravou dous álbums, antes de gravar o seu primeiro disco en solitario: Tolemia. Convértese na primeira gaiteira que publica un disco en España. Tamén é unha magnífica pianista.
No 2008 remata o seu Doutoramento en Artes Musicais na Rutgers University con dous premios extraordinarios e foi bolseira pola Fundacion Barrie da Maza. Cristina actuou para auditorios como o Metropolitan Museum de Nova York, as Nacións Unidas ou o Parlamento de Galicia e ademais colaborou estreitamente con "Yo Yo Ma and Friends, Songs of Joy and Peace” na promoción do seu último disco, incluíndo actuacións en directo na televisión norteamericana en programas como o Colbert Report (Comedy Central) ou o Early Show (CBS).

MARUXA SALAS

Naceu en Ourense, 1976. Nova figura da danza contemporánea do noso país, atesoura Maruxa Salas unha ampla formación e traxectoria profesional, galardoada en diversas ocasións. Licenciada en danza, nas especialidades de Coreografía e Técnicas de Interpretación, polo Instituto Superior Alicia Alonso de Madrid, cursou tamén a carreira de ballet clásico da Royal Academy of Dancing de Londres e do Conservatorio Profesional de Danza de Madrid. Unha bolsa da SGAE que lle permitiu perfeccionar a súa aprendizaxe no Ballet Nacional de Cuba, onde posteriormente traballou como coreógrafa invitada, completa o seu amplo perfil didáctico. Por unha das súas primeiras creacións, Per tola marítima (2001), presentada en Madrid e A Habana, recibiu o Premio de Teatro de Madrid e o primeiro do Certame de Mozos Creadores. Dous anos despois, Maruxa Salas foi recoñecida co primeiro premio tamén, do Certame Internacional de Coreografía Burgos-New York pola obra Minube, que anteriormente se mostrou no Korzo Theater holandés. Outros traballos son Didenoi (2005), outra obra moi premiada do seu repertorio, coa que obtivo entre outros galardóns o terceiro premio e o de bailarina sobresaliente no Certame de Creación Coreográfica de Galicia e mención especial no Concurso Iberoamericano de Coreografía da SGAE, e Caracola, creada xunto a Erick Jiménez. Bolseira da Fundación Alicia Alonso e da Escola África Guzmán de Madrid, Maruxa Salas coreografiou e dirixiu a primeira produción do Centro Coreográfico Galego, Vacuo (2007).

CARMEN RODRÍGUEZ DE LEGÍSIMA

Carmen Rodríguez de Legísima naceu en Lousado (Ourense) en 1896. Pertenceu a unha familia acomodada de terratenientes e xuristas. Un dos seus irmáns chegou a altas xerarquías na vida relixiosa e foi conservador dos chamados Santos Lugares de Xerusalén. 

Estudou a carreira de maxisterio, que nunca exerceu. A súa vocación pola pintura absorbeu a súa vida, con semellante peculiaridade que apenas foi coñecida porque viviu na máis absoluta intimidade. A súa aprendizaxe no debuxo e logo na pintura produciuse dun xeito espontáneo, pois foi unha autodidacta, vocacional e pintaba por "necesidade". 

O seus temas foron moi diversos: temas relixiosos, retratos, paisaxes, bodegóns, naturezas mortas...

En 1943 realizou a súa primeira exposición na Sala Macarrón de Madrid animada polo pintor Salaverría, autor dun cadro famoso no seu tempo, "A procesión do Corpus en Lezo". Ese mesmo ano concurrre a Exposición Nacional de Belas Artes, e co seu cadro "A miña Irmá", hoxe na Colección Caixanova, obtén a primeira das medallas de prata. A súa presencia foi insólita e comezaron a calificala de "pintora xenial".

Moi ocasionalmente, os seus cadros figuran en colectivas dentro e fóra de España, ata que expón de novo en Madrid en 1965, cando xa circula, entre os interesados pola pintura, o desexo de saber quen é esa muller, descoñecida nos círculos habituais da arte, que foi eloxiada nada menos que polo sempre sobrio, Enrique Lafuente Ferrari, quen dixo que era "La Solana Feminina". 

No Salón de Outono de 1968 obtén a primeira medalla. Ao fin dáse a coñecer en Vigo, onde fai a súa primeira exposición en 1979. Carmen Legísima, por completo afastada de calquera vida social, vive o drama íntimo de aprender a pintar coa man esquerda, xa que unha gravísima enfermidade paralizou a metade esquerda do seu corpo. Por iso é polo que os últimos cadros da artista mostren peculiaridades que non tiña a súa anterior produción.

Falece en 1980. A súa familia e uns poucos admiradores da súa obra, entre eles o pintor e paisano de Carmen, Antonio Quesada, asistiron ao enterro. A obra de Carmen de Legísima está no Museo Español de Arte Contemporáneo, no Museo de Castrelos, en Vigo, e en coleccións institucionais e particulares, aínda que outros museos búscana, convencidos de que se trata dunha firma crave da arte galego deste século.

Vid: http://galiciaarte.blogspot.com/2008/02/carmen-rodrguez-de-legsima.html; "Carmen R. de Legísima", La Región, 16 de decembro de 1962, p. 175.